Doskonalenie zawodowe w pracy opiekuńczo-wychowawczej z dzieckiem w okresie wczesnego dzieciństwa – w kierunku refleksyjnej praktyki i nowych rozwiązań

Krystyna Heland-Kurzak

doi:10.18290/rped25174.8

Data publikacji : 2025-12-17

Tom 17 Nr 4 (2025)

Doskonalenie zawodowe w pracy opiekuńczo-wychowawczej z dzieckiem w okresie wczesnego dzieciństwa – w kierunku refleksyjnej praktyki i nowych rozwiązań

Krystyna Heland-Kurzak

https://orcid.org/0000-0002-6130-4644

DOI: https://doi.org/10.18290/rped25174.8

Abstrakt

Artykuł koncentruje się na doskonaleniu zawodowym w pracy opiekuńczo-wychowawczej z małym dzieckiem oraz poszukiwaniu nowych rozwiązań w tej dziedzinie, poprzez pogłębioną analizę refleksyjnej praktyki i wysokiej jakości doskonalenia pracy. Podkreśla się stosunkowo niewielką liczbę badań empirycznych na temat związku myślenia i refleksji nauczycieli na ich interakcje pedagogiczne z małymi dziećmi w kontekście wczesnej edukacji i opieki. W artykule szczegółowo omówiono cztery kryteria refleksji zdefiniowane przez Carola Rodgersa na podstawie prac Johna Deweya. W artykule zostało podkreślone znaczenie wysokiej jakości doskonalenia zawodowego zgodnego z konstruktywistycznym podejściem, które realnie przyczynia się do poprawy opieki i edukacji. Wskazano na wzrost liczby dzieci objętych wczesną edukacją i opieką w Polsce, zaznaczając jednocześnie wyzwania związane z codziennym prowadzeniem obserwacji dzieci, co skłania do opracowania efektywnych narzędzi obserwacyjnych i wsparcia dla opiekunów.

Słowa kluczowe:

refleksyjna praktyka, opiekunka w żłobku, małe dziecko, żłobek, doskonalenie pracy

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Appelt, K., i Mielcarek, M. (2014). Opieka i wychowanie. Wczesne dzieciństwo. Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych.

Baustad, A. G., i Bjørnestad, E. (2023). In-service professional development to enhance interaction – Staffs’ reflections, experiences and skills. European Early Childhood Education Research Journal, 31(6), 1001–1015. https://doi.org/10.1080/1350293X.2023.2217694

Bereiter, C. (2002). Education and mind in the knowledge age. Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.

Bjørnestad, E., Broekhuizen, M., Os, E., i Baustad, A. G. (2020). Interaction quality in Norwegian ECEC for toddlers measured with the caregiver interaction profile (CIP) scales. Scandinavian Journal of Educational Research, 64(6), 901–920. https://doi.org/10.1080/00313831.2019.1639813

Bogard, K., Traylor, F., i Takanishi, R. (2008). Teacher education and PK outcomes: Are we asking the right questions?. Early Childhood Research Quarterly, 23(1), 1–6. https://doi.org/10.1016/j.ecresq.2007.08.002

Bove, C. (2009). Rethinking pedagogical documentation in early childhood education: A means to promote reflection and knowledge. Milan: Franco Angeli.

Brock, A. (2014). The early years reflective practice handbook. London: Routledge.

Bronfenbrenner, U. (1979). The ecology of human development: Experiments by nature and design. Cambridge, MA: Harvard University Press.

Brzezińska, A. I., i Hornowska, E. (2011). Przestrzeń dziecka. ACADEMIA. Magazyn Polskiej Akademii Nauk, (3), 38–39.

Clark, C. M., i Hollingsworth, H. (2002). Elaborating a model of teacher professional growth. Teaching and Teacher Education, 18(8), 947–967. https://doi.org/10.1016/S0742-051X(02)00053-7

Darling-Hammond, L., Holtzman, D. J., Gatlin, S. J., i Heilig, J. V. (2005). Does teacher preparation matter? Evidence about teacher certification, Teach for America, and teacher effectiveness. Education Policy Analysis Archives, 13(42), 1–50. https://doi.org/10.14507/epaa.v13n42.2005

Dewey, J. (1916). Democracy and education: An introduction to the philosophy of education. New York: Macmillan.

Dewey, J. (1933). How we think: A restatement of the relation of reflective thinking to the educative process. Boston: D. C. Heath.

Early, D. M., Bryant, M., Pianta, R. C., Clifford, R. M., Burchinal, M. R., Ritchie, S., Howes, C., i Barbarin, O. (2006). Are teachers’ education, major, and credentials related to classroom quality and children’s academic gains in pre-kindergarten?. Early Childhood Research Quarterly, 21(2), 174–195. https://doi.org/10.1016/j.ecresq.2006.04.004

Edwards, S., i Nuttall, J. (red.). (2009). Professional learning in early childhood settings. Rotterdam: Sense Publishers.

Eraut, M., Morley, L., i Cole, G. (1998). Standards and vocational qualifications in continuing professional development (CPD). London: QCA.

Fried, L. (2009). Education, language and professionalism: Issues in the professional development of early years practitioners in Germany. Early Years, 29(1), 33–44. https://doi.org/10.1080/09575140802689067

Główny Urząd Statystyczny. (2023). Dzieci w wieku 0–3 lata objęte różnymi formami opieki instytucjonalnej. https://bdl.stat.gov.pl/bdl/dane/podgrup/wymiary

Heland-Kurzak, K. (2022). Klimat i system organizacji żłobka a poczucie własnej skuteczności opiekunów dzieci do lat trzech. Problemy Wczesnej Edukacji, 55(2), 66–80. https://doi.org/10.26881/pwe.2022.55.05

Heland-Kurzak, K. (2025). Early years practitioners in Poland – thematic analysis on professional identities. Journal of Early Childhood Teacher Education, 46(1), 173–184. https://doi.org/10.1080/10901027.2024.2417751

Helmerhorst, K. O. W., Dutta, M., Khanom, F., Zaman, S. S., i Gevers Deynoot-Schaub, M. J. J. M. (2021). Quality of caregiver-child interactions in early child care centers in Bangladesh: Measurement and training. Early Education and Development, 34(1), 208–227. https://doi.org/10.1080/10409289.2021.1988035

Kemmis, S., i McTaggart, R. (red.). (1988). The action research planner (Wyd. 3). Deakin University.

King, P. M., i Kitchener, K. S. (2004). Reflective judgment: Theory and research on the development of epistemic assumptions through adulthood. Educational Psychologist, 39(1), 5–18. https://doi.org/10.1207/s15326985ep3901_2

Leinhardt, G. (1988). Situated knowledge and expertise in teaching. W: J. Calderhead (red.), Teachers’ professional learning (s. 146–168). London: Falmer Press.

Mitchell, L., i Cubey, P. (2003). Characteristics of professional development linked to enhanced pedagogy and children’s learning in early childhood settings [raport]. New Zealand Ministry of Education.

Molina, S. C. (2012). Transforming teaching: Toward a critical pedagogy in early childhood education. Berlin: Peter Lang.

Molina, P., Marotta, M., i Bulgarelli, D. (2016). “Observation-projet”: A professional tool for caregivers. Two experiences in Italian day-care settings. European Early Childhood Education Research Journal, 24(1), 86–102. https://doi.org/10.1080/1350293X.2014.895559

Opozda, D. (2009). Współpraca rodziny i szkoły – o lepszą jakość relacji rodzice–nauczyciele. Paedagogia Christiana, 23(1), 137–145.

Organisation for Economic Co-operation and Development. (2018). Engaging young children. Lessons from research about quality in ECEC. Paris: OECD Publishing.

Organisation for Economic Co-operation and Development. (2023). Public spending on childcare and early education. https://www.oecd.org/content/dam/oecd/en/data/datasets/family-database/pf3_1_public_spending_on_childcare_and_early_education.pdf

Orland-Barak, L., i Tillema, H. H. (2006). The ‘dark side of the moon’: A critical look at teacher knowledge construction in collaborative settings. Teachers and Teaching, 12(1), 1–12. https://doi.org/10.1080/13450600500364505.

Piaget, J. (1952). The origins of intelligence in children. New York: International Universities Press.

Rada Unii Europejskiej. (2019). Zalecenia Rady UE z dnia 22 maja 2019 r. w sprawie wysokiej jakości systemów wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem (2019/C 189/02). Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, C 189, 4–14.

Rodgers, C. (2002). Defining reflection: Another look at John Dewey and reflective thinking. Teachers College Record, 104(4), 842–866. https://doi.org/10.1111/1467-9620.00181

Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 13 grudnia 2024 r. w sprawie standardów opieki sprawowanej nad dziećmi w wieku do lat 3. (Dz.U. 2024, poz. 1882).

Sadowska, K. (2017). Wczesna edukacja dziecka w opiniach opiekunów poznańskich żłobków – raport z badań. Nauki o Wychowaniu. Studia Interdyscyplinarne, 5(2), 116–134. https://doi.org/10.18778/2450-4491.05.08

Sadowska, K. (2020). Wczesnodziecięca edukacja – pomiędzy instrumentalizacją a towarzyszeniem w rozwoju. Wybrane aspekty polskiej rzeczywistości edukacyjnej. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza.

Schön, D. A. (1983). The reflective practitioner: How professionals think in action. New York: Basic Books.

Shulman, L. (1987). Knowledge and teaching: Foundations of the new reform. Harvard Educational Review, 57(1), 1–23. https://doi.org/10.17763/haer.57.1.j463w79r56455411

Telka, L. (2017). Wychowawca małego dziecka – „intelektualne życie profesjonalne”. Nauki o Wychowaniu. Studia Interdyscyplinarne, 5(2), 11–29. https://doi.org/10.18778/2450-4491.05.02

Tobin, J., Wu, D. Y. H., i Davidson, D. H. (1989). Preschool in three cultures: Japan, China, and the United States. New Haven: Yale University Press.

Ustawa z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3. (Dz.U. 2011, nr 45, poz. 235; tekst jednolity: Dz.U. 2025, poz. 798).

Vandell, D., Belsky, J., Burchinal, M., Steinberg, L., Vandergrift, N., i NICHD Early Child Care Research Network. (2010). Do effects of early child care extend to age 15 years? Results from the NICHD study of early child care and youth development. Child Development, 81(3), 737–756. https://doi.org/10.1111/j.1467-8624.2010.01431.x

Wallace, M. (1991). Training foreign language teachers: A reflective approach. Cambridge: Cambridge University Press.

Żytko, M., i Pacholczyk Sanfilippo, M. (2017). Poland – ECEC workforce profile. W: P. Oberhuemer i I. Schreyer (red.), Workforce profiles in systems of early childhood education and care in Europe (s. 1–16). Munich: SEEPRO.