Paradygmaty badań w naukach o rodzinie w kontekście współczesnych dyskursów metodologicznych w pedagogice

Leszek Waga

doi:10.18290/rped25174.1

Data publikacji : 2025-12-17

Tom 17 Nr 4 (2025)

Paradygmaty badań w naukach o rodzinie w kontekście współczesnych dyskursów metodologicznych w pedagogice

Leszek Waga

https://orcid.org/0000-0002-2159-5950

DOI: https://doi.org/10.18290/rped25174.1

Abstrakt

Artykuł prezentuje analizy dotyczące paradygmatów pedagogicznych i ich znaczenie w budowaniu klasyfikacji paradygmatów nauk o rodzinie. Celem jest ukazanie przydatności dyskursów metodologicznych pedagogiki w budowaniu metateoretycznych podstaw nauk o rodzinie. W artykule zaproponowano autorską klasyfikację podejść badawczych w tych naukach. Badania z zakresu nauk o rodzinie można by klasyfikować, poprzez ich umiejscowienie w dwóch kluczowych wymiarach, definiowanych przez opozycyjne stanowiska: obiektywizm – subiektywizm oraz eksploracja – weryfikacja.

Słowa kluczowe:

nauki o rodzinie, paradygmaty badań społecznych, metodologiczne dyskursy w pedagogice, klasyfikacja dziedzin nauki, dyscyplinaryzacja

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Babbie, E. (2008). Podstawy badań społecznych (W. Betkiewicz, tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Bauman, T. (2013). Kompetencje badawcze a świadomość metodologiczna. W: T. Bauman (red.), Praktyka badań pedagogicznych (s. 81–97). Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Bronk, A. (2003). Czy pedagogika jest nauką autonomiczną?. W: M. Nowak, T. Ożóg i A. Rynio (red.), W trosce o integralne wychowanie (s. 47–76). Lublin: Wydawnictwo KUL.

Bronk, A. (2004). Nauki humanistyczne i kultura logiczno-metodologiczna. Edukacja Humanistyczna, (1–2), 18–26.

Burrell, G., i Morgan, G. (2019). Sociological paradigms and organisational analysis. Elements of the sociology of corporate life. London: Routledge.

Ciechowska, M. (2018). Podstawy badań jakościowych w pedagogice. W: M. Ciechowska i M. Szymańska (red.), Wybrane metody jakościowe w badaniach pedagogicznych (s. 25–100). Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum.

Duraj-Nowakowa, K. (2012). Studiowanie literatury przedmiotu. Kraków: Akademia Ignatianum, Wydawnictwo WAM.

Guba, E. G., i Lincoln, Y. S. (2005). Paradigmatic Controversies, Contradictions, and Emerging Confluences. W: N. K. Denzin i Y. S. Lincoln (red.), The Sage handbook of qualitative research (s. 191–215). Thousand Oaks: Sage Publications.

Hejnicka-Bezwińska, T. (2007). Paradygmat humanistyczny w pedagogice a pedagogika humanistyczna. W: J. Rutkowiak, D. Kubinowski i M. Nowak (red.), Edukacja. Moralność. Sfera publiczna. Materiały z VI Ogólnopolskiego Zjazdu Pedagogicznego PTP (s. 462–470). Lublin: Oficyna Wydawnicza „Verba”.

Hejnicka-Bezwińska, T. (2008). Pedagogika ogólna. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.

Kamiński, S. (1992). Nauka i metoda. Pojęcie nauki i klasyfikacja nauk. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.

Kantowicz, E. (2008). Praca socjalna w Europie. Inspiracje teoretyczne i standardy kształcenia. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.

Kawczyńska-Butrym, Z. (2006). Familiologia – przedmiot, zakres i metodologia badań. Studia nad Rodziną, 10(1-2), 163–170.

Kawula, S., i Janke, A. W. (2000). Polimorficzność i komplementarność badań nad współczesną rodziną. W: S. Kawula, J. Brągiel i A. W. Janke (red.), Pedagogika rodziny. Obszary i panorama problematyki (s. 21–44). Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.

Krause, A. (2022). Paradygmat jako narzędzie analizy krytycznej. Studia z Teorii Wychowania, 13(3), 29–43. https://doi.org/10.5604/01.3001.0016.1123

Kubinowski, D. (2006). Pedagogiczne myślenie humanistyczne jako kategoria metodologiczna. W: D. Kubinowski i M. Nowak (red.), Metodologia pedagogiki zorientowanej humanistycznie (s. 171–180). Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Kubinowski, D. (2010). Jakościowe badania pedagogiczne. Filozofia – Metodyka – Ewaluacja. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.

Kwieciński, Z. (2000). Mimikra czy sternik? Dramat pedagogiki w sytuacji przesilenia formacyjnego. W: Z. Kwieciński, Tropy – ślady – próby. Studia i szkice z pedagogii pogranicza (s. 37–65). Poznań: Wydawnictwo Edytor.

Mastalski, J. (2014). Pedagogiczne wymiary nauk o rodzinie. W: J. Stala (red.), Nauki o rodzinie w służbie rodziny (s. 43–56). Kraków: Uniwersytet Papieski Jana Pawła II, Wydawnictwo Naukowe.

Matyjas, B. (2024). Badania nad rodziną. Perspektywa pedagogiki społecznej. Pedagogika Społeczna Nova, 4(7), 29–44. https://doi.org/10.14746/psn.2024.4.7.2

Mazan, T. (2013). Podstawowe problemy metodologiczne nauk o rodzinie. Roczniki Nauk o Rodzinie, 5, 221–238.

Nowak, M. (2000). Podstawy pedagogiki otwartej. Ujęcie dynamiczne w inspiracji chrześcijańskiej. Lublin: RW KUL.

Nowak-Dziemianowicz, M. (2002). Doświadczenia rodzinne w narracjach. Interpretacje sensów i znaczeń. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.

Opozda, D. (2012a). Rozwój wiedzy w pedagogice rodziny w kontekście wybranych problemów metodologicznych pedagogiki. W: A. Ładyżyński (red.), Pedagogika rodziny – in statu nascendi czy uznana subdyscyplina? (s. 67–89). Wrocław: Oficyna Wydawnicza Atut, Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe.

Opozda, D. (2012b). Struktura i treść jednostkowej wiedzy o wychowaniu. Studium pedagogiczne wiedzy rodziców i jej korelatów. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.

Opozda, D. (2014). Interdyscyplinarność i intradyscyplinarność w pedagogice rodziny. Paedagogia Christiana, 34(2), 169–183. https://doi.org/10.12775/PCh.2014.029

Organisation for Economic Co-operation and Development. (2007). Revised Fields of Science and Technology. Pobrano z: http://www.oecd.org/science/inno/38235147.pdf (3.09. 2020).

Parzyszek, M. (2020). Pedagogika rodziny jako subdyscyplina pedagogiczna o charakterze teoretycznym i empirycznym. Z doświadczeń Instytutu Pedagogiki Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II. Roczniki Pedagogiczne, 12(4), 5–16. https://doi.org/10.18290/rped20124-1

Paulston, R. G. (1993). Pedagogika porównawcza jako pole nakreślania konceptualnych map teorii i paradygmatów. W: Z. Kwieciński i L. Witkowski (red.), Spory o edukację. Dylematy i kontrowersje we współczesnych pedagogiach (s. 25–50). Warszawa – Toruń: Instytut Badań Edukacyjnych, Wydawnictwo Edytor.

Pieter, J. (1975). Zarys metodologii pracy naukowej. Warszawa: PWN.

Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 8 sierpnia 2011 r. w sprawie obszarów wiedzy, dziedzin nauki i sztuki oraz dyscyplin naukowych i artystycznych. Dz.U. 2011, nr 179, poz. 1065.

Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 20 września 2018 r. w sprawie dziedzin nauki i dyscyplin naukowych oraz dyscyplin artystycznych. Dz.U. 2018, poz. 1818.

Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 11 października 2022 r. w sprawie dziedzin nauki i dyscyplin naukowych oraz dyscyplin artystycznych. Dz.U. 2022, poz. 2202.

Rubacha, K. (2003). Budowanie teorii pedagogicznych. W: Z. Kwieciński i B. Śliwerski (red.), Pedagogika. Podręcznik akademicki (T. 1, s. 59–68). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Rubacha, K. (2008). Metodologia badań nad edukacją. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.

Siegień, A. J. (2005). Paradygmat. W: T. Pilch (red.), Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku (T. 4, s. 36–37). Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.

Sośnicki, K. (1964). Istota i cele wychowania. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Nasza Księgarnia”.

Śliwerski, B. (2004). Współczesne teorie i nurty wychowania (Wyd. 4). Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Śliwerski, B. (2007). Jaki paradygmat?. W: J. Rutkowiak, D. Kubinowski i M. Nowak (red.), Edukacja. Moralność. Sfera publiczna. Materiały z VI Ogólnopolskiego Zjazdu Pedagogicznego PTP (s. 443–454). Lublin: Oficyna Wydawnicza „Verba”.

Śliwerski, B., i Wnuk-Lipiński, E. (2014). Nauki o rodzinie. W: J. Stala (red.), Nauki o rodzinie w służbie rodziny (s. 97–124). Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II.

Waga, L. (2023). Pojęcie interdyscyplinarności w pracy socjalnej. Integrująca rola pedagogiki w budowaniu teorii pracy socjalnej. Viae Educationis. Studies of Education and Didactics, 2(4), 43–50. https://doi.org/10.15804/ve.2023.04.05

Żukiewicz, A. (2023). „Nauki o rodzinie” w systemie nauki polskiej. Wstęp do dyskursu o dziedzinie i dyscyplinach naukowych. Family Forum, 13, 517–534. https://doi.org/10.25167/FF/5063