Zabawa dziecięca w przedszkolu – wymiary etyczne

Małgorzata Sławińska

doi:10.18290/rped25172.6

Published : 2025-06-05

Vol. 17 No. 2 (2025)

Children’s Play in Kindergarten: Ethical Dimensions

Małgorzata Sławińska

https://orcid.org/0000-0002-4941-009X

DOI: https://doi.org/10.18290/rped25172.6

Abstract

The aim of the article is to review preschool practices related to children’s play and to reflect on them from an ethical perspective. The assumptions of new childhood sociology constitute the theoretical framework for the analyses carried out in the study. On this approach play is a form of expression of a child and their world where children’s peer culture is manifested. The ethical evaluation of the preschool attitude to play was made following the postmodern understanding of ethics, which emphasizes the significance of human responsibility for one’s own moral choices in reference to “internal ethical code.” The way kindergarten creates the conditions for children’s play was considered an issue requiring ethical assessment, including factors like: time, material space available for children, and rules underpinning social life in preschool institutions, reflected in teacher’s competence to interference in play. The analyses presented here warrant the conclusion that in the situation where there is no fixed code of conduct relating to children’s play, kindergarten is expected to seek a balance between children’s freedom and adult control, security and risk, privacy and supervision.

Keywords:

play, kindergarten, ethics, new childhood sociology

Details

References

Statistics

Authors

Download files

pdf (Język Polski)

Altmetric indicators

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

References

Bauman, Z. (2012). Etyka ponowoczesna (Tłum. J. Bauman, J. Tokarska-Bakir). Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.

Bilewicz-Kuźnia, B. (2015). Zabawa i nauczanie przez zabawę w podstawie programowej i wybranych programach wychowania przedszkolnego. Edukacja Elementarna, 38(4), 13–32. https://doi.org/10.14632/eetp_38.1

Brown, M. H., i Freeman, N. K. (2001). “We don’t play that way at preschool”: the moral and ethical dimensions of controlling children’s play. W: S. Reifel i M. H. Brown (red.), Early education and care, and reconceptualizing play (s. 259–274). Amsterdam–London–New York: JAI.

Brudzińska, P., i Śmieszek-Formela, L. (2022). Ekscytujący strach – zabawa ryzykowna w opinii rodziców. Problemy Wczesnej Edukacji, 54(1), 147–159. https://doi.org/10.26881/pwe.2022.54.12

Brzezińska, A. I., Bątkowski, M., Kaczmarska, D., Włodarczyk, A., i Zamęcka, N. (2011). O roli zabawy w przygotowaniu dziecka do dorosłego życia. Wychowanie w Przedszkolu, (10), 5–13.

Corsaro, W. A. (1985). Friendship and peer culture in the early years. Norwood, NJ: Ablex Publishing.

Corsaro, W. A. (1992). Interpretive reproduction in children’s peer cultures. Social Psychology Quarterly, 55(2), 160–177. https://doi.org/10.2307/2786944

Corsaro, W. A. (2000). Early childhood education, children’s peer cultures, and the future of childhood. European Early Childhood Education Research Journal, 8(2), 89–102. https://doi.org/10.1080/13502930085208591

Coster, D., i Gleave, J. (2008). Give us a go! Children and young people’s views on play and risk-taking. London: National Children’s Bureau for Play England.

Dahlberg, G., Moss, P., i Pence, A. (2013). Poza dyskursem jakości w instytucjach wczesnej opieki (Tłum. K. Gawlicz). Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.

Deklaracja w sprawie etyki zawodu nauczyciela (2001). http://arch.znp.edu.pl/files/zjazd_39/uchwaly/deklaracja_etyka.doc [dostęp: 22.05.2023].

Edmiston, B. (2007). Forming ethical identities in early childhood play. London: Routledge.

Falkiewicz-Szult, M. (2006). Przemoc symboliczna w przedszkolu. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Fanger, S. M., Frankel, L. A., i Hazen, N. (2012). Peer exclusion in preschool children’s play: Naturalistic observations in a playground setting. Merrill-Palmer Quarterly, 58(2), 224–254. https://doi.org/10.1353/mpq.2012.0007

Gawlicz, K. (2013). Tresowanie posłusznych dzieci. Techniki dyscyplinarne w przedszkolu. W: H. Krauze-Sikorska, M. Klichowski i K. Kuszak (red.), Świat małego dziecka (T. 1, s. 131–147). Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.

Gawlicz, K. (2018). Challenges of practicing democracy in polish preschools. W: L. Miller, C. Cameron, C. Dalli i N. Barbour (red.), The SAGE handbook of early childhood policy (s. 418–432). London: SAGE.

Gray, P. (2015). Wolne dzieci. Jak zabawa sprawia, że dzieci są szczęśliwsze, bardziej pewne siebie i lepiej się uczą? (Tłum. G. Chamielec). Podkowa Leśna: Wydawnictwo MiND.

Huizinga, J. (2007). Homo ludens. Zabawa jako źródło kultury (Tłum. M. Kurecka, W. Wirpsza). Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.

Jenks, C. (1996). Childhood. London: Routledge.

Jenks, C. (2008). Socjologiczne konstrukty dzieciństwa. W: M. J. Kehily (red.), Wprowadzenie do badań nad dzieciństwem (Tłum. M. Kościelniak) (s. 11–143). Kraków: Wydawnictwo WAM.

Johnson, J. A., i Dinger, D. (2012). Let them play. An early learning (un)curriculum. St. Paul, MN: Redleaf Press.

Karwowska-Struczyk, M. (2016). Zabawa w rozwoju rozumienia społecznego i samoregulacji społecznej we wczesnym dzieciństwie. Kwartalnik Pedagogiczny, 61(4), 197–220.

Korczak, J. (2013). Jak kochać dziecko. Internat. Kolonie letnie. Dom sierot. Warszawa: Rzecznik Praw Dziecka.

Lester, S., i Russell, W. (2010). Children’s right to play. An examination of the importance of play. Working Paper No. 57. The Hague: Bernard van Leer Foundation.

Madalińska-Michalak, J., Jeżowski, A. S., i Więsław S. (2017). Etyka w systemie edukacji w Polsce. Warszawa: Wolters Kluwer.

Marynowicz-Hetka, E. (2009). Pedagogika społeczna. Podręcznik akademicki. T. 1. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Molińska, M., i Ratajczyk, A. (2014). Edukacja przedszkolna. Wiek 2/3–5/6 lat. Seria: Niezbędnik Dobrego Nauczyciela. Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych.

Ogólnopolskie Stowarzyszenia Kadry Kierowniczej Oświaty (b.r.). Kodeks Etyczny. https://oskko.edu.pl/o_oskko/kodeks_etyczny.html [dostęp: 29.03.2025].

Okoń, W. (1987). Zabawa a rzeczywistość. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.

Ostrowska, U. (2010). Heroiczny wymiar etyki nauczyciela: między ideą a realnością. W: J. M. Michalak (red.), Etyka i profesjonalizm w zawodzie nauczyciela (s. 49–66). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Pellegrini, A. (2009). The role of play in human development. New York: Oxford University Press.

Piaget, J., i Inhelder, B. (1993). Psychologia dziecka (Tłum. Z. Zakrzewska). Wrocław: Siedmioróg.

Prout, A., i James, A. (1997). A new paradigm for the sociology of childhood? Provenance, promise and problems. W: A. James i A. Prout (red.), Constructing and reconstructing childhood: contemporary issues in the sociological study of childhood (s. 7–33). London: RoutledgeFalmer.

Ramowy rozkład dnia w oddziale „0”. Zespół Szkolno-Przedszkolny w Ziminie. https://spzimin.pl/przedszkole-3/ramowy-rozklad-dnia-w-oddziale-przedszkolnym/ [dostęp: 16.04.2023].

Reifel, S., i Brown, M. H. (red.) (2001). Early education and care, and reconceptualizing play. Amsterdam–London–New York: JAI.

Rozkład dnia. Przedszkole Publiczne im. Jana Brzechwy w Grębocicach. https://ppgrebocice.pl/dla-rodzicow/ramowy-plan-dnia/ [dostęp: 16.04.2023].

Sandseter, E. B. (2007). Categorizing risky play. How can we identify risk-taking in children’s play?. European Early Childhood Education Research Journal, 15(2), 237–252. https://doi.org/10.1080/13502930701321733

Sandseter, E. B., i Kennair, L. E. (2011). Children’s risky play from an evolutionary perspective: The Anti-phobic effects of thrilling experiences. Evolutionary Psychology, 9(2), 257–284. https://doi.org/10.1177/14747049110090021

Siarkiewicz, E. (2000). Ostatni bastion. Jawne i ukryte wymiary pracy przedszkola. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Singer, E. (2013). Play and playfulness, basic features of early. European Early Childhood Education Research Journal, 21(2), 172–184. https://doi.org/10.1080/1350293X.2013.789198

Stephenson, A. (2003). Physical risk-taking: dangerous or endangered?. Early Years, 23(1), 35–43. https://doi.org/10.1080/0957514032000045573

Truskolaska, J. (2007). Osoba i zabawa. Elementy filozofii i pedagogiki zabawy. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Wadsworth, B. J. (1998). Teoria Piageta. Poznawczy i emocjonalny rozwój dziecka (Tłum. M. Babiuch). Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.

Waloszek, D. (2009). Zabawa jako stan istnienia dziecka. W: B. Dymara (red.), Dziecko w świecie zabawy. O kulturze, cechach i wartościach ludycznej edukacji (s. 67–86). Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Whitebread, D., Jensen, H., Liu, C., Solis, L., Hopkins, E., Hirs-Pasek K., i Zosh, J. (2017). The role of play in children’s development: a review of the evidence. The LEGO Foundation.

Williams, P. (2001). Preschool routines, peer learning and participation. Scandinavian Journal of Educational Research, 45(4), 317–339. https://doi.org/10.1080/00313830120096743

Wygotski, L. S. (1995). Zabawa i jej rola w rozwoju psychicznym dziecka. W: A. Brzezińska, T. Czub, G. Lutomski i B. Smykowski (red.), Dziecko w zabawie i świecie języka (s. 67–88). Poznań: Wydawnictwo Zysk i Spółka.

Zwiernik, J. (2020). Przedszkolny plac zabaw z perspektywy dzieci. Problemy Wczesnej Edukacji, 50(3), 43–55. https://doi.org/10.26881/pwe.2020.50.04