Włoskie konteksty twórczości Zbigniewa Makowskiego

Agnieszka Kuczyńska

doi:10.18290/rh25735.21s

Data publikacji : 2025-12-22

Tom 73 Nr 5 Zeszyt specjalny (2025)

Włoskie konteksty twórczości Zbigniewa Makowskiego

Agnieszka Kuczyńska

https://orcid.org/0000-0002-4436-0038

DOI: https://doi.org/10.18290/rh25735.21s

Abstrakt

Inspiracje kulturą włoską, ale także bezpośrednie kontakty z włoskimi artystami, krytykami i galeriami odegrały w twórczości Zbigniewa Makowskiego (1930–2019) ważną, a nierozpoznaną dotąd rolę. W przypadku Makowskiego – paradoksalnie, biorąc pod uwagę wątpliwości, które zawsze wiązały się z obecnością/nieobecnością surrealizmu w Polsce i we Włoszech – jednym z punktów odniesienia, które wydają się ważne dla tych interakcji, jest właśnie surrealizm i kierunki czerpiące z jego spuścizny. Makowski – malarz, autor książek artystycznych był jedną z centralnych postaci w polskim życiu artystycznym lat 60. Dzięki sieci bezpośrednich kontaktów między artystami, które umożliwiła Odwilż, poprzez galerię Krzywe Koło i grupę Phases znalazł się w niezwykle twórczym międzynarodowym środowisku artystycznym, nawiązał znajomości także z włoskimi artystami, szczególnie z Guido Biasim. Poszukiwania nowego języka artystycznego łączącego obraz i słowo, zainteresowanie znakiem było wspólną płaszczyzną dla eksperymentów polskiego artysty i włoskich poetów wizualnych. Z drugiej strony oficjalne kontakty kulturalne spowodowały zainteresowanie jego twórczością ze strony jednego z ważnych krytyków włoskich – Giuseppe Marchioriego, dzięki któremu Makowski zaistniał w zachodnim świecie sztuki (m.in. wystawy w Galleria de’Foscherari w Bolonii i Libreria-Galleria G. Greco w Mantui 1967). Jednocześnie w sytuacji rosnącego napięcia politycznego przed 1968 rokiem i polaryzującej się sceny artystycznej, gdzie skomplikowana recepcja surrealizmu odgrywała istotną rolę, Makowski został wpisany w ramy, które nie przystawały do jego dotychczasowych sojuszy artystycznych i zainteresowań. Także w nowej sytuacji artysta znalazł swój własny głos. W 1972 roku Makowski reprezentował Polskę na XXXVI Biennale w Wenecji.

Słowa kluczowe:

Zbigniew Makowski, grupa Phases, surrealizm, poezja wizualna, Guido Biasi, Giuseppe Marchiori

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Biasi, G. (1965). Zbigniew Makowski. Linea Sud. Nuova Rassegna d’Arte e Cultura d’Avanguardia 2(2).

Breton, A. (2008). Art magique. W: A. Breton (red. M. Bonnet), Oeuvres complètes (t. 4, ss. 47–289). Gallimard. (Pierwsze wydanie 1957).

Caputo, C. (2021). Surrealism in Venice and Milan. The Cavallino and Naviglio Galleries in the 1940s and 50s: Exhibitions and Publications. W: A. Nigro i I. Schiaffini (red.), Geographies of Surrealism. The Internationalization of the Movement: United States and Italy (ss. 87–100). Éditions Mélusine,.

Casamassima, M. (1984). Il surrealismo e l’arte italiana. Edizioni dal Sud.

D’Alessandro S., Gale, M. (red.). (2022). Surrealism Beyond Borders [katalog wystawy, The Metropolitan Museum of Art, New York, 4.10.2021–30.01.2022, Tate Modern, London, 1.10.2021–29.08.2022]. The Metropolitan Museum of Art.

Da Rossi a Morandi, da Viani ad Arp. Giuseppe Marchiori Critico d’Arte [katalog wystawy, Fondazione Bevilacqua La Masa, Venezia 10 novembre 2001–14 gennaio 2002]. (2001). Fondazione Beviacqua La Masa.

Dąbkowska-Zydroń, J. (1994). Surrealizm po surrealizmie. Międzynarodowy ruch „Phases”. Instytut Kultury,

di Natale, G. (2011). Rome–Paris, 1950–1959: „Phases de l’Esperienza moderna”. La jeune peinture romaine, la calligraphie extrême-orientale et la poésie: le prisme d’Édouard Jaguer et la revue Phases. Bulletin de l’Association des Historiens de l’Art Italien, 17, 114–122.

di Natale, G. (2013). Il sortilegio dell’immagine. Guido Biasi ed Édouard Jaguer tra Documento Sud e Phases. Napoli Nobilissima, 1–2, 35–54.

Doroszuk, H. (2024). Surrealizm. Inne mity. W: H. Doroszuk (red.), Surrealizm. Inne mity [katalog wystawy, Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa, 10 maja–11 sierpnia 2024] (ss. 10–47). Muzeum Narodowe w Warszawie,

Dzierżyc-Horniak, A. (2023). Artisti polacchi alla Galleria Arturo Schwarz di Milano. W: J. Malinowski, A. Jagiełło (red.), Polsko-włoskie kontakty artystyczne 1944-1980 (ss. 253–264). Wydawnictwo Tako.

Foucault, A. (2021). Patrick Waldberg, créateur d’un «surréalisme de salon»? L’exposition «Surréalisme. Sources, histoire, affinités» en 1964 à la galerie Charpentier. W: J. Drost, F. Flahutez i M. Schieder (red.), Le surréalisme et l’argent (ss. 317–443). DFK Paris–Université de Heidelberg.

Foucault, A. (2022). Histoire du surréalisme ignoré (1945–1969). Du Déshonneur des poètes au «surréalisme éternel». Hermann

Giammei, A. (2018). Surrealismo italiano. W: G. Ferroni (red.), Il contributo italiano alla storia del pensiero – Letteratura (ss. 661–666). Istituto dell’Enciclopedia Italiana Treccani.

Henisz, A. (1959). Diabełek atomowy. Życie Literackie, 385, dodatek Plastyka, 33, 6.

Kami’en-Kashdan, A. (2018). Remaking the Readymade: Duchamp, Man Ray, and the conundrum of the replica. Routledge Taylor and Francis Group.

Kuczyńska, A. (2005). Dark Emotions. Translating Beckett into Visuality. The Case of Zbigniew Makowski. W: M. Gamrat (red.), Translating Human Inner Life In and Between the Arts (ss. 215–230). Bloomsbury.

Kuczyńska, A. (2014). Surréalisme en 1947 – occultism and the post-war marginalisation of Surrealism. Art Inquiry. Recherches sur les arts, 16, 87–99.

Machnicka, Z. (2024). Poszerzenie pola widzenia. Ruch Phases a polska scena artystyczna (1954–1967). W: Surrealizm. Inne mity [katalog wystawy, Muzeum Narodowe w Warszawie 10 maja – 11 sierpnia 2024], 98–128. Muzeum Narodowe w Warszawie.

Majewski, P. (2013). Międzynarodowy ruch Phases i artyści polscy. W: W. Włodarczyk (red.), Współczesność – historia nieznana. Studia z historii sztuki (ss. 111–126). Stowarzyszenie Historyków Sztuki.

Majewski, P. (2020). La vague polonaise. Migracje artystów i wędrówki dzieł sztuki nad Sekwanę w czasach żelaznej kurtyny (lata 1955–1969. Wydawnictwo UMCS.

Marchiori, G. (1967a). Artisti polacchi d’oggi. Nocera Editore,.

Marchiori, G. (1967b). Zbigniew Makowski [katalog wystawy, Galleria de ‘Foscherari, Bologna, 18.02–3.09.1967]. Galleria de ‘Foscherari.

Marchiori, G. (1969). Makowski Zbigniew. W: Enciclopedia Universale SEDA della Pittura Moderna (s. 1654). SEDA.

Nigro, A. (2021). «Le Muse inquietanti. Maestri del surrealismo» à Turin en 1967. Histoire d’une exposition surréaliste mémorable”. W: J. Drost, F. Flahutez i M. Schieder (red.), Le surréalisme et l’argent (ss. 382–401). DFK Paris–Université de Heidelberg.

Nigro, A., Schiaffini, I. (red.). (2021). Geographies of Surrealism. The Internationalization of the Movement: United States and Italy. Éditions Mélusine,

Penot-Lacassagne, O. (red.). (2022). (In)actualité du surréalisme (1940–2020). Les presses du réel.

Porębski, M. (1983). Pożegnanie z krytyką. Wydawnictwo Literackie.

Relacja z zebrania członków założycieli SMSN z 11.06.1959. (1959). Życie Literackie, 392, dodatek Plastyka, 34, 5–6.

Sanna, A. (2002). Baj, Jaguer et le mouvement Phases (thèse de doctorat). Université de Paris I Panthéon Sorbonne.

Sanna, A. (2005). Enrico Baj et le surréalisme: de l’exposition Éros à la querelle de l’anti-procès. Studiolo, 3, 247–326.

Sanna, A. (2008). Édouard Jaguer et le mouvement Phases: la recherche d’un art. expérimental dans le tournant culturel de l’après-guerre. Pleine Marge – Cahiers de littérature, d’arts plastiques & de critique, 47, 17–44.

Sosnowska, J. (1999). Polacy na Biennale Sztuki w Wenecji 1895–1999. Instytut Sztuki PAN.

Turowski, A. (2005). Jerzy Kujawski. Maranatha [katalog wystawy, Muzeum Narodowe w Poznaniu, Poznań, 19.12.2005–5.02.2006]. Muzeum Narodowe w Poznaniu.

Turowski, A. (2012). Phases – niedokończony projekt. W: P. Majewski (red.), Tytus Dzieduszycki-Sas (1934–1973) [katalog wystawy, Muzeum Lubelskie w Lublinie, Lublin 17.03–6.05.2012] (ss. 43–53). Muzeum Narodowe w Lublinie.

Wąski Dunaj nr 5. Ze Zbigniewem Makowskim rozmawiają Agnieszka Kuczyńska i Krzysztof Cichoń. (2008). Atlas Sztuki.