Paradygmaty badań w naukach o rodzinie w kontekście współczesnych dyskursów metodologicznych w pedagogice

Leszek Waga

doi:10.18290/rped25174.1

Published : 2025-12-17

Vol. 17 No. 4 (2025)

Research Paradigms in Family Studies in the Context of Contemporary Methodological Discourses in Pedagogy

Leszek Waga

https://orcid.org/0000-0002-2159-5950

DOI: https://doi.org/10.18290/rped25174.1

Abstract

The article presents analyses of pedagogical paradigms and their significance in constructing the classifications of family studies paradigms. The aim is to show the relevance of pedagogical methodological discourses in constructing metatheoretical foundations of family studies. The article proposes an original classification of research approaches in this field. Research in family studies may be classified by situating it along two key dimensions, defined by opposing positions: objectivism – subjectivism and exploration – verification.

Keywords:

family studies, social research paradigms, methodological discourses in pedagogy, fields of science classification, disciplinarization

Details

References

Statistics

Authors

Download files

pdf (Język Polski)

Altmetric indicators

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

References

Babbie, E. (2008). Podstawy badań społecznych (W. Betkiewicz, tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Bauman, T. (2013). Kompetencje badawcze a świadomość metodologiczna. W: T. Bauman (red.), Praktyka badań pedagogicznych (s. 81–97). Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Bronk, A. (2003). Czy pedagogika jest nauką autonomiczną?. W: M. Nowak, T. Ożóg i A. Rynio (red.), W trosce o integralne wychowanie (s. 47–76). Lublin: Wydawnictwo KUL.

Bronk, A. (2004). Nauki humanistyczne i kultura logiczno-metodologiczna. Edukacja Humanistyczna, (1–2), 18–26.

Burrell, G., i Morgan, G. (2019). Sociological paradigms and organisational analysis. Elements of the sociology of corporate life. London: Routledge.

Ciechowska, M. (2018). Podstawy badań jakościowych w pedagogice. W: M. Ciechowska i M. Szymańska (red.), Wybrane metody jakościowe w badaniach pedagogicznych (s. 25–100). Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum.

Duraj-Nowakowa, K. (2012). Studiowanie literatury przedmiotu. Kraków: Akademia Ignatianum, Wydawnictwo WAM.

Guba, E. G., i Lincoln, Y. S. (2005). Paradigmatic Controversies, Contradictions, and Emerging Confluences. W: N. K. Denzin i Y. S. Lincoln (red.), The Sage handbook of qualitative research (s. 191–215). Thousand Oaks: Sage Publications.

Hejnicka-Bezwińska, T. (2007). Paradygmat humanistyczny w pedagogice a pedagogika humanistyczna. W: J. Rutkowiak, D. Kubinowski i M. Nowak (red.), Edukacja. Moralność. Sfera publiczna. Materiały z VI Ogólnopolskiego Zjazdu Pedagogicznego PTP (s. 462–470). Lublin: Oficyna Wydawnicza „Verba”.

Hejnicka-Bezwińska, T. (2008). Pedagogika ogólna. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.

Kamiński, S. (1992). Nauka i metoda. Pojęcie nauki i klasyfikacja nauk. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.

Kantowicz, E. (2008). Praca socjalna w Europie. Inspiracje teoretyczne i standardy kształcenia. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.

Kawczyńska-Butrym, Z. (2006). Familiologia – przedmiot, zakres i metodologia badań. Studia nad Rodziną, 10(1-2), 163–170.

Kawula, S., i Janke, A. W. (2000). Polimorficzność i komplementarność badań nad współczesną rodziną. W: S. Kawula, J. Brągiel i A. W. Janke (red.), Pedagogika rodziny. Obszary i panorama problematyki (s. 21–44). Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.

Krause, A. (2022). Paradygmat jako narzędzie analizy krytycznej. Studia z Teorii Wychowania, 13(3), 29–43. https://doi.org/10.5604/01.3001.0016.1123

Kubinowski, D. (2006). Pedagogiczne myślenie humanistyczne jako kategoria metodologiczna. W: D. Kubinowski i M. Nowak (red.), Metodologia pedagogiki zorientowanej humanistycznie (s. 171–180). Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Kubinowski, D. (2010). Jakościowe badania pedagogiczne. Filozofia – Metodyka – Ewaluacja. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.

Kwieciński, Z. (2000). Mimikra czy sternik? Dramat pedagogiki w sytuacji przesilenia formacyjnego. W: Z. Kwieciński, Tropy – ślady – próby. Studia i szkice z pedagogii pogranicza (s. 37–65). Poznań: Wydawnictwo Edytor.

Mastalski, J. (2014). Pedagogiczne wymiary nauk o rodzinie. W: J. Stala (red.), Nauki o rodzinie w służbie rodziny (s. 43–56). Kraków: Uniwersytet Papieski Jana Pawła II, Wydawnictwo Naukowe.

Matyjas, B. (2024). Badania nad rodziną. Perspektywa pedagogiki społecznej. Pedagogika Społeczna Nova, 4(7), 29–44. https://doi.org/10.14746/psn.2024.4.7.2

Mazan, T. (2013). Podstawowe problemy metodologiczne nauk o rodzinie. Roczniki Nauk o Rodzinie, 5, 221–238.

Nowak, M. (2000). Podstawy pedagogiki otwartej. Ujęcie dynamiczne w inspiracji chrześcijańskiej. Lublin: RW KUL.

Nowak-Dziemianowicz, M. (2002). Doświadczenia rodzinne w narracjach. Interpretacje sensów i znaczeń. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.

Opozda, D. (2012a). Rozwój wiedzy w pedagogice rodziny w kontekście wybranych problemów metodologicznych pedagogiki. W: A. Ładyżyński (red.), Pedagogika rodziny – in statu nascendi czy uznana subdyscyplina? (s. 67–89). Wrocław: Oficyna Wydawnicza Atut, Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe.

Opozda, D. (2012b). Struktura i treść jednostkowej wiedzy o wychowaniu. Studium pedagogiczne wiedzy rodziców i jej korelatów. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.

Opozda, D. (2014). Interdyscyplinarność i intradyscyplinarność w pedagogice rodziny. Paedagogia Christiana, 34(2), 169–183. https://doi.org/10.12775/PCh.2014.029

Organisation for Economic Co-operation and Development. (2007). Revised Fields of Science and Technology. Pobrano z: http://www.oecd.org/science/inno/38235147.pdf (3.09. 2020).

Parzyszek, M. (2020). Pedagogika rodziny jako subdyscyplina pedagogiczna o charakterze teoretycznym i empirycznym. Z doświadczeń Instytutu Pedagogiki Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II. Roczniki Pedagogiczne, 12(4), 5–16. https://doi.org/10.18290/rped20124-1

Paulston, R. G. (1993). Pedagogika porównawcza jako pole nakreślania konceptualnych map teorii i paradygmatów. W: Z. Kwieciński i L. Witkowski (red.), Spory o edukację. Dylematy i kontrowersje we współczesnych pedagogiach (s. 25–50). Warszawa – Toruń: Instytut Badań Edukacyjnych, Wydawnictwo Edytor.

Pieter, J. (1975). Zarys metodologii pracy naukowej. Warszawa: PWN.

Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 8 sierpnia 2011 r. w sprawie obszarów wiedzy, dziedzin nauki i sztuki oraz dyscyplin naukowych i artystycznych. Dz.U. 2011, nr 179, poz. 1065.

Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 20 września 2018 r. w sprawie dziedzin nauki i dyscyplin naukowych oraz dyscyplin artystycznych. Dz.U. 2018, poz. 1818.

Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 11 października 2022 r. w sprawie dziedzin nauki i dyscyplin naukowych oraz dyscyplin artystycznych. Dz.U. 2022, poz. 2202.

Rubacha, K. (2003). Budowanie teorii pedagogicznych. W: Z. Kwieciński i B. Śliwerski (red.), Pedagogika. Podręcznik akademicki (T. 1, s. 59–68). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Rubacha, K. (2008). Metodologia badań nad edukacją. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.

Siegień, A. J. (2005). Paradygmat. W: T. Pilch (red.), Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku (T. 4, s. 36–37). Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.

Sośnicki, K. (1964). Istota i cele wychowania. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Nasza Księgarnia”.

Śliwerski, B. (2004). Współczesne teorie i nurty wychowania (Wyd. 4). Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Śliwerski, B. (2007). Jaki paradygmat?. W: J. Rutkowiak, D. Kubinowski i M. Nowak (red.), Edukacja. Moralność. Sfera publiczna. Materiały z VI Ogólnopolskiego Zjazdu Pedagogicznego PTP (s. 443–454). Lublin: Oficyna Wydawnicza „Verba”.

Śliwerski, B., i Wnuk-Lipiński, E. (2014). Nauki o rodzinie. W: J. Stala (red.), Nauki o rodzinie w służbie rodziny (s. 97–124). Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II.

Waga, L. (2023). Pojęcie interdyscyplinarności w pracy socjalnej. Integrująca rola pedagogiki w budowaniu teorii pracy socjalnej. Viae Educationis. Studies of Education and Didactics, 2(4), 43–50. https://doi.org/10.15804/ve.2023.04.05

Żukiewicz, A. (2023). „Nauki o rodzinie” w systemie nauki polskiej. Wstęp do dyskursu o dziedzinie i dyscyplinach naukowych. Family Forum, 13, 517–534. https://doi.org/10.25167/FF/5063