Architektura socmodernistyczna w Lublinie — projekt nowego śródmieścia Lublina. Studium przypadku

Elżbieta Błotnicka-Mazur

doi:10.18290/rh24724-10

Data publikacji : 2024-06-11

Tom 72 Nr 4 (2024)

Architektura socmodernistyczna w Lublinie — projekt nowego śródmieścia Lublina. Studium przypadku

Elżbieta Błotnicka-Mazur

https://orcid.org/0000-0002-5653-9481

DOI: https://doi.org/10.18290/rh24724-10

Abstrakt

Celem artykułu jest przedstawienie przemian koncepcji zabudowy tzw. nowego centrum Lublina w okresie 1967–1975. Jego ramy czasowe wyznaczają dwa wydarzenia: konkurs architektoniczny z 1967 r. oraz projekt Centrum Handlowo-Usługowego z 1975 r. Zainicjowany przez władze miejskie w 1967 r. konkurs nie był dotąd prezentowany w literaturze przedmiotu. Jego wyniki stanowią przykład koncepcji architektury socmodernistycznej, która miała znaleźć się w bezpośrednim sąsiedztwie historycznej zabudowy obszaru ograniczonego ulicami: Krakowskie Przedmieście, Kołłątaja, Hempla, Okopowa i Chopina. W efekcie konkursu wyłoniono zwycięski projekt, który jednak nie został zrealizowany. Nieco późniejszy projekt na nowe centrum z 1975 r. również pozostał w sferze niezrealizowanych zamierzeń. W omawianym kwartale, pod koniec lat 60. XX wieku wybudowano zaledwie jeden wieżowiec, przy ul. Karłowicza 4, niepowiązany z wyżej wymienionymi pracami konkursowymi. Planowana aktualnie gruntowna modernizacja tego biurowca, skłania do badawczej refleksji nie tylko nad odważnie zakrojonymi, niewykorzystanymi projektami sprzed około półwiecza, ale także nad aktualną kondycją wówczas realizowanych obiektów, ich statusem i rolą we współczesnej, choć zabytkowej tkance miasta.

Słowa kluczowe:

modernizm, socmodernizm, architektura Lublina, projekt nowego śródmieścia Lublina

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Basista, Andrzej. Betonowe dziedzictwo. Architektura w Polsce czasów komunizmu. Warszawa Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001.

Bieniaszkiewicz, Hanna. „Historia Lubelskiej Pracowni Urbanistycznej”. W: Lubelska Pracownia Urbanistyczna 1955-2005, 9–29. Lublin Urząd Miasta Lublin – Wydział Strategii i Rozwoju, 2005.

Borowik, Aneta. „Architektura lat 60. XX wieku w Katowicach. Przykłady, twórcy, stan zachowania”. W: Architektura XX wieku do lat sześćdziesiątych i jej ochrona w Gdyni i w Europie, Modernizm w Europie — modernizm w Gdyni. T. 3, red. Maria Jolanta Sołtysik i Robert Hirsch, ss. 161–168. Gdynia: Urząd Miasta Gdyni, 2014.

Ciarkowski, Błażej. Łódź, która nie powstała. Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2016.

Cichy-Pazder, Ewa. „Życiorys i doświadczenia zawodowe prof. dr hab. inż. arch. Stanisława Juchnowicza”. Czasopismo Techniczne. Architektura, z. 12-A (2015): 341–344.

Cold War Modern: Design 1945–1970, [katalog wystawy, Victoria and Albert Museum, London, 25 September 2008 — 11 January 2009], red. David Crowley i Jane Pavitt. Broken Arrow: V&A Publishing, 2008.

Danczowska, Halina. Architekt Tadeusz Witkowski (1904–1986) kalendarium życia i twórczości. Lublin: Drukarnia Akapit s.c., 2009.

Dostatni, Jerzy. „Miasto naszego jutra…”. Kurier Lubelski nr 354–357 (1960): 1–2.

ed. „W bieżącym roku rozpocznie się budowę największego w Lublinie wieżowca”. Sztandar Ludu, nr 28 (1965): 4.

Duda, Michał. Patchwork. Architektura Jadwigi Grabowskiej-Hawrylak. Wrocław: Muzeum Architektury, 2016.

Fudala, Tomasz. [wprowadzenie do tekstu] „Oskar Hansen, Linearny System Ciągły”. W: Teksty modernizmu. Antologia polskiej teorii i krytyki architektury 1918–1981. T. 1. Źródła, red. Dorota Jędruch, Marta Karpińska i Dorota Leśniak-Rychlak, 279–281. Kraków: Instytut Architektury, 2018.

Gabiś, Agata. Całe morze budowania. Wrocławska architektura 1956-1970. Wrocław: Muzeum Architektury, Centrum Historii Zajezdnia, Ośrodek „Pamięć i Przyszłość”, 2018.

Juchnowicz, Stanisław, i Andrzej Skoczek. „Koncepcja ukształtowania centrum m. Lublina”. Sprawozdania z posiedzeń Komisji Naukowych. T. XII/1, styczeń – czerwiec 1968: 347–349 Polska Akademia Nauk, Oddział w Krakowie, 1969.

Juchnowicz, Stanisław. „Metoda wyznaczania zasięgu obszaru centrów miejskich. Niektóre problemy ich struktury funkcjonalno-przestrzennej”. Zeszyty Naukowe Politechniki Krakowskiej nr 12, seria: Architektura nr 15 (1965).

Juchnowicz, Stanisław. „Ze studiów nad centrum Lublina”. Architekt 23, nr 7 (1969): 251–254.

„Ląd wciąż nieodkryty? Z Davidem Crowleyem rozmawia Michał Wiśniewski”. Herito 17–18 (2014–2015): 10–21.

Leśniak-Rychlak, Dorota. „Eksperyment, prefabrykacja, typizacja. Architektura w Krakowie czasu odwilży”. W: Modernizm, socrealizm, socmodernizm, postmodernizm. Przewodnik po architekturze Krakowa XX wieku, red. Dorota Leśniak-Rychlak, Michał Wiśniewski i Marta Karpińska, 84–113. Kraków: Instytut Architektury, 2022.

Łopuch, Maria. „Śródmiejska dzielnica mieszkaniowa w Szczecinie”. Przegląd Zachodniopomorski 26, z. 1 (2011): 89–107.

Marciniak, Piotr. „Logika idei i logika przestrzeni. Forma w mieście odbudowywanym na przykładzie śródmieścia Poznania”. Czasopismo Techniczne. Architektura 105, z. 6-A (2008): 429–434.

Obrębska, Klaudia. „Sochistorie”. W: Poradnik dobrych praktyk architektonicznych: Socmodernizm, red. Klaudia Obrębska, 8–89. Warszawa: Towarzystwo Opieki nad Zabytkami, oddział Warszawa, 2022.

Pacholak, Adam. ZETO. Elektronowy mózg miasta. Idea nowoczesnego Wrocławia a budynek ZETO. Wrocław: Wydawnictwo Via Nova, 2019.

Pastuszko, Izabela. „Pierwszy po wojnie plan rozwoju Lublina. Wywiad z Romualdem Dylewskim — profesorem w Instytucie Gospodarki Przestrzennej i Mieszkalnictwa w Warszawie, autorem planu rozwoju miasta Lublina (1959)”. Rocznik Lubelski 44 (2018): 373–402.

Péteri, György. „Nylon Curtain – Transnational and Transsystemic Tendencies in the Cultural Life of State-Socialist Russia and East-Central Europe”. Slavonica 10, nr 2 (2004): 113–123. doi.org/10.1179/sla.2004.10.2.113.

Polak, Jakub. „Socpraktyki”. W: Poradnik dobrych praktyk architektonicznych: Socmodernizm, red. Klaudia Obrębska, 154–181. Warszawa: Towarzystwo Opieki nad Zabytkami, oddział Warszawa, 2022.

Purchla, Jacek. „Od Redakcji”. Herito 17–18 (2014–2015): 1.

Rusu, Dumitru. „Socialist Modernism in Central and Eastern Europe (1955-1991)”. W: A Future for Our Recent Past. Model Projects of Modern Heritage Conservation in Europe, [International Conference, Leipzig, 7–9 November 2018], red. Sigrid Brandt, Jörg Haspel, Leonid Kondrashev, Alexander Kudryavtsev i John Ziesemer, 116–120. ICOMOS. Hefte des Deutschen Nationalkomitees. T. LXXIII. Berlin: Hendrik Bäßler Verlag, 2020.

Szafer, T. Przemysław. Nowa architektura polska. Diariusz lat 1966–1970. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 1972.

Wiśniewski, Michał. „Socmodernizm: historia późnej nowoczesności w architekturze Polski Ludowej”. W: Toruński modernizm: architektura miasta 1920–1989, red. Katarzyna Kluczwajd i Michał Pszczółkowski, 107–138. Zabytki Toruńskie Młodszego Pokolenia. Toruń: Stowarzyszenie Historyków Sztuki, [2016].

Włodarczyk, Małgorzata. Architektura lat 60-tych w Krakowie. Kraków: Wydawnictwo WAM, 2006.

Wójcikowski, Wł.[odzimierz]. „Centrum Lublina. Łatwo dostępne”. Kurier Lubelski nr 84 (1968: 2.

Wójcikowski, Wł.[odzimierz]. „Centrum Lublina. Od burzenia”. Kurier Lubelski nr 78 (1968): 2.

Wójcikowski, Wł.[odzimierz]. „Centrum Lublina. Ruch”. Kurier Lubelski nr 75 (1968): 2.

Wójcikowski, Wł.[odzimierz]. „Centrum Lublina. Z 28 piętra…”. Kurier Lubelski nr 73 (1969): 2.

Wójcikowski, Wł.[odzimierz]. „Niepokoje. Dyskusja o śródmieściu Lublina”. Kurier Lubelski nr 93 (1968): 3.