Przyjaciele i/lub wrogowie. Obrazy relacji polsko-ukraińskich w kanadyjskiej prozie historycznej dla dzieci i młodzieży

Mateusz Świetlicki

doi:10.18290/rh24727.2s

Data publikacji : 2025-01-17

Tom 72 Nr 7 Zeszyt specjalny (2024)

Przyjaciele i/lub wrogowie. Obrazy relacji polsko-ukraińskich w kanadyjskiej prozie historycznej dla dzieci i młodzieży

Mateusz Świetlicki

https://orcid.org/0000-0001-7009-3837

DOI: https://doi.org/10.18290/rh24727.2s

Abstrakt

W centrum dyskursów mnemonicznych ukraińskiej diaspory w Kanadzie znajdują się wydarzenia transkontynentalne, łączące Ukrainę z Kanadą. Na przestrzeni ostatnich kilku dekad kanadyjscy i amerykańscy pisarze pochodzenia ukraińskiego – jak również ci niemający bezpośrednich związków z Ukrainą – wprowadzili tematykę skomplikowanych relacji między Polską i Ukrainą do literatury pisanej po angielsku – co ciekawe, głównie tej skierowanej do młodych czytelników. Powieści historyczne takich kanadyjskich pisarek, jak Marsha Forchuk Skrypuch i Lisa Grekul cieszą się sporą popularnością i wpływają na kształtowanie się pamięci kolejnych pokoleń nie tylko Kanadyjczyków i Amerykanów, ale także, biorąc pod uwagę liczne przekłady ich powieści, czytelników w innych krajach. Po krótkim przedstawieniu różnic w dyskursach pamięciowych Polski i Ukrainy, autor niniejszego artykułu skupia się na przybliżeniu mało znanych w naszych regionie książek Skrypuch i Grekul i na pokazaniu głównych sposobów przedstawiania w kanadyjskiej literaturze dziecięcej i młodzieżowej relacji polsko-ukraińskich.

Słowa kluczowe:

Kanada, Ukraina, Polska, pamięć kolejnego pokolenia, literatura dziecięca, diaspora

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Bosmajian, Hamida. Sparing the Child: Grief and the Unspeakable in Youth Literature about Nazism and the Holocaust. New York–London: Routledge, 2003.

Himka, John-Paul. „Ukrainian Collaboration in the Extermination of the Jews During the Second World War: Sorting Out the Long-Term and Conjunctural Factors”. W: The Fate of the European Jews 1939–1945: Continuity or Contingency? Studies in Contemporary Jewry XIII, red. Jonathan Frankel (170-189). New York: Oxford University Press, 1997.

Himka, John-Paul. „A Central European Diaspora under the Shadow of World War II: The Galician Ukrainians in North America”. Austrian History Yearbook, nr 37 (2006): 17–31.

Himka, John-Paul. „The Reception of the Holocaust in Postcommunist Ukraine.” W: Bringing the Dark Past to Light. The Reception of the Holocaust in Postcommunist Europe, red. John-Paul Himka i Joanna B. Michlic, 626–653. Lincoln: University of Nebraska Press, 2013.

Himka, John-Paul. Ukrainian Nationalists and the Holocaust: OUN and UPA’s Participation in the Destruction of Ukrainian Jewry, 1941–1944. Stuttgart–Hannover: Ibidem-Verlag, 2021.

Hundorova, Tamara. Pislyachornobyl’s’ka biblioteka. Ukrayins’kyy literaturnyy postmodern. Kijów: Krytyka, 2005.

Kertzer, Adrienne. My Mother’s Voice. Children, Literature, and the Holocaust. Peterborough: Broadview Press, 2002.

Kidd, Kenneth B. Freud in Oz: At the Intersections of Psychoanalysis and Children’s Literature. Minneapolis: University of Minnesota Press, 2011.

Kobielska, Maria. Polska kultura pamięci w XXI wieku: dominanty. Zbrodnia katyńska, powstanie warszawskie i stan wojenny. Warszawa: IBL PAN, 2016.

Kokkola, Lydia. Representing the Holocaust in Children’s Literature. New York–London: Routledge, 2003.

Matusiak, Agnieszka. Wyjść z milczenia: dekolonialne zmagania kultury i literatury ukraińskiej XXI wieku z traumą posttotalitarną. Wojnowice–Wrocław: Kolegium Europy Wschodniej, 2018.

Motyka, Grzegorz. Akcja „Wisła” '47’ Komunistyczna czystka etniczna. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2023.

Motyka, Grzegorz. Od rzezi wołyńskiej do akcji „Wisła”. Konflikt polsko-ukraiński 1943-1947. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2011.

Motyka, Grzegorz. Wołyń’ 43. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2016.

Motyl, Alexander J. The Turn to the Right: The Ideological Origins and Developments of Ukrainian Nationalism, 1919-1929. Nowy Jork: Columbia University Press, 1980.

Oziewicz, Marek. „Bloodlands Fiction: Cultural Trauma Politics and the Memory of Soviet Atrocities in Breaking Stalin’s Nose, A Winter’s Day in 1939 and Between Shades of Gray.” International Research in Children’s Literature, nr 9 (2) (2016): 146–161.

Portnow, Andrij. „Kontekstualizatsiia Stepana Bandery”. W: Strasti za Banderoiu red. Tarik Cyril Amar, Ihor Balyns’kyi i Yaroslav Hrytsak, 388–393. Kijów: Hrani-T, 2010.

Rossoliński-Liebe, Grzegorz. „Celebrating Fascism and War Criminality in Edmonton. The Political Myth and Cult of Stepan Bandera in Multicultural Canada.” Kakanien Revisited 12 (2010): 1–16.

Rossoliński-Liebe, Grzegorz. „Holocaust Amnesia. The Ukrainian Diaspora and the Genocide of the Jews”. W: Holocaust and Memory in Europe, red. Thomas Schlemmer i Alan E. Steinweis, 107–143. Berlin–Boston: De Gruyter Oldenbourg, 2016.

Rothberg, Michael. Pamięć wielokierunkowa. Pamiętanie Zagłady w epoce dekolonizacji. Tłum. Katarzyna Bojarska. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN Wydawnictwo, 2015.

Rothberg, Michael. The Implicated Subject: Beyond Victims and Perpetrators. Redford: Stanford University Press, 2019.

Rybak, Krzysztof. Obrazowanie Zagłady. Narracje holokaustowe w polskiej literaturze XXI wieku dla dzieci i młodzieży. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego 2023.

Schwebel, Sara L. Child-Sized History: Fictions of the Past in U.S. Classrooms. Nashville: Verderbilt University Press, 2011.

Shkandrij, Myroslav. Ukrainian Nationalism: Politics, Ideology, and Literature, 1929-1956. New Haven–London: Yale University Press, 2015.

Snyder, Timothy. Czarna ziemia: Holokaust jako ostrzeżenie. Tłum. Bartłomiej Pietrzyk. Kraków: Znak Horyzont, 2015.

Snyder, Timothy. Rekonstrukcje narodów. Polska, Ukraina, Litwa i Białoruś 1569-1999. Tłum. Magda Pietrzak-Merta. Sejny: Pogranicze, 2006.

Snyder, Timothy. Skrwawione ziemie: Europa między Hitlerem a Stalinem. Tłum. Bartłomiej Pietrzyk. Kraków: Nowy Horyzont, 2018.

Suchacka, Weronika. „Za Hranetsiu” – “Beyond the Border”: Constructions of Identities in Ukrainian-Canadian Literature. Augsburg: Wißner–Verlag, 2019.

Świetlicki, Mateusz. „The Entanglements of Polish Past and Canadian Present in Heather Kirk’s A Drop of Rain (2004)”. W: Political Changes and Transformations in Twentieth and Twenty-first Century Children’s Literature, red. Bettina Kümmerling-Meibauer i Farriba Schulz, 253–272. Heidelberg: Universitätsverlag Winter, 2023.

Świetlicki, Mateusz. Next-Generation Memory and Ukrainian Canadian Children’s Historical Fiction: The Seeds of Memory. New York–London: Routledge, 2023.

Tabaszewska, Justyna. Pamięć afektywna. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2022.

Umland, Andreas i Yuliya Yurchuk. „Introduction: The Organization of Ukrainian Nationalists and European Fascism During World War II”. Journal of Soviet and Post-Soviet Politics and Society 6 (1) (2020): 181–203.

Wójcik-Dudek, Małgorzata. W(y)czytać Zagładę. Praktyki postpamięci w polskiej literaturze XXI wieku dla dzieci i młodzieży.Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2016.

Wylęgała, Anna. „Bohaterowie czy kolaboranci? Pamięć o UPA na Ukrainie Zachodniej”. W: 20 lat rzeczywistości poradzieckiej. Spojrzenie socjologiczne, red. Małgorzata Głowacka-Grajper i Robert Wyszyński, 134–154. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2012.

Wylęgała, Anna. „Co jest nie tak? Raz jeszcze o polsko-ukraińsko-żydowskim trójkącie”. Kultura Liberalna, 02.08.2018. https://kulturaliberalna.pl/2018/08/02/wylegala-polityka-historyczna -ukraina-pamiec-wolyn/.

Wylęgała, Anna. „Entangled Bystanders: Multidimensional Trauma of Ethnic Cleansing and Mass Violence in Eastern Galicia”. W: Trauma, Experience and Narrative in Europe after World War II, red. Ville Kivimäki i Peter Leese, 119–149. London: Palgrave Macmillan, 2022.

Wylęgała, Anna. „The Absent ‘Others’: A Comparative Study of Memories of Displacement in Poland and Ukraine”. Memory Studies 2015: 1–17.

Yurchuk, Yuliya. Reordering of Meaningful Worlds: Memory of the Organization of Ukrainian Nationalists and the Ukrainian Insurgent Army in Post-Soviet Ukraine. Stockholm: Stockholm University, 2014.

Zahorovs’ka, Liubow. #MoyaUPA. Lwów: Vydavnytstvo Staroho Leva, 2022.