Michał Głowiński i „świadomość nieszczęśliwa”

Maciej Gorczyński

doi:10.18290/rh25731.15s

Data publikacji : 2025-11-21

Tom 73 Nr 1 Zeszyt specjalny (2025)

Michał Głowiński i „świadomość nieszczęśliwa”

Maciej Gorczyński

https://orcid.org/0000-0003-0945-0588

DOI: https://doi.org/10.18290/rh25731.15s

Abstrakt

W artykule prace Michała Głowińskiego: teoretycznoliterackie, krytycznoliterackie, eseistyczne, autobiograficzne i literackie traktowane są jako jeden tekst, czyli jako pisanie – tak jak je ujmował Roland Barthes w Śmierci autora. W tak otwartym obszarze autor poszukuje śladów sformułowanej przez G.W.F. Hegla kategorii świadomości nieszczęśliwej, która oznacza pewną stałą, należącą do właściwości struktury poznawczej, niedyspozycję poznawczą podmiotu piszącego. Autor artykułu dowodzi, że znaki świadomości nieszczęśliwej są rozmieszczone w całym tekście Głowińskiego, a nie tylko w miejscach do tego szczególnie predysponowanych, czyli w jego autobiograficznej opowieści o Zagładzie. Analizie zostają poddane kolejne stopnie tekstu ujawniające poszukiwane znaki: słowa, relacje intertekstualne, styl realistyczny, konstrukcja bohaterów, fabuły, metateksty, metody przywoływania i komponowania treści pamięciowych.

Słowa kluczowe:

Michał Głowiński, świadomość nieszczęśliwa, G.W.F. Hegel, teoria literatury, pamięć, Zagłada, poetyka, pisanie

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Arendt, Hannah. Myślenie, tłum. Hanna Buczyńska-Garewicz, przedmowa Marcin Król. Warszawa: Czytelnik, 2002.

Barthes, Roland. „Dyskurs historii”, tłum. Adam Rysiewicz, Zbigniew Kloch, Pamiętnik Literacki, t. 75, z. 3 (1984): 225–236.

Barthes, Roland. „Stopień zero stylu”. W: Antologia współczesnej krytyki literackiej we Francji, tłum. Wojciech Karpiński, red. Wojciech Karpiński, 307–314. Warszawa: Czytelnik, 1974.

Barthes, Roland. „Śmierć autora”, tłum. Michał Paweł Markowski. W: Teorie literatury XX wieku. Antologia, red. Anna Burzyńska, Michał Paweł Markowski, 355–359. Kraków: Znak, 2006.

Burbidge, John W. „«Unhappy Consciousness» in Hegel – An Analysis of Medieval Catholicism?”. Mosaic, Vol. 11, No. 4 (1978): 67–80.

Buryła, Sławomir, Dorota Krawczyńska, Jacek Leociak, red. Literatura polska wobec Zagłady (1939-1968). Warszawa: IBL PAN, 2016.

Deleuze, Gilles. Nietzsche i filozofia, tłum. Bogdan Banasiak. Warszawa: Spacja, 1997.

Deleuze, Gilles. Two Regimes of Madness. Texts and Interviews 1975-1995, ed. David Lapoujade, trans. Ames Hodges and Mike Taormina. New York – Los Angeles: Semiotext(e), 2006.

Gansen, Moritz. “«Everywhere There Are Sad Passions». Gilles Deleuze and the Unhappy Consciousness”. W: Deleuze and The Passions, ed. Ceciel Meiborg, Sjoerd van Tuinen, 21–40. New York: Punctum Books, 2016.

Głowiński, Michał. Carska filiżanka. Szesnaście opowieści. Warszawa: Wielka Litera, 2016.

Głowiński, Michał. Czarne sezony. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2002.

Głowiński, Michał. Dzień Ulissesa i inne szkice na tematy niemitologiczne. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2000.

Głowiński, Michał. Historia jednej topoli i inne opowieści. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2003.

Głowiński, Michał. Kładka nad czasem. Obrazki z miasteczka. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2006.

Głowiński, Michał. Kręgi obcości. Opowieść autobiograficzna. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2010.

Głowiński, Michał. Narracje literackie i nieliterackie. Kraków: Universitas, 1997.

Głowiński, Michał. Papuga i ratlerek. Opowiadania i małe szkice. Warszawa: Wielka Litera, 2019.

Głowiński, Michał. „Postać literacka jako symbol polityczny: Nikodem Dyzma”. W: Michał Głowiński, Realia, dyskursy, portrety. Studia i szkice. Kraków: Universitas, 2011.

Głowiński, Michał. Powieść młodopolska. Studium z poetyki historycznej. Kraków: Universitas, 1997.

Głowiński, Michał. Rozmaitości interpretacyjne. Trzydzieści szkiców. Warszawa: IBL PAN, 2014.

Głowiński, Michał. Tęgie głowy. 58 sylwetek humanistów. Warszawa: Wielka Litera, 2021.

Głowiński, Michał. „Wacław Borowy – artyzm i umysłowość”. W: Michał Głowiński, Dzieło wobec odbiorcy. Szkice z komunikacji literackiej, 394–410. Kraków: Universitas, 1998.

Głowiński, Michał, Grzegorz Wołowiec. Czas nieprzewidziany. Długa rozprawa bez pana, wójta i plebana. Rozmowa-rzeka. Warszawa: Wielka Litera, 2018.

Gumbrecht, Hans Urlich. Po roku 1945. Latencja jako źródło współczesności, tłum. Aleksandra Paszkowska, wstęp Adam Krzemiński. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2015.

Hegel, Georg Wilhelm Friedrich. Fenomenologia ducha, tłum. Światosław Florian Nowicki. Warszawa: Aletheia, 2010.

Hellich, Artur. „Wypowiedź literaturoznawcza jako tekst literata (na przykładzie twórczości Michała Głowińskiego)”. W: Literaturoznawca literatem, czyli rzecz o akademii i kreatywnym pisaniu, red. Ludmiła Gruszewska-Blaim, 47–66. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2018.

Krawiel, Monika. „Michał Głowiński: literaturoznawca i pisarz Zagłady”. Białostockie Studia Literaturoznawcze, nr 10 (2017): 209–221.

Krupa, Bartłomiej. Opowiedzieć zagładę. Polska proza i historiografia wobec Holocaustu (1987-2003). Kraków: Universitas, 2013.

Kuczyńska-Koschany, Katarzyna. „Głowiński: tożsamość prozą (od początku)”. Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka, nr 22 (2023): 119–129.

Madejski, Jerzy. „Rozmowa, autobiografia i sztuka życia (Michała Głowińskiego)”. Pamiętnik Literacki, t. 110, z. 4 (2019): 67–77.

Nowicki, Światosław Florian. „Fenomenologia ducha G. W. F. Hegla”, Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria, t. V, nr 3 (1996): 129–149.

Popper, Karl. Społeczeństwo otwarte i jego wrogowie, t. 1, tłum. Halina Krahelska, oprac. Adam Chmielewski. Warszawa: PWN, 1993.

Przymuszała, Beata. Smugi zagłady. Emocjonalne i konwencjonalne aspekty tekstów ofiar i ich dzieci. Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu Adama Mickiewicza, 2016.

Przymuszała, Beata. „Wydobywanie z tła. Pamięć i sny – o pewnych aspektach narracji w książkach Michała Głowińskiego”. Autobiografia. Literatura. Kultura. Media, nr 1 (2023): 165–189.

Runia, Eelco. „Obecność”, tłum. Elżbieta Wilczyńska. W: Teoria wiedzy o przeszłości na tle współczesnej humanistyki, red. Ewa Domańska, 74–125. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2010.

Szkaradnik, Katarzyna. „Okruchy lustra w zaułkach Miasteczka. O wspomnieniach Michała Głowińskiego”. Konteksty Kultury, t. 14, z. 2 (2017): 189–203.

Śmierć spóźnia się o minutę. Trzy rozmowy Teresy Torańskiej. Warszawa: Agora, 2010.

Watt, Ian. Narodziny powieści. Studia o Defoe’em, Richardsonie i Fieldingu, tłum. Agnieszka Kreczmar. Warszawa: PIW, 1973.