Zaufanie jako wartość w wychowaniu i edukacji

Dorota Bis

doi:10.18290/rped25171.1

Data publikacji : 2025-03-26

Tom 17 Nr 1 (2025)

Zaufanie jako wartość w wychowaniu i edukacji

Dorota Bis

https://orcid.org/0009-0008-8375-0689

DOI: https://doi.org/10.18290/rped25171.1

Abstrakt

Celem artykułu jest wskazanie na potrzebę budowania zaufania jako fundamentalnej wartości w procesie wychowania i edukacji. Zaufanie ma charakter relacyjny, ponieważ dotyczy wzajemności osób: ucznia i nauczyciela/wychowawcy, daje podstawy do tworzenia dobrej komunikacji interpersonalnej, wartościowych więzi, efektywnego współdziałania. Należy wskazać na istotną zależność między zaufaniem do nauczyciela a efektywnością procesu nauczania i umiejętnościami uczniów. Budowanie i wzmacnianie zaufania ma złożony przebieg, który dokonuje się podczas interakcji wychowawczych i różnych aktywności ucznia, zarówno tych edukacyjnych w szkole, jak i tych pozalekcyjnych. Doświadczenie spotkania nauczyciela, jako osoby znaczącej, jest bardzo istotne w procesie budowania zaufania w kontekście współczesnego kryzysu wychowania oraz potrzeby definiowania zawodowej tożsamości nauczyciela, wychowawcy czy też potrzeby odkrywania i upowszechniania ponadczasowych ideałów i wzorów osobowych, które realizowały wartości w swoim życiu.

Słowa kluczowe:

zaufanie, wartości, relacyjność, obecność wychowawcza

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Borgonovi, F., i Burns, T. (2015). The educational roots of trust. OECD Education Working Paper nr 119. Paris: OECD Publishing. https://doi.org/10.1787/5js1kv85dfvd-en

Bormann, I., Niedlich, S., i Würbel, I. (2021). Trust in educational settings – What it and why it matters. European perspectives. European Education, 53(3–4), 121–136. https://doi.org/10.1080/10564934.2022.2080564

Bormann, I., i Thies, B. (2019). Trust and trusting practices during transition to higher education: Introducing a framework of habitual trust. Educational Research, 61(2), 161–180. https://doi.org/10.1080/00131881.2019.1596036

Brezinka, W. (2007). Wychowywać dzisiaj. Zarys problematyki (Tłum. H. Machoń). Kraków: Wydawnictwo WAM.

Bryk, A. S., i Schneider, B. (2002). Trust in schools: A core resource for improvement. New York: Russell Sage Foundation.

Buber, M. (1968). Kształcenie charakteru (Tłum. M.Ś.). Znak, 20(169–170), 915–926.

Chałas, K. (2003). Wychowanie ku wartościom. Elementy teorii i praktyki: T. 1. Godność, wolność, odpowiedzialność, tolerancja. Lublin–Kielce: Jedność.

Czabała, J. C, i Sęk, H. (2000). Pomoc psychologiczna. W: J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki (T. 3, s. 606). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Daly, A., Liou, Yi-H., i Moolenaar, N.M. (2014). The principal connection: Trust and innovative climate in a network of reform. W: D. van Maele, P.B. Forsyth, M. van Houtte (red.), Trust and school life: The role of trust for learning, teaching, leading, and bridging (s. 285–313). Dordrecht: Springer.

Denst-Sadura, A. (2007). B jak budowanie zaufania. Głos Nauczycielski, (44), 13.

Dziaczkowska, L. (2020). Autentyczność i pasja nauczyciela jako uwarunkowania rozwoju ucznia. Pedeutologiczne inspiracje płynące z biografii Anny Nagórskiej (1882-1963). Roczniki Pedagogiczne, 12(2), 35–49. https://doi.org/10.18290/rped20122-4

Gadacz, T. (1991). Wychowanie na rozdrożu. Dyskusja redakcyjna. Znak , 43(436), 46–58.

GfK Verein. (2018). Trust in professions 2018 – A GfK Verein study. https://www.nim.org/fileadmin/PUBLIC/3_NIM_Publikationen/NIM_Studies/2018_-_Trust_in_Professions_-_Englisch.pdf.

Groenwald, M. (2009). Egzaminy a zaufanie. Edukacja, (1), 41–45.

Govier, T. (1992). Distrust as a practical problem. Journal of Social Philosophy, 23(1), 52–63. https://doi.org/10.1111/j.1467-9833.1992.tb00484.x

Guzek, K. (2011). Człowiek zagubiony w świecie wartości. W: K. Guzek, i M. Laskowska (red.), Człowiek w medialnym labiryncie (s. 9–15). Warszawa: Dom Wydawniczy Elipsa.

Hornowska, E. (2007). Radzenie sobie z doświadczaniem agresji. W: A. Brzezińska, i E. Hornowska (red.), Dzieci i młodzież wobec agresji i przemocy (s. 164–180). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

IPSOS (2022). Global trustworthiness index 2022. https://www.ipsos.com/sites/default/files/ct/news/documents/2022-07/Global%20trustworthiness%202022%20Report.pdf.

Jaasma M. A., i Koper R. J. (2002). Out-of-class communication between female and male students and faculty: The relationship to student perceptions of instructor immediacy. Women’s Studies in Communication, 25(1), 119–137. https://doi.org/10.1080/07491409.2002.10162443

Karkowska, M. (2003). Literackie obrazy uczeń – mistrz w wychowaniu. W: S. Sztobryna, i B. Śliwerski (red.), Idee pedagogiki filozoficznej (s. 139-147). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Krasuska-Betiuk, M. (2024). Kształtowanie kultury zaufania w szkole z perspektywy dyrektorów. Komunikat z badań jakościowych. Kultura i Edukacja, 143(1), 122–145.

Maj, A. (2022). Podmiotowość i autonomia – nauczyciel w polskim systemie edukacji. Roczniki Pedagogiczne, 14(2), 9–19. https://doi.org/10.18290/rped22142.2

Nyczaj-Drąg, M. (2003). Nauczyciel w oczekiwaniach i doświadczeniach pierwszoklasistów. W: D. Waloszek (red.), Pytania o edukację (s. 15–38). Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego.

Odorzyńska-Kondek, J. (2011). „Młodzi 2011” – Raport Kancelarii Prezesa Rady Ministrów. Konsumpcja i Rozwój, (1),137–140.

OECD (2021). OECD Skills Outlook 2021: Learning for life. Paris: OECD Publishing. https://doi.org/10.1787/0ae365b4-en

Olbrycht, K. (2015). O utracie zaufania do wychowania. Horyzonty wychowania, 14(31), 95–109. https://doi.org/10.17399/HW.2015.143105

Rotenberg, K. J. (1991). Children’s interpersonal trust: Sensitivity to lying, deception, and promise violations. New York: Springer.

Rynio, A. (2016). Wzór osobowy. W: K. Chałas, i A. Maj (red.), Encyklopedia aksjologii pedagogicznej (s. 1459–1465). Radom: Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne Polwen.

Rynio, A. (2018). Nauczyciel jako wzór osobowy w wychowaniu moralnym. Studia Elbląskie, 19, 585–596.

Schneider, B., Judy, J., Ebmeyer, Ch. M., i Broda, M. (2014). Trust in elementary and secondary urban schools: A pathway for student success and college ambition. W: D. Maele, P. B. Forsyth, i M. Houtte (red.), Trust and school life: The role of trust for learning, teaching, leading, and bridging (s. 37–57). Dordrecht: Springer.

Sowiński, A. J., i Sowiński M. J. (2015). Zaufanie – fenomen twórczej edukacji. W: I. Jazukiewicz (red.), Zaufanie jako sprawność moralna w wychowaniu (s. 51–72). Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.

Stepulak, M. Z. (2002). Zaufanie jako czynnik osobowego rozwoju człowieka. W: J. Makselon (red.), Studia z psychologii rozwoju (s. 169–174). Kraków: Wydawnictwo Naukowe PAT.

Szcześniak, M., i Rondón, G. (2012). Na fundamencie zaufania. Psychologia w Szkole, (4), 85–91.

Sztompka, P. (2007). Zaufanie. Fundament społeczeństwa. Kraków: Wydawnictwo Znak.

Szymański, M. J. (1998). Młodzież wobec wartości. Próba diagnozy. Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych.

Tarnowski, J. (1993). Jak wychowywać?. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Teologii Katolickiej.

Tischner, J. (2000). Etyka solidarności. Kraków: Wydawnictwo Znak.

Tschannen-Moran, M. (2017). Trust in education. Oxford Research Encyclopedia of Education. https://oxfordre.com/education/view/10.1093/acrefore/9780190264093.001.0001/acrefore-9780190264093-e-79 [dostęp: 18.02.2025].

Wasilewska, O. (2023). Młodzi w demokracji. Wyniki Międzynarodowego Badania Kompetencji Obywatelskich ICCS 2022. Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych.

Zacher, L. W. (2003). Erozja zaufania jako nowe wyzwanie wychowawczo-edukacyjne. W: A. Karpińska (red.), U podstaw dialogu o edukacji (s. 24–35). Białystok: Trans Humana.

Znaniecki, F. (1973). Socjologia wychowania: T. 2. Urabianie osoby wychowanka. Warszawa: PWN.