Michał Głowiński i „świadomość nieszczęśliwa”

Maciej Gorczyński

doi:10.18290/rh25731.15s

Published : 2025-11-21

Vol. 73 No. 1 Zeszyt specjalny (2025)

Michał Głowiński and “Unhappy Consciousness”

Maciej Gorczyński

https://orcid.org/0000-0003-0945-0588

DOI: https://doi.org/10.18290/rh25731.15s

Abstract

The article treats Michał Głowiński’s body of work – comprising literary theory, literary criticism, essays, autobiography, and fiction – as a single text, écriture, akin to Roland Barthes’ concept of writing as presented in The Death of the Author. Within this realm, the author seeks traces of G.W.F. Hegel’s concept of ‘unhappy consciousness’, a cognitive state characterized by a persistent, structural incapacity of the writing subject. The article argues that the signs of this ‘unhappy consciousness’ are dispersed throughout Głowiński’s entire oeuvre, rather than being confined to predetermined areas such as autobiographical accounts of Shoah. The analysis delves into diverse textual levels to uncover these signs: words, intertextual relations, realist style, character construction, plots, metatexts, and methods of evoking and composing memories.

Keywords:

Michał Głowiński, unhappy consciousness, G.W.F. Hegel, theory of literature, Shoah, poetics, writing (écriture)

Details

References

Statistics

Authors

Download files

pdf (Język Polski)

Altmetric indicators

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

References

Arendt, Hannah. Myślenie, tłum. Hanna Buczyńska-Garewicz, przedmowa Marcin Król. Warszawa: Czytelnik, 2002.

Barthes, Roland. „Dyskurs historii”, tłum. Adam Rysiewicz, Zbigniew Kloch, Pamiętnik Literacki, t. 75, z. 3 (1984): 225–236.

Barthes, Roland. „Stopień zero stylu”. W: Antologia współczesnej krytyki literackiej we Francji, tłum. Wojciech Karpiński, red. Wojciech Karpiński, 307–314. Warszawa: Czytelnik, 1974.

Barthes, Roland. „Śmierć autora”, tłum. Michał Paweł Markowski. W: Teorie literatury XX wieku. Antologia, red. Anna Burzyńska, Michał Paweł Markowski, 355–359. Kraków: Znak, 2006.

Burbidge, John W. „«Unhappy Consciousness» in Hegel – An Analysis of Medieval Catholicism?”. Mosaic, Vol. 11, No. 4 (1978): 67–80.

Buryła, Sławomir, Dorota Krawczyńska, Jacek Leociak, red. Literatura polska wobec Zagłady (1939-1968). Warszawa: IBL PAN, 2016.

Deleuze, Gilles. Nietzsche i filozofia, tłum. Bogdan Banasiak. Warszawa: Spacja, 1997.

Deleuze, Gilles. Two Regimes of Madness. Texts and Interviews 1975-1995, ed. David Lapoujade, trans. Ames Hodges and Mike Taormina. New York – Los Angeles: Semiotext(e), 2006.

Gansen, Moritz. “«Everywhere There Are Sad Passions». Gilles Deleuze and the Unhappy Consciousness”. W: Deleuze and The Passions, ed. Ceciel Meiborg, Sjoerd van Tuinen, 21–40. New York: Punctum Books, 2016.

Głowiński, Michał. Carska filiżanka. Szesnaście opowieści. Warszawa: Wielka Litera, 2016.

Głowiński, Michał. Czarne sezony. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2002.

Głowiński, Michał. Dzień Ulissesa i inne szkice na tematy niemitologiczne. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2000.

Głowiński, Michał. Historia jednej topoli i inne opowieści. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2003.

Głowiński, Michał. Kładka nad czasem. Obrazki z miasteczka. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2006.

Głowiński, Michał. Kręgi obcości. Opowieść autobiograficzna. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2010.

Głowiński, Michał. Narracje literackie i nieliterackie. Kraków: Universitas, 1997.

Głowiński, Michał. Papuga i ratlerek. Opowiadania i małe szkice. Warszawa: Wielka Litera, 2019.

Głowiński, Michał. „Postać literacka jako symbol polityczny: Nikodem Dyzma”. W: Michał Głowiński, Realia, dyskursy, portrety. Studia i szkice. Kraków: Universitas, 2011.

Głowiński, Michał. Powieść młodopolska. Studium z poetyki historycznej. Kraków: Universitas, 1997.

Głowiński, Michał. Rozmaitości interpretacyjne. Trzydzieści szkiców. Warszawa: IBL PAN, 2014.

Głowiński, Michał. Tęgie głowy. 58 sylwetek humanistów. Warszawa: Wielka Litera, 2021.

Głowiński, Michał. „Wacław Borowy – artyzm i umysłowość”. W: Michał Głowiński, Dzieło wobec odbiorcy. Szkice z komunikacji literackiej, 394–410. Kraków: Universitas, 1998.

Głowiński, Michał, Grzegorz Wołowiec. Czas nieprzewidziany. Długa rozprawa bez pana, wójta i plebana. Rozmowa-rzeka. Warszawa: Wielka Litera, 2018.

Gumbrecht, Hans Urlich. Po roku 1945. Latencja jako źródło współczesności, tłum. Aleksandra Paszkowska, wstęp Adam Krzemiński. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2015.

Hegel, Georg Wilhelm Friedrich. Fenomenologia ducha, tłum. Światosław Florian Nowicki. Warszawa: Aletheia, 2010.

Hellich, Artur. „Wypowiedź literaturoznawcza jako tekst literata (na przykładzie twórczości Michała Głowińskiego)”. W: Literaturoznawca literatem, czyli rzecz o akademii i kreatywnym pisaniu, red. Ludmiła Gruszewska-Blaim, 47–66. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2018.

Krawiel, Monika. „Michał Głowiński: literaturoznawca i pisarz Zagłady”. Białostockie Studia Literaturoznawcze, nr 10 (2017): 209–221.

Krupa, Bartłomiej. Opowiedzieć zagładę. Polska proza i historiografia wobec Holocaustu (1987-2003). Kraków: Universitas, 2013.

Kuczyńska-Koschany, Katarzyna. „Głowiński: tożsamość prozą (od początku)”. Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka, nr 22 (2023): 119–129.

Madejski, Jerzy. „Rozmowa, autobiografia i sztuka życia (Michała Głowińskiego)”. Pamiętnik Literacki, t. 110, z. 4 (2019): 67–77.

Nowicki, Światosław Florian. „Fenomenologia ducha G. W. F. Hegla”, Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria, t. V, nr 3 (1996): 129–149.

Popper, Karl. Społeczeństwo otwarte i jego wrogowie, t. 1, tłum. Halina Krahelska, oprac. Adam Chmielewski. Warszawa: PWN, 1993.

Przymuszała, Beata. Smugi zagłady. Emocjonalne i konwencjonalne aspekty tekstów ofiar i ich dzieci. Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu Adama Mickiewicza, 2016.

Przymuszała, Beata. „Wydobywanie z tła. Pamięć i sny – o pewnych aspektach narracji w książkach Michała Głowińskiego”. Autobiografia. Literatura. Kultura. Media, nr 1 (2023): 165–189.

Runia, Eelco. „Obecność”, tłum. Elżbieta Wilczyńska. W: Teoria wiedzy o przeszłości na tle współczesnej humanistyki, red. Ewa Domańska, 74–125. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2010.

Szkaradnik, Katarzyna. „Okruchy lustra w zaułkach Miasteczka. O wspomnieniach Michała Głowińskiego”. Konteksty Kultury, t. 14, z. 2 (2017): 189–203.

Śmierć spóźnia się o minutę. Trzy rozmowy Teresy Torańskiej. Warszawa: Agora, 2010.

Watt, Ian. Narodziny powieści. Studia o Defoe’em, Richardsonie i Fieldingu, tłum. Agnieszka Kreczmar. Warszawa: PIW, 1973.