Psychospołeczne funkcjonowanie osób sprawnych mających rodzeństwo z niepełnosprawnością – zarys problemu

Piotr Alfred Gindrich

doi:10.18290/rped23154.10

Data publikacji : 2024-01-22

Tom 15 Nr 4 (2023)

Psychospołeczne funkcjonowanie osób sprawnych mających rodzeństwo z niepełnosprawnością – zarys problemu

Piotr Alfred Gindrich

https://orcid.org/0000-0003-1185-8697

DOI: https://doi.org/10.18290/rped23154.10

Abstrakt

Artykuł zawiera przegląd badań dotyczących wybranych psychospołecznych aspektów funkcjonowania osób sprawnych (dzieci, młodzieży i dorosłych) mających rodzeństwo z niepełnosprawnością. Jego celem jest pokazanie w jaki sposób wybrane zmienne takie jak: style radzenia sobie z sytuacją wzrastania z rodzeństwem z niepełnosprawnością, płeć, wiek i kolejność urodzenia, rodzaj i stopień niepełnosprawności, status socjoekonomiczny i inne cechy rodziny, wpływają na funkcjonowanie psychospołeczne rodzeństwa sprawnego i jego relacje z siostrą lub bratem z niepełnosprawnością. Podkreślono również znaczenie wspomnianych zagadnień dla praktyki pedagogicznej, w tym zwłaszcza dla wsparcia rodzin doświadczających trudności powiązanych z niepełnosprawnością. W celu złagodzenia skutków długotrwałego stresu w rodzinie, sprawne rodzeństwo osób z niepełnosprawnościami powinno otrzymać specjalistyczną pomoc w różnych okresach życia. Jednakże, większe wsparcie jest wymagane w celu zaspokojenia potrzeb sprawnego rodzeństwa w rodzinach mniej licznych, niepełnych i biednych, wychowujących dzieci z niepełnosprawnościami.

Słowa kluczowe:

funkcjonowanie psychospołeczne, relacje społeczne, niepełnosprawność, rodzeństwo, rodzina

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Avieli, H., Band-Winterstein, T., Bergman, T.A. (2019). Sibling relationship over the life course: growing up with a disability. Qualitative Health Research, 29(12), 1739-1750. https://www.doi.org/ 10.1177/1049732319837228

Begum, G., Blacher J. (2011). The siblings’ relationship of adolescents with and without intellectual disabilities. Research in Developmental Disabilities, 32(5), 1580-1588. https://www.doi.org/ 10.1016/j.ridd.2011.01.056

Blair, L. (2012). Kolejność narodzin a charakter. Co wpływa na osobowość dziecka. Tłum. W. Białas. Gliwice: Helion.

Burke, P. (2004). Brothers and sisters of children with disabilities. London: Jessica Kingsley.

Cicirelli, V. G. (1995). Siblings with mental retardation, illness, or disability. W: V. G. Cicirelli (red.), Siblings relationships across the life span (s. 137-149). New York: Springer Science+Business Media.

Cox, A. H., Marshall, E. S., Mandleco, B., Olsen, S. F. (2003). Coping responses to daily life stressors of children who have a sibling with a disability. Journal of Family Nursing, 9(4), 397-413. https://www.doi.org/10.1177/1074840703258328

Danielewicz, D., Rola, J. (2011). Kompetencje społeczne rodzeństwa osób z autyzmem. Szkoła Specjalna, 1(257), 32-41.

Dickinson, R. (2021). Siblings of individuals with disabilities: experiences in southern India. Journal of Family Issues, 42(9), 1998-2018. https://www.doi.org/10.1177/0192513X20960794

Dyson, L. L., Fewell, R. R. (1989). The self-concept of siblings of handicapped children: A comparison. Journal of Early Intervention, 13(3), 230-238. https://www.doi.org/10.1177/ 105381518901300304

Dyson, L. L. (1999). The psychosocial functioning of school-age children who have siblings with developmental disabilities: change and stability over time. Journal of Applied Developmental Psychology, 20(2), 253-271. https://doi.org/10.1016/S0193-3973(99)00016-7

Hall, S.S., Burns, D. D., Reiss, A. L. (2007). Modeling family dynamics in children with fragile X syndrome. Journal of Abnormal Child Psychology, 35(1), 29-42. https://doi.org/10.1007/ s10802-006-9081-4

Hastings, R. P. (2007). Longitudinal relationships between sibling behavioral adjustment and behavior problems of children with developmental disabilities. Journal of Autism and Developmental Disorders, 37, 1485-1492. https://doi.org/10.1007/s10803-006-0230-y

Jurkiewicz, P. (2017). Rodzeństwo osób z niepełnosprawnością intelektualną w drodze od osamotnienia do zaradności, zrozumiałości i sensowności. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.

Kahn, M. D., Monks, G. (1997). Sibling relational problems. W: T. A. Widiger, A. J. Frances, H. A. Pincus, R. Ross, M. B. First, W. Davis (red.), DSM-IV Sourcebook, t. 3 (s. 693-712). Washington DC: American Psychiatric Association.

Lee, Ch., Burke, M. M., Arnold, C. K. (2019). Examining the relation between disability severity among older adults with disabilities and sibling caregiving. Research and Practice for Persons with Severe Disabilities, 44(4), 224-236. https://doi.org/10.1177/1540796919879102

Lemoine, L., Schneider, B. (2022). Family support for (increasingly) older adults with Down syndrome: factors affecting siblings’ involvement. Journal of Intellectual Disabilities, 27(2), 315-335. https://doi.org/10.1177/17446295221082725

Macks, R.J., Reeve, R. E. (2007). The adjustment of non-disabled siblings of children with autism. Journal of Autism and Developmental Disorders, 37, 1060-1067. https://doi.org/10.1007/s10803-006-0249-0

Mandleco, B., Olsen, S. F., Dyches, T., Marshall, E. (2003). The relationship between family and sibling functioning in families raising a child with a disability. Journal of Family Nursing, 9(4), 365-396. https://doi.org/10.1177/1074840703258329

Mauldin, L., Saxena, M. (2018). Mutual exchange: caregiving and life enhancement in siblings of individuals with developmental disabilities. Journal of Family Issues, 39(8), 2232-2264. https://doi.org/10.1177/0192513X17746452

Orsmond, G. I., Kuo, H. Y, Seltzer, M. M. (2009). Siblings of individuals with an autism spectrum disorder: Siblings relationships and wellbeing in adolescence and adulthood. Autism, 13(1), 59-80. https://doi.org/10.1177/1362361308097119

Pisula E., Mazur A. (2011). Poczucie koherencji u matek dzieci z autyzmem. W: D. Danielewicz, E. Pisula (red.), Rodzice i rodzeństwo wobec trudności w zdrowiu i rozwoju dziecka (s. 41-54). Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.

Richardson, R.W., Richardson, L.A. (1999). Najstarsze, średnie, najmłodsze. Jak kolejność narodzin wpływa na Twój charakter. Tłum. Małgorzata Trzebiatowska. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Rossetti, Z., Hall, S. (2015). Adult sibling relationships with brothers and sisters with severe disabilities. Research and Practice for Persons with Severe Disabilities, 40(2), 120-137. https://doi.org/10.1177/1540796915592829

Senner, J. E., Fish, T. (2012). Comparison of child self-report and parent report on the sibling need ad involvement profile. Remedial and Special Education, 33(2), 103-109. https://doi.org/ 10.1177/0741932510364547

Shivers, C. M., Dykens, E. M. (2017). Adolescent siblings of individuals with and without intellectual and developmental disabilities: self-reported empathy and feelings about their brothers and sisters. American Journal on Intellectual and Developmental Disabilities, 122(1), 62-77. https://doi.org/10.1352/1944-7558-122.1.62

Sidor, B. (2005). Psychospołeczne aspekty funkcjonowania młodzieży mającej rodzeństwo z niepełnosprawnością umysłową. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.

Siegel, B., Silverstein, S. (1994). What about me? Growing up with a developmentally disabled sibling. Cambridge: Perseus Publishing.

Szarecka, W. (2013). Rodzeństwo osoby niepełnosprawnej intelektualnie. Studium przypadku. Interdyscyplinarne Konteksty Pedagogiki Specjalnej, 2, 75-92. https://doi.org/10.14746/ ikps.2013.2.04

Tomaszewski, T. (red.). (1982). Psychologia. Warszawa: PWN.

Twardowski, A. (2011a). Sytuacja psychologiczna rodzeństwa dzieci z niepełnosprawnościami (część 1). Szkoła Specjalna, 2(258), 91-101.

Twardowski, A. (2011b). Sytuacja psychologiczna rodzeństwa dzieci z niepełnosprawnościami (część 2). Szkoła Specjalna, 3(259), 188-196.

Walton, K. M. (2016). Risk factors for behavioral and emotional difficulties in siblings of children with autism spectrum disorder. American Journal on Intellectual and Developmental Disabilities, 121(6), 533-549. https://doi.org/10.1352/1944-7558-121.6.533

Wofford, J.R., Carlson, R.G. (2017). A literature review and case study on the strengths and struggles of typically developing siblings of persons with disabilities. The Family Journal: Counseling and Therapy for Couples and Families, 25(4), 398-406, https://doi.org/ 10.1177/1066480717732167

Żyta, A. (2008). Rodzeństwo osób z zespołem Downa. W: B.B. Kaczmarek (red.), Wspomaganie rozwoju dziecka z zespołem Downa - teoria i praktyka (s. 359-368). Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Żyta, A. (2011). Życie z zespołem Downa. Narracje biograficzne rodziców, rodzeństwa i dorosłych osób z zespołem Downa. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.