Relacje rodzeństwa w rodzinie z doświadczeniem parentyfikacji – perspektywa biograficzna

Barbara Chojnacka

doi:10.18290/rped24161.6

Data publikacji : 2024-04-17

Tom 16 Nr 1 (2024)

Relacje rodzeństwa w rodzinie z doświadczeniem parentyfikacji – perspektywa biograficzna

Barbara Chojnacka

https://orcid.org/0000-0002-5635-3126

DOI: https://doi.org/10.18290/rped24161.6

Abstrakt

Rodzina to naturalne środowisko życia i rozwoju każdego człowieka. Zjawiska i doświadczenia w niej zachodzące wydają się niezwykle istotne dla funkcjonowania całego systemu oraz rozwoju jego poszczególnych członków. W artykule podjęta została problematyka relacji między rodzeństwem w rodzinie w sytuacji odwróconego porządku ról, to znaczy kiedy co najmniej jedno z dzieci (brat lub siostra) przejmuje obowiązki i zadania przypisane rodzicom. Przyjęta perspektywa badawcza umiejscawia doświadczenie parentyfikacji w biografiach tzw. dorosłych dzieci, które w obliczu różnorodnych trudności rodzinnych stają się dla rodzeństwa opiekunami, wychowawcami wspierając czy nawet wyręczając w tych zadaniach rodziców. Celem prezentowanych w artykule analiz było rozpoznanie relacji rodzeństwa w kontekście systemowego rozumienia rodziny. Odwrócenie ról oznacza bowiem zniekształcenie granic między substystemami rodzicielskim i dziecięcym. Analiza wywiadów (auto)biograficznych pozwoliła na odtworzenie owych układów rodzinnych, relacji w rodzeństwie oraz konsekwencji z nich wynikających.

Słowa kluczowe:

relacje w rodzeństwie, parentyfikacja, system rodzinny

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Bertalanffy, L. von (1984). Ogólna teoria systemów. Tłum. Ewa Woydyłło-Woźniak. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Burton, L. (2007). Childhood adultification in economically disadvantaged families: A conceptual model. Family Relations: An Interdisciplinary Journal of Applied Family Studies, 56(4), 329-345. https://doi.org/10.1111/j.1741-3729.2007.00463.x

Chojnacka, B. (2018). Destrukcyjne odwrócenie ról w rodzinie jako forma przemocy utajonej. W: E. Borys, J. Frankowiak, L. Willan-Horla (red.), W poszukiwaniu sposobów przeciwdziałania przemocy domowej (s. 125-134). Olsztyn: Centrum Badań Społecznych UWM.

Chojnacka, B. (2020). The loneliness and isolation of the parentified child in the family. Paedagogia Christiana, 45(1), 83-99. https://doi.org/10.12775/PCh.2020.006

Chojnacka, B. (2021a). Doświadczenie parentyfikacji. Perspektywa biograficzna. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.

Chojnacka, B. (2021b). Codzienność dziecka parentyfikowanego – rekonstrukcje narracyjne. Przegląd Pedagogiczny, 1, 277-297. https://www.doi.org/10.34767/PP.2021.01.15

Chojnacka, B. (2022). Przekraczanie granic subsystemowych w rodzinie – analiza doświadczeń młodych opiekunów (young carers) w kontekście praw dziecka. Paedagogia Christiana, 2/50, 143-164.

DiCaccavo, A. (2006). Working with parentification: Implications for clients and counselling psychologists. Psychology and Psychotherapy: Theory, Research and Practise, 79(3), 469-478. https://doi.org/10.1348/147608305x57978

Earley, L., Cushway, D. (2002). Parentified child. Clinical Child Psychology and Psychiatry, 7(2), 163-178. https://doi.org/10.1177/1359104502007002005

Fleming, W. M. (2003). Family Systems Theory. W: J. J. Ponzetti Jr. (red.), International Encyclopedia of Marriage and Family (s. 625-629). New York: Macmillan Reference USA.

Hinde, R. A. (1997). Relationships: dialectical perspective. Hove, UK: Psychology Press.

Hooper, L. M. (2008a). The Application of Attachment Theory and Family Systems Theory to the Phenomena of Parentification. The Family Journal: Counseling and Therapy for Couples and Families, 15(3), 217-233. https://doi.org/10.1177/1066480707301290

Hooper, L. M. (2008b). Defining and understanding parentification: Implications for all counselors. The Alabama Counseling Association Journal, 34(1), 34-43.

Howe, N., Recchia, H., Kinsley, Ch. (2023). Sibling relations and their impact on children’s development. Encyclopedia on Early Childhood Development, https://www.child-encyclopedia. com/pdf/expert/peer-relations/according-experts/sibling-relations-and-their-impact-childrens-development (dostęp: 30.01.2024).

Ihinger-Tallman, M., Hsiao, Y-L. (2003). Sibling relationships. W: J. J. Ponzetti Jr. (red.), International Encyclopedia of Marriage and Family (s. 1504-1511). New York: Macmillan Reference USA.

Jurkovic, G. J., Morrell, R., Thirkield, A. (1999). Assessing childhood parentification: Guidelines for researchers and clinicas. W: N. Chase (red.), Burdened children (s. 92-113). New York: The Guilford Press.

Kim, H., Rose, K. M. (2014). Concept analysis of family homeostasis. Journal of Advanced Nursing, 70(11), 2450-2468. https://doi.org/10.1111/jan.12496

Kosiol, M. (2015). Badanie relacji między rodzeństwem. Przegląd kwestionariuszy. Polskie Forum Psychologiczne, 20(1), 101-121.

Miller, I. W., Ryan, Ch. E., Keitner, G. I., Bishop, D. S., Epstein, N. B. (2000). The McMaster Approach to Families: theory, assessment, treatment and research, Journal of Family Therapy, 22(2), 168-189. https://doi.org/10.1111/1467-6427.00145

Minuchin, S., Montalvo, B., Guerney, B. G. Jr., Rosman, B. L., Schumer, F. (1968). Families of the slums. New York: Basic Books.

Minuchin, S. (1974). Families and Family Therapy. Cambridge, MA: Harvard University Press.

Ohntrup, J. M., Pollak, E., Plaß-Christl, A., Wiegand-Grefe, S. (2011). Parentifizierung. Elternbefragung zur destruktiven Parentifizierung von Kindern psychisch erkrankter Eltern. W: S. Wiegand-Grefe, F. Mattejat, A. Lenz (red.), Kinder mit psychisch kranken Eltern. Klinik und Forschung (s. 375-398). Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht.

Pawłowska, R. (2001). Środowisko rodzinne a rozwój osobowości dziecka. W: J. Żebrowski (red.), Rodzina polska na przełomie wieków (s. 222-234). Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.

Rittenour, C. E., Myers, S. A., Brann, M. (2007). Commitment and emotional closeness in the sibling relationship. Southern Communication Journal, 72(2), 169-183. https://doi.org/10.1080/ 10417940701316682

Sang, J., Cederbaum, J. A., Hurlburt, M. S. (2013). Parentification, substance use, and sex among adolescent daughters from ethnic minority families: the moderating role of monitoring. Family Process, 53(2), 252-266.

Schier, K. (2015). Dorosłe dzieci. Psychologiczna problematyka odwrócenia ról w rodzinie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Schütze, F. (1983). Biographieforschung und Narratives Interview. Neue Praxis, 3, 283-293.

Świętochowski, W. (2017). Rodzina w ujęciu systemowym. W: I. Janicka, H. Liberska (red.), Psychologia rodziny (s. 21-45). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Urbaniak-Zając, D., Kos, E. (2013). Badania jakościowe w pedagogice. Wywiad narracyjny i obiektywna hermeneutyka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Volling, B. L., Blandon, A.Y. (3 marca 2003). Positive Indicators of Sibling Relationship Quality: The Sibling Inventory of Bahavior (SIB) [referat]. The Child Trends’ Positive Outcomes Conference, Washington, DC, USA.

Walęcka-Matyja, K. (2018). Relacje interpersonalne dorosłych rodzeństw w aspekcie funkcjonowania psychospołecznego i krytycznych wydarzeń życiowych. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Znaniecki, F. (2011). Relacje społeczne i role społeczne. Niedokończona socjologia systematyczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.