Konflikt roli rodzicielskiej z rolą chorej doświadczany przez kobiety mierzące się z chorobą nowotworową

Emilia Mazurek

doi:10.18290/rped23154.5

Data publikacji : 2024-01-22

Tom 15 Nr 4 (2023)

Konflikt roli rodzicielskiej z rolą chorej doświadczany przez kobiety mierzące się z chorobą nowotworową

Emilia Mazurek

https://orcid.org/0000-0002-2132-8756

DOI: https://doi.org/10.18290/rped23154.5

Abstrakt

Pełnienie roli społecznej wiąże się z respektowaniem pewnego systemu zachowań według określonego wzoru postępowania zgodnego z oczekiwaniami społecznymi. Choć możliwa jest pewna dowolność w zakresie pełnienia roli społecznej, to jednak przekroczenie ustalonych granic może wiązać się z doświadczeniem przez człowieka negatywnych sankcji społecznych, a nawet prawnych. Rola rodzicielska jest jedną z wielu ról społecznych, którą człowiek może pełnić w swoim życiu. Charakterystyczne jest jej splątanie z innymi rolami społecznymi. Konsekwencją nakładania się kilku ról może być ich konflikt. Dzieje się tak w sytuacji doświadczenia przewlekłej choroby somatycznej przez jednego z rodziców. Kobieta dotknięta chorobą onkologiczną zaczyna pełnić rolę chorej, co uniemożliwia, utrudnia lub modyfikuje sposoby pełnienia dotychczasowych ról społecznych (w tym rodzicielskiej) i wymusza podjęcie nowych. Konflikt roli rodzicielskiej z rolą chorej dotyczy wielu obszarów, a jednocześnie obliguje matkę i pozostałych członków rodziny do wypracowania strategii radzenia sobie. Zgodnie z Kartą Praw Rodziny członkowie rodziny mają prawo spodziewać się, że społeczeństwo i odpowiednie instytucje zapewnią im pomoc w nadzwyczajnych wypadkach (tu: w chorobie). Celem artykułu jest przedstawienie wybranych płaszczyzn konfliktu roli rodzicielskiej z rolą chorej w sytuacji doświadczania przez matkę choroby nowotworowej oraz charakterystyka wybranych implikacji podjętego problemu dla praktyki pedagogicznej.

Słowa kluczowe:

choroba przewlekła, konflikt ról, rodzina, rola rodzicielska, rola chorego

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Barnes, J., Kroll, L., Burke, O., Lee, J., Jones, A., Stein, A., (2000). Qualitative interview study of communication between parents and children about maternal breast cancer. British Medical Journal, 321, 479-482. https://doi.org/10.1136/bmj.321.7259.479

Błasiak, A. (2017). (Nowy) wymiar rodzicielstwa – wybrane aspekty. W: D. Opozda, M. Leśniak (red.), Rodzicielstwo w wybranych zagadnieniach pedagogicznych (s. 29-43), Lublin: Wydawnictwo Episteme.

Braun-Gałkowska, M. (2007). Poznawanie systemu rodzinnego. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Brągiel, J. (2012). Znaczenie przemian społecznych dla współczesnego rodzicielstwa. W: J. Brągiel, B. Górnicka (red.), Rodzicielstwo w kontekście współczesnych przemian społecznych (s. 13-23). Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.

Bury, M. (1982). Chronic Illness as Biographical Disruption. Sociology of Health & Illness, 4(2), 167-182.

Carricaburu, D., Pierret, J. (1995). From Biographical Disruption to Biographical Reinforcement: The Case of HIV-Positive Men. Sociology of Health & Illness, 17(1), 65-88.

Castro, R. (1995). The subjective experience of health and illness in Ocuituco: a case study. Social Science & Medicine, 41(7), 1005-1021. https://doi.org/10.1016/0277-9536(94)00406-j

Corbin J., Strauss A. (1985). Managing Chronic Illness at Home: Three Lines of Work. Qualitative Sociology, 8(3), 224-247.

Elmberger, E., Bolund, C., Lutzen, K. (2015). Transition in the experience of moral responsibility of being a parent with cancer by redefining mothering. Nursing Ethics, 12(3), 253-262.

End, J. (2011). Zapomij o śmierci, mamo! Warszawa: Wydawnictwo Carta Blanca.

Faircloth, Ch. A., Boylstein, C., Rittman, M., Young, M. E., Gubrium, J., (2004). Sudden Illness and Biographical Flow in Narratives of Stroke Recovery. Sociology of Health & Illness, 26(2), 242-261.

Fisher, C., O’Connor, M., (2012). “Motherhood” in the context of living with breast cancer. Cancer nursing, 35(2), 157-163. https://doi.org/10.1097/NCC.0b013e31821cadde

Fopka-Kowalczyk, M. (2017). Jak rozmawiać z dziećmi o cierpieniu, chorobie i śmierci. Opowiadania i bajki. Warszawa: Difin.

Forrest, G., Plumb, C., Ziebland, S., Stein, A., (2006). Breast cancer in the family–children’s perceptions of their mother’s cancer and its initial treatment: qualitative study. BMJ, 332, 998-1003. https://doi.org/10.1136/bmj.38793.567801.AE

Frank, A. W. (1995). The wounded storyteller. Body, illness, and ethics. Chicago–London: The University of Chicago Press.

Frank, A. W. (2002). At the Will of the Body: Reflections on Illness. Boston–New York: Houghton Mifflin.

Górnikowska-Zwolak, E. (2004). Macierzyństwo. W: E. Różycka (red.), Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku (s. 9-18). Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.

Izdebski, P., Matusik, P., Tujakowski, J. (2008). Otrzymywane wsparcie społeczne przez partnerów kobiet chorych na raka. Psychoonkologia, 12(2), 45-51.

Kawula, S., Brągiel, J., Janke, A. W. (2001). Pedagogika rodziny. Obszary i panorama problematyki. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.

Kleinman, A. (1988). The Illness Narratives: Suffering, Healing, and the Human Condition. New York: Basic Books.

Koronkiewicz, K. (2013). Macierzyństwo spod znaku raka – choroba jako wydarzenie krytyczne w życiu przyszłej matki. Ogrody Nauk i Sztuk, 3, 123-139.

Kübler-Ross, E. (1995). Życiodajna śmierć. O życiu, śmierci i życiu po śmierci. Inowrocław: Księgarnia św. Wojciecha.

Kwak, A. (2008). Społeczny i indywidualny wymiar rodzicielstwa. W: A. Kwak (red.) Rodzicielstwo między domem, prawem, służbami społecznymi (s. 17-40). Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.

Lalak, D. (2012). Macierzyństwo a zmiana społeczna. W: J. Brągiel, B. Górnicka (red.), Rodzicielstwo w kontekście współczesnych przemian (s. 91-105). Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.

Mazurek, E. (2013a). Biografie edukacyjne kobiet dotkniętych rakiem piersi. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej.

Mazurek, E. (2013b). Oblicza macierzyństwa naznaczonego trajektorią choroby: nieformalne uczenie się matki-amazonki. W: M. Pryszmont-Ciesielska (red.), Macierzyństwo w relacjach auto/biograficznych i fotografiach kobiet (s. 81-101). Wrocław: Oficyna Wydawnicza ATUT.

Mazurek, E. (2021). Psychoeducation for caregivers with chronically ill spouses. W: Z. Szarota, Z. Wojciechowska (red.), Learning Never Ends… Spaces of Adult Education: Central and Eastern European Perspectives (s. 245-251), Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.

Ohlen, J., Holm, A. K. (2006). Transforming desolation into consolidation: being a mother with life-threatening breast cancer. Health Care Women Int., 27(1), 18-44.

Opozda, D. (2017). Zróżnicowane rodzicielstwo – zarys refleksji. W: D. Opozda, M. Leśniak (red.), Rodzicielstwo w wybranych zagadnieniach pedagogicznych (s. 19-28), Lublin: Wydawnictwo Episteme.

Ostrouch-Kamińska, J. (2022). Relacje oparte na negocjacjach – wychowanie w rodzinie w dobie przemian ról rodzicielskich. Roczniki Pedagogiczne, 14(4), 9-24. https://doi.org/10.18290/rped22144.2

Parsons, T. (2009). System społeczny. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.

Pawlas-Czyż, S. (2020). „Znaczący inny” w trajektorii choroby w rodzinie Rzecz o profesjonalnym wsparciu w chorobie onkologicznej w środowisku zamieszkania. W: K. Faliszek, S. Pawlas-Czyż (red.), Socjologia bez granic. O naukowej tożsamości działań na rzecz człowieka i jego środowiska (s. 318-332). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Petryna, A. (2002), Life Exposed: Biological Citizens after Chernobyl. Princeton: Princeton University Press.

Piątkowski, W. (2008). Lecznictwo niemedyczne w Polsce. Tradycja i współczesność. Analiza zjawiska z perspektywy socjologii zdrowia i choroby. Lublin: Wydawnictwo UMCS.

Popielski, K. (1994). Noetyczny wymiar osobowości. Psychologiczna analiza poczucia sensu życia. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.

Rose, N. (2006). The Politics of Life Itself: Biomedicine, Power, and Subjectivity in the Twenty-First Century. Princeton: Princeton University Press.

Sanders, C., Donovan, J., Dieppe, P. (2002). The significance and consequences of having painful and disabled joints in older age: co-existing accounts of normal and disrupted biographies. Sociology of Health & Illness, 24(2), 227-253.

Semple, Ch. J., McCance, T. (2010). Parents’ Experience of Cancer Who Have Young Children: A Literature Review. Cancer Nursing, 33(2), 110-118. https://doi.org/10.1097/NCC.0b013e3181c024bb

Skrzypek, M. (2011). Perspektywa chorego w socjologii choroby przewlekłej. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Sontag, S. (1999). Choroba jako metafora. AIDS i jego metafory. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Szczepański, J. (1970). Elementarne pojęcia socjologii. Warszawa: PWN.

Szymanik-Kostrzewska, A. (2016). Dziecko jako projekt rodzicielski? Przekonania matek na temat wychowania i ich percepcja zachowań dziecka. Warszawa: Difin.

Świętochowski, W. (2010). System rodzinny wobec przewlekłej choroby somatycznej. Gdy rodzina ma korzyść z choroby. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Tyszka, Z. (1974). Socjologia rodziny. Warszawa: PWN.

Ulaniecka, N. (2021). Doświadczanie choroby nowotworowej. Aspekty psychospołeczne. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.

Wąsiński, A. (2020). Biografie małżeńskie i rodzinne rozpatrywane w perspektywie autokreacji do rodzicielstwa. Roczniki Pedagogiczne, 12(3), 47-66. https://doi.org/10.18290/rped20123-3

Welch, A. S., Wadsworth, M. E., Compas, B. E. (1996). Adjustment of children and adolescents to parental cancer. Parents' and children’s perspectives. Cancer, 77(7), 1409-1418. https://doi.org/ 10.1002/(SICI)1097-0142(19960401)77:7<1409::AID-CNCR28>3.0.CO;2-4

Wierciński, H. (2015). Rak: antropologiczne studium praktyk i narracji. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.

Ziemska, M. (1975). Rodzina a osobowość. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Wiedza Powszechna.

Zierkiewicz, E., Wechmann, K. (2016), Życie od nowa. Społeczne zaangażowanie Amazonek – aktywnych pacjentek. Poznań: Federacja Stowarzyszeń „Amazonki”.

Zięba, M. (2007). Moja mama ma raka. Warszawa: Agencja Edytorska „Ezop”.

Żurek, A. (2016). Przymus kreowania ról rodzinnych. W: I. Przybył, A. Żurek (red). Role rodzinne. Między przystosowaniem a kreacją (s. 17-27). Poznań: Wydawnictwo UAM.