Czynniki osobowe dziecka i najbliższej rodziny a wczesne wspomaganie rozwoju dziecka – dylematy, wyzwania, szanse

Agnieszka Żyta

doi:10.18290/rped24163.1

Data publikacji : 2024-12-19

Tom 16 Nr 3 (2024)

Czynniki osobowe dziecka i najbliższej rodziny a wczesne wspomaganie rozwoju dziecka – dylematy, wyzwania, szanse

Agnieszka Żyta

https://orcid.org/0000-0002-2504-7257

DOI: https://doi.org/10.18290/rped24163.1

Abstrakt

Międzynarodowa Klasyfikacja Funkcjonowania, Niepełnosprawności i Zdrowia (ICF i ICF-CY), opierając się na podejściu biopsychospołecznym, przyczynia się do holistycznego zrozumienia funkcjonowania dziecka i związanych z nim czynników. Czynniki osobowe nie są obecnie klasyfikowane w ICF i ICF-CY ze względu na duże zróżnicowanie społeczne i kulturowe oraz brak jasności co do ich zakresu. Literatura przedmiotu pokazuje, że najczęściej uwzględnia się wśród nich: poczucie własnej skuteczności, postawy, oczekiwania, motywację, cechy osobowości i cele życiowe. Czynniki osobowe uznaje się za wpływające na niepełnosprawność i zdrowie oraz odgrywające istotną rolę w ocenie funkcjonowania i rehabilitacji. W przypadku wczesnego wspomagania – ze względu na specyfikę okresu rozwojowego – konieczne wydaje się uwzględnianie czynników osobowych zarówno dziecka, jak i jego najbliższej rodziny. Artykuł prezentuje przegląd badań i podejść związanych z czynnikami osobowymi w kontekście ICF i ICF-CY oraz wczesnego wspomagania rozwoju.

Słowa kluczowe:

czynniki osobowe, ICF, ICF-CY, wczesne wspomaganie rozwoju

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Boczkowska, M., i Duda, M. (2017). Czynniki kontekstualne ICF w doświadczaniu niepełnosprawności. W: K. Barłóg (red.), Wybrane konteksty i wyzwania współczesnej pedagogiki specjalnej (s. 131–140). Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.

Castro, S., Pinto, A., i Simeonsson, R. J. (2014). Content Analysis of Portuguese Individualized Education Programmes for Young Children With Autism Using the ICF-CY Framework. European Early Childhood Education Research Journal, 22(1), 91–104. https://doi.org/10.1080/1350293X.2012.704303

Coehlo, V., Castro, S., Grande, C., i Pinto, A. I. (2018). ICF-CY in Early Childhood Intervention. A Step-by-step Model for Assessment-intervention Processes. W: S. Castro, i O. Palikara (red.), An Emerging Approach for Education and Care. Implementing a Worldwide Classification of Functioning and Disability (s. 1–20). London: Routledge.

Duda, M. (2022). Wybrane czynniki personalne ICF w doświadczaniu autonomii i uczestnictwa u osób z niepełnosprawnością ruchową w obszarze pracy socjalnej. Praca Socjalna, 37(1), 95–108. https://doi.org/10.5604/01.3001.0015.8167

Geyh, S., Peter, C., Müller, R., Bickenbach, J. E., Kostanjsek, N., Üstün, B. T., Stucki, G., i Cieza, A. (2011). The Personal Factors of the International Classification of Functioning, Disability and Health in the Literature – a Systematic Review and Content Analysis. Disability and Rehabilitation, 33(13-14), 1089–1102. https://doi.org/10.3109/09638288.2010.523104

Geyh, S., Schwegler, U., Peter, C., i Müller, R. (2019). Representing and Organizing Information to Describe the Lived Experience of Health From a Personal Factors Perspective in the Light of the International Classification of Functioning, Disability and Health (ICF): A Discussion Paper. Disability and Rehabilitation, 41(14), 1727–1738. https://doi.org/10.1080/09638288.2018.1445302

Głodkowska, J. (2017). Dziecko Osobą – personalistyczne odczytywanie kanonów wczesnego wspomagania rozwoju dziecka. W: J. Głodkowska, I. Konieczna, R. Piotrowicz, i G. Walczak (red.), Interdyscyplinarne konteksty wczesnej interwencji, wczesnego wspomagania rozwoju dziecka (s. 17–31). Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.

Grotkamp, S., Cibis W., Brüggemann, S., Coenen, M., Gmünder, H. P., Keller, K., Nüchtern, E., Schwegler, U., Seger, W., Staubli, S., von Raison, B., Weißmann, R., Bahemann, A., Fuchs, H., Rink, M., Schian, M., i Schmitt, K. (2020). Personal Factors Classification Revisited: A Proposal in the Light of the Biopsychosocial Model of the World Health Organization (WHO). The Australian Journal of Rehabilitation Counselling, 26(2), 73–91. https://doi.org/10.1017/jrc.2020.14

International Classification of Functioning, Disability and Health (ICF) (2001). Geneva: WHO. https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/42407/9241545429-eng.pdf

International Classification of Functioning, Disability and Health. Children & Youth Version (ICF-CY) (2007). Geneva: WHO. https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/43737/9789241547321_eng.pdf

Karhula. M., Saukkonen, S., Xiong, E., Kinnunen, A., Heiskanen, T., i Anttila, H. (2021) ICF Personal Factors Strengthen Commitment to Person-Centered Rehabilitation – A Scoping Review. Frontiers in Rehabilitation Sciences, 2, 1–11. https://doi.org/10.3389/fresc.2021.709682

Kraus de Camargo, O. (2016). Personbezogene Faktoren und Teilhabe. Wie sollen Fachleute vorgehen? Bundesgesundheitsblatt – Gesundheitsforschung - Gesundheitsschutz, 59(9), 1133–1138. https://doi.org/10.1007/s00103-016-2402-z

Leonardi, M., Sykes, C. R., Madden, R. C., ten Napel, H., Hollenweger, J., Snyman, S., Madden, R. H., De Camargo, O. K., Raggi, A., van Gool, C. H., i Martinuzzi, A. (2015). Do We Really Need to Open a Classification Box on Personal Factors in ICF? Disability and Rehabilitation, 38(13), 1327–1328. https://doi.org/10.3109/09638288.2015.1089604

Mitra, S., i Shakespeare, T. (2019). Remodeling the ICF. Disability and Health Journal, 12(3), 337–339. https://doi.org/10.1016/j.dhjo.2019.01.008

Mondi, Ch. F., i Reynolds, A. J. (2021). Socio-Emotional Learning Among Low-Income Prekindergarteners: The Roles of Individual Factors and Early Intervention. Early Education and Development, 32(3), 360–384. https://doi.org/10.1080/10409289.2020.1778989

Müller, R., i Geyh, S. (2015). Lessons Learned From Different Approaches Towards Classifying Personal Factors. Disability and Rehabilitation, 37(5), 430–438. https://doi.org/10.3109/09638288.2014.923527

Murphy, C., Brown, T., i Stagnitti, K. (2019) The Influence of Personal and Environmental Factors on Typically Developing Children’s Activity Participation. Journal of Occupational Therapy, Schools, & Early Intervention, 12(1), 68–85. https://doi.org/10.1080/19411243.2018.1474834

Sapiets, S. J., Totsika, V., i Hastings, R. P. (2021). Factors Influencing Access to Early Intervention for Families of Children With Developmental Disabilities: A Narrative Review. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 34(3), 695–711. https://doi. org/10.1111/jar.1285

Simeonsson, R. J., Lollar, D., Björck-Åkesson, E., Granlund, M., Brown, S. C., Zhuoying, Q., Gray, D., i Pan, Y. (2014) ICF and ICF-CY Lessons Learned: Pandora’s Box of Personal Factors. Disability and Rehabilitation, 36(25), 2187–2194. https://doi.org/10.3109/09638288.2014.892638

Sykes, C. R., Maribo, T., Stallinga, H. A., i Heerkens, Y. (2020). Remodeling of the ICF: A Commentary. Disability and Health Journal, 14(1), 100978. https://doi.org/10.1016/j.dhjo.2020.100978

Świeczkowska, K. (2022). Wsparcie skoncentrowane na rodzinie – ICF jako podstawa budowania zespołu transdyscyplinarnego wokół dziecka i jego rodziny w nowym modelu WWR. W: M. Kummant, W. Jaskólska (red.), Model wczesnego wspomagania rozwoju skoncentrowany na rodzinie i środowisku. Teraźniejszość i przyszłość (s. 32–36). Warszawa: Ośrodek Rozwoju Edukacji.

Twardowski, A. (2014). Wczesne wspomaganie rozwoju dzieci z niepełnosprawnościami w środowisku rodzinnym (wyd. 2). Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.

Twardowski, A. (2017). Koncepcja wczesnego wspomagania rozwoju dziecka skoncentrowanego na interakcjach rodzice–dziecko. W: J. Głodkowska, I. Konieczna, R. Piotrowicz, i G. Walczak (red.), Interdyscy plinarne konteksty wczesnej interwencji, wczesnego wspomagania rozwoju dziecka (s. 44–61). Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.