Herling-Grudziński i Monte Cassino

Aleksandra Dębska-Kossakowska

doi:10.18290/rh25731.10

Data publikacji : 2025-04-02

Tom 73 Nr 1 (2025)

Herling-Grudziński i Monte Cassino

Aleksandra Dębska-Kossakowska

https://orcid.org/0000-0002-1309-8137

DOI: https://doi.org/10.18290/rh25731.10

Abstrakt

W artykule podjęto próbę charakterystyki zapisków Gustawa Herlinga-Grudzińskiego na temat bitwy pod Monte Cassino. Przedstawiono pisarza w dwóch perspektywach: jako uczestnika historycznej batalii (na podstawie prac historyków i świadectw uczestników bitwy) oraz jako współtwórcę legendy Monte Cassino (na podstawie jego wypowiedzi). Poddano analizie esej pisarza poświęcony bitwie, cykliczne – związane z obchodami kolejnych rocznic historycznego zwycięstwa – diarystyczne zapisy oraz te opowiadania, w których w sposób bezpośredni pisarz powraca do doświadczeń ze wzgórza 593. Autorka artykułu ukazuje różne, wyrażone przez Herlinga-Grudzińskiego sensy Monte Cassino. Z tego też powodu historyczne wydarzenie zostało zaprezentowane jednocześnie w dwóch perspektywach: w szerokim kontekście historycznym, społecznym i kulturowym oraz w perspektywie jednostkowego doświadczenia historii. W zapisywanych przez blisko pięćdziesiąt lat refleksjach Herlinga-Grudzińskiego o Monte Cassino jest widoczne zarówno osobowe piętno, jak i osobiste zaangażowanie, dlatego też pod piórem pisarza wydarzenia wielkiej historii zyskują swój ludzki wymiar.

Słowa kluczowe:

Gustaw Herling-Grudziński, Monte Cassino, literatura dokumentu osobistego, powojenna emigracja

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Anders, Władysław. Bez ostatniego rozdziału. Wspomnienia z lat 1939–1946. Bydgoszcz: Wydawnictwo Nasza Przyszłość, 1989.

Bolecki, Włodzimierz. Ciemna miłość. Szkice do portretu Gustawa Herlinga-Grudzińskiego. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2005.

Czapski, Józef. „Przedmowa do Żywych i umarłych”. W: Herling-Grudziński i krytycy. Antologia tekstów, wybór i oprac. Zdzisław Kudelski, 5–6. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 1997.

Davies, Norman. Powstanie ‘44. Tłum. Elżbieta Tabakowska. Kraków: Znak, 2004.

Davies, Norman. Szlak nadziei. Armia Andersa. Marsz przez trzy kontynenty. Tłum. Iwona Zych, Aleksandra Zych. Izabelin–Warszawa: Rosikon Press, 2015.

Davies, Norman. „Wstęp”. W: Melchior Wańkowicz. Bitwa o Monte Cassino. T. I-III. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2009.

Delaperrière, Maria. „Miejsca pamięci czy pamięć miejsc. Kilka refleksji na temat uobecniania przeszłości w literaturze współczesnej”. Ruch Literacki 54, nr 1 (2013): 49–61. https://doi.org/ 10.2478/v10273-012-0054-7.

Dębska-Kossakowska, Aleksandra. „Świadectwa czeladzkich uczestników bitwy pod Monte Cassino”. W: Reprezentatywna mikroskala? Rozważania o tożsamości lokalnej mieszkańców Czeladzi z racji udziału ich przedstawicieli w bitwie o Monte Cassino, red. Małgorzata Krakowiak i Aleksandra Dębska-Kossakowska, 195–221. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2016

Herling-Grudziński, Gustaw. „Dialog o Dowódcy (z Józefem Czapskim)”. W: Gustaw Herling-Grudziński. Dzieła zebrane, t. 3: Recenzje, szkice, rozprawy literackie 1957-1998. Felietony i komentarze z Radia Wolna Europa 1955-1967, red. Zdzisław Kudelski, Violetta Wejs-Milewska i Justyna Błażejowska, 392–405. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2013.

Herling-Grudziński, Gustaw. Dziennik pisany nocą. T. 1: 1971–1981. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2011.

Herling-Grudziński, Gustaw. Dziennik pisany nocą. T. 2: 1982–1992. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2012.

Herling-Grudziński, Gustaw. „Lord Jim i towarzysz Jan”. W: Gustaw Herling-Grudziński. Dzieła zebrane, t. 2: Recenzje, szkice, rozprawy literackie 1947–1956, red. Zdzisław Kudelski i Włodzimierz Bolecki, 24–38. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2010.

Herling-Grudziński, Gustaw. „Olgierd Terlecki – «Kierunek Cassino»”. W: Gustaw Herling-Grudziński. Dzieła zebrane, t. 3: Recenzje, szkice, rozprawy literackie 1957–1998. Felietony i komentarze z Radia Wolna Europa 1955–1967, red. Zdzisław Kudelski, Violetta Wejs-Milewska i Justyna Błażejowska, 687–690. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2013.

Herling-Grudziński, Gustaw. Ostatni rozdział. W: Gustaw Herling-Grudziński. Dzieła zebrane, t. 3: Recenzje, szkice, rozprawy literackie 1957-1998. Felietony i komentarze z Radia Wolna Europa 1955–1967, red. Zdzisław Kudelski, Violetta Wejs-Milewska i Justyna Błażejowska, 369–371. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2013.

Herling-Grudziński, Gustaw. „Reportaż batalistyczny”. W: Gustaw Herling-Grudziński. Dzieła zebrane, t. 1: Recenzje, szkice, rozprawy literackie 1935-1946, red. Zdzisław Kudelski i Włodzimierz Bolecki, 389–391. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2009.

Herling-Grudziński, Gustaw. „Sny w pięknym Morodi”. W: Gustaw Herling-Grudziński. Biała noc miłości. Opowiadania, red. Zdzisław Kudelski, 7–26. Warszawa: Czytelnik, 2002.

Herling-Grudziński, Gustaw. „Społeczeństwo. List do Jerzego Turowicza”. W: Gustaw Herling-Grudziński. Dzieła zebrane, t. 3: Recenzje, szkice, rozprawy literackie 1957–1998. Felietony i komentarze z Radia Wolna Europa 1955–1967, red. Zdzisław Kudelski, Violetta Wejs-Milewska i Justyna Błażejowska, 525–528. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2013.

Herling-Grudziński, Gustaw. „Wywiad imaginacyjny z bohaterem Tajfuna”. W: Gustaw Herling-Grudziński. Dzieła zebrane, t. 1: Recenzje, szkice, rozprawy literackie 1935-1946, red. Zdzisław Kudelski i Włodzimierz Bolecki, 527–532. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2009.

Herling-Grudziński, Gustaw. „Zjawy saraceńskie”. W: Gustaw Herling-Grudziński. Biała noc miłości. Opowiadania, red. Zdzisław Kudelski, 181–222. Warszawa: Czytelnik, 2002.

Herling-Grudziński, Gustaw, i Włodzimierz Bolecki. Rozmowy w Neapolu. Warszawa: Szpak, 2000.

Jeleński, Konstanty A. „Czesław Miłosz – historyk literatury Rzeczpospolitej”. W: Konstanty A. Jeleński. Zbiegi okoliczności, oprac. Wojciech Karpiński, 217–222. Paryż–Kraków: Instytut Literacki Kultura, Instytut Książki, 2018.

Jeleński, Konstanty A. „Portret dekady z wizerunkiem autora w lewym rogu”. W: Konstanty A. Jeleński. Chwile oderwane, wybór i oprac. Piotr Kłoczowski, 123–130. Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria, 2007.

Kołakowski, Leszek. Obecność mitu. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2005.

Kudelski, Zdzisław. Studia o Herlingu-Grudzińskim. Twórczość – recepcja – biografia. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 1998.

Międzyrzecki, Artur. „Virtuti Militari”. W: Herling-Grudziński i krytycy. Antologia tekstów, wybór i oprac. Zdzisław Kudelski, 60–67. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 1997.

Nora, Pierre, „Czas pamięci”. Tłum. Wiktor Dłuski. Res Publica Nowa, nr 7 (2001): 37–43.

Nora, Pierre. Między pamięcią a historią. Wybór, wprowadzenie i przekł. Jan M. Kłoczowski. Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria, 2022.

Paszek, Jerzy. Gustaw Herling-Grudziński. Katowice: Wydawnictwo Śląsk, 1992.

Szczepański, Jan Józef. Dziennik. T. 5: 1981–1989. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2017.

Szpociński, Andrzej. „Miejsca pamięci (lieux de mémoire)”. Teksty Drugie, nr 4 (2008): 11–20.

Walczak, Jan, „Monte Cassino w pracach historyków. Legenda jasna i ciemna”. W: Reprezentatywna mikroskala? Rozważania o tożsamości lokalnej mieszkańców Czeladzi z racji udziału ich przedstawicieli w bitwie o Monte Cassino, red. Małgorzata Krakowiak i Aleksandra Dębska-Kossakowska, 133–165. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2016.

Wańkowicz, Melchior. Bitwa o Monte Cassino. T. 2. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1989.

Wawer, Zbigniew. Monte Cassino. Walki 2. Korpusu Polskiego. Warszawa: Bellona, 2009.

Wiszniowska, Monika. „Melchiora Wańkowicza literacki obraz bitwy pod Monte Cassino”. W: Reprezentatywna mikroskala? Rozważania o tożsamości lokalnej mieszkańców Czeladzi z racji udziału ich przedstawicieli w bitwie o Monte Cassino, red. Małgorzata Krakowiak i Aleksandra Dębska-Kossakowska, 167–178. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2016.

Zabierowski, Stefan. Conrad w perspektywie odbioru. Szkice. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1979.

Zabierowski, Stefan. Dziedzictwo Conrada w literaturze polskiej. Kraków: Oficyna Literacka, 1992.

Zabierowski, Stefan. „Legenda Monte Cassino”. W: Reprezentatywna mikroskala? Rozważania o tożsamości lokalnej mieszkańców Czeladzi z racji udziału ich przedstawicieli w bitwie o Monte Cassino, red. Małgorzata Krakowiak i Aleksandra Dębska-Kossakowska, 179–190. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2016.

Zabierowski, Stefan. W kręgu Conrada. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2008.