Jana Matejki Polonia. Z Psalmów Przyszłości Z. Krasińskiego. Zagadnienia semantyczne

Barbara Ciciora

doi:10.18290/rh25734.4

Data publikacji : 2025-07-14

Tom 73 Nr 4 (2025)

Jana Matejki Polonia. Z Psalmów Przyszłości Z. Krasińskiego. Zagadnienia semantyczne

Barbara Ciciora

https://orcid.org/0000-0002-7766-4046

DOI: https://doi.org/10.18290/rh25734.4

Abstrakt

Polonia. Z Psalmów przyszłości Z. Krasińskiego jest jedynym, w pełni alegorycznym obrazem Jana Matejki. Inspirowany jest Psalmami przyszłości Zygmunta Krasińskiego, w których poeta kreśli mistyczną wizję pokojowej drogi do niepodległości przed rodakami pozbawionymi nadziei na odzyskanie politycznej niezawisłości Ojczyzny. To droga duchowego odrodzenia oparta na ewangelicznym przesłaniu miłości, która pozwoli na polepszenie losu wszystkich Polaków, także warstw upośledzonych społecznie i politycznie. Stanie się też wskazówką dla odrodzenia duchowego innych narodów Europy. Wizja ta miała zapobiec walkom bratobójczym, których uniknąć chciał poeta, a do których doszło podczas powstania 1846 r. Matejko zilustrował esencję modelu Krasińskiego – moment lotu w górę, do Boga, Matki Boskiej, Królowej Polski w otoczeniu aniołów i dusz ludzkich, u stóp której unosi się Polonia uśmiercona, ale gotowa do odrodzenia oraz biały orzeł, który jest znakiem herbowym Polski.

Słowa kluczowe:

Jan Matejko, Zygmunt Krasiński, wieszcz, Polonia, alegoria, mistyka, anioł, dusza, psalm, Polskie malarstwo historyczne XIX wieku

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Bogucki, Janusz. Matejko. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1955.

Ciciora, Barbara i Małgorzata Buyko. Amor Deo, Amor Patriae, Amor Familiae. Rzecz o rodzinie Matejków. Siedlce: Muzeum Diecezjalne w Siedlcach, 2022.

Ciciora, Barbara. „Pod powiekami duszy…”. W: Matejko i Krasińscy, 42-163. Opinogóra Górna: Muzeum Romantyzmu w Opinogórze, 2024. Katalog wystawy.

Crouzel, Henri. Orygenes. Przekł. Janusz Margański, wyd. 2. Kraków: Homini, 2004.

Gintel, Jan. Jan Matejko. Wypisy biograficzne. Warszawa: Wydawnictwo Literackie, 1955.

Gogola, Jerzy, OCD. Teologia komunii z Bogiem. Synteza teologii duchowości, wyd. 4 popr. Kraków: Wydawnictwo WAM, 2012.

Gorzkowski, Marian. Jan Matejko. Epoka lat dalszych, do końca życia artysty, z dziennika prowadzonego w ciągu lat siedemnastu. Kraków: nakładem autora, druk Związkowa, 1898.

Gorzkowski, Marian. O artystycznych czynnościach Jana Matejki począwszy od jego lat najmłodszych, tj. od r. 1850 do końca r. 1881. Kraków: nakładem autora w drukarni W. Korneckiego, 1882.

Jabłoński, Izydor. Wspomnienia o Janie Matejce. Opracował krytycznie i komentarzem opatrzył Mieczysław Treter. Lwów: nakładem H. Altenberga, 1912.

Kleiner, Juliusz. Zygmunt Krasiński. Dzieje myśli. Lwów: Wende, 1912.

Kopera, Feliks. Malarstwo w Polsce XIX w XX wieku. Kraków: druk i nakład Drukarni Narodowej, 1929.

Krasiński, Zygmunt. Dzieła zebrane. Nowe wydanie, red. nauk. Mirosław Strzyżewski. T. 6: Proza poetycka, vol. 3, oprac. edytorskie Agnieszka Markuszewska. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, 2017.

Krasiński, Zygmunt. Dzieła zebrane. Nowe wydanie, red. nauk. Mirosław Strzyżewski. T. 2: Poematy, oprac. edytorskie Maciej Szargot. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, 2017.

Krasiński, Zygmunt. Psalmy przyszłości; oraz Juliusza Słowackiego Odpowiedź na Psalmy Przyszłości, oprac. Manfred Kridl. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza, [1928].

Krawczyk, Jarosław. Matejko i historia. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 1990.

Maciejewski, Janusz. Przedburzowcy. Z problematyki przełomu między romantyzmem a pozytywizmem. Kraków: Wydawnictwo literackie, 1971.

Marwicki, Edward. Zygmunt Krasiński. Psalmy przyszłości. Geneza, treść, ideologja, ocena. Łódź: A. F. Mittler, [1931].

Matejko. Malarz i historia. The Painter and History, red. Marta Kłak-Ambrożkiewicz. Kraków: Muzeum Narodowe w Krakowie, 2023.

Matyaszewska, Elżbieta. „Wierzę w cuda nie od dziś”. Religia w życiu i twórczości Jana Matejki. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2007.

Michalak, Henryk S. „Idea moralnego szlachectwa (uwagi o ideologii Józefa Szujskiego w latach 1860-1883)”. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica 3 (1981): 27-45.

Międzynarodowy komentarz do Pisma Świętego. Komentarz katolicki i ekumeniczny na XXI wiek. Ewangelia według Świętego Jana, red. nauk. wydania oryginalnego William R. Farmer, red. nauk. wydania polskiego Waldemar Chrostowski. Warszawa: Wydawnictwo Księży Werbistów, 2008.

Przemecka-Zielińska, Maria. Malarstwo religijne Jana Matejki. Kraków: Fundacja SACR-ART.–Towarzystwo Ratowania Kultury, 1994.

Rumak, Jerzy. Mistyka świętego Pawła Apostoła. Assisi: nakładem autora, 1977.

Saganiak, Magdalena. „‘Psalm żalu’ i ‘Psalm dobrej woli’, czyli zamknięcie historiozofii Zygmunta Krasińskiego”. Wiek XIX. Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza 13 (55) (2020): 173-193.

Serafińska, Stanisława. Jan Matejko. Wspomnienia rodzinne. Kraków: Wydawnictwo Literackie, [1955].

Sienkiewicz, Henryk. „Z wystawy Krywulta”. „Gazeta Polska” nr 286 (1880), 3.

Słoczyński, Henryk. „‘Hołd Pruski’ Jana Matejki”. W: Czas i wyobraźnia. Studia nad plastyczną i literacką interpretacją dziejów, red. Małgorzata Kitowska-Łysiak, Elżbieta Wolicka, 199-238. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 1995.

Słoczyński, Henryk. „Racławice i cud odzyskania niepodległości. Historiozoficzne przesłanie Jana Matejki”. W: Powstanie Kościuszkowskie i jego Naczelnik. Historia i tradycja. Materiały Konferencji Naukowej Kraków – Wrocław, 28-30 marca 1994 r., pod red. Teresa Kulak, Mirosław Frančićia, 227-233. Kraków: Oficyna Cracovia, 1996.

Słoczyński, Henryk. Matejko. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2000.

Sroczyńska, Krystyna, red. Matejko. Obrazy olejne. Katalog, red. Krystyna Sroczyńska. Warszawa: Arkady, 1993.

Stattler Wojciech K. Projekt do urządzenia Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Kraków: czcionkami Józefa Czecha, 1832.

Święta Teresa od Jezusa. Dzieła, t. 2: Twierdza wewnętrzna. Kraków: Wydawnictwo Karmelitów Bosych, 1962.

Święty Jan od Krzyża. Dzieła, cz. 1: Droga na Górę Karmel. Noc ciemna. Kraków: Wydawnictwo Karmelitów Bosych, 2004.

Tarnowski, Stanisław. Matejko. Kraków: Księgarnia Spółki Wydawniczej Polskiej, 1897.

Tarnowski, Stanisław. Zygmunt Krasiński. Kraków: Akademia Umiejętności, 1912.

Treter, Mieczysław. „Przyjaciel Słowackiego. Wojciech Korneli Stattler”. W: Cieniom Juliusza Słowackiego, rycerza napowietrznej walki, która się o narodowość naszą toczy. Uczniowie Wszechnicy Lwowskiej, red. Stanisław Wasylewski, 205-237. Lwów: Gubrynowicz i Syn, 1909.

Treter, Mieczysław. Matejko. Osobowość artysty – twórczość – forma i styl. Lwów: Książnica Atlas, 1939.

Turzyński, Piotr. „Antropologia trychotomiczna Orygenesa”. Vox Patrum 63, nr 35 (2015): 1-12.

Urbański, Stanisław. „Mistyka przeżyciowa i studyjna w polskiej tradycji”. W: Mistyka polska, red. Włodzimierz Gałązka, Stanisław Urbański, 17-78. Warszawa: Wydawnictwo UKSW, 2010.

Wyka, Kazimierz. Matejko i Słowacki. Warszawa: Czytelnik, 1953.

Zaturski, Zbigniew. Zygmunt Krasiński, Psalmy Przyszłości (komentarz), Lwów: „Vita”, 1928.