Historia i utopia modernizmu w narracjach współczesnych artystów

Marcin Lachowski

doi:10.18290/rh25734.5

Published : 2025-07-14

Vol. 73 No. 4 (2025)

The History and Utopia of Modernism in the Narratives of Contemporary Artists

Marcin Lachowski

https://orcid.org/0000-0002-4429-1124

DOI: https://doi.org/10.18290/rh25734.5

Abstract

The paper discusses the ambivalent legacy of socialist modernism in the work of Polish artists active after 2000. Exhibitions presented in the 2000s, such as Concrete Heritage at the Ujazdowski Castle Centre for Contemporary Art, showed the unique sensitivity of young artists to the architectural legacy of the Polish People’s Republic and the relevance of their visual experiments in times of sociopolitical transformation. The work of the youngest artistic generation also shows the vitality of the legacy of civilizational changes occurring in the Polish People’s Republic as the basis of a critical artistic attitude. By treating their work as a specific record of social transformations, we can interpret various approaches to unwanted and assimilated heritage. The multi-threaded narrative referring to the architecture of the Polish People’s Republic and various tropes of modernization has been variously interpreted in the works of artists such as Mikołaj Grospierre, Diana Lelonek, Monika Sosnowska, or Krzysztof Zieliński.

An important aspect of their work is the category of place – historical and constructed, showing the history of Polish modernism, inscribed in historical conventions, and uprooted by contemporary interpretations. The visual attractiveness at the same time shows an erosion of social memory; at the same time, the presented architectural motifs become tools to describe a new utopia of aesthetic sublimation and ecological dystopia. By reading the relationship between history and utopia anew, they engage in a complex dialogue with the architectural space of modernism.

Keywords:

modernity, modernisation, late modernity, architecture, photography, installations, Nicolas Grospierre, Krzysztof Zieliński, Monika Sosnowska, Diana Lelonek

Details

References

Statistics

Authors

Download files

pdf (Język Polski)

Altmetric indicators

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

References

Bieńczyk, Marek. „Posłowie. Herezja i melancholia”. W: Emil Cioran. Historia i utopia. Przełożył Marek Bieńczyk, s. 93-115. Warszawa: Instytut Badań Literackich, 1997.

Bokszański, Zbigniew. „Późna nowoczesność w teorii socjologicznej Anthony’ego Giddensa”. Civitas Hominibus : rocznik filozoficzno-społeczny 5 (2010): 9-17.

Cioran, Emil. Historia i utopia. Przełożył Marek Bieńczyk. Warszawa: Instytut Badań Literackich, 1997.

Cresswell, Tim. Place. An Introduction. Chichester, West Sussex: John Wiley & Sons, 2015.

Czapliński, Przemysław. „Wznoszenie biografii : proza polska lat dziewięćdziesiątych w poszukiwaniu utraconego czasu”. Teksty Drugie: teoria literatury, krytyka, interpretacja, nr 3 (56) (1999): 55-76.

Czapliński, Przemysław. „Wojny pamięci”. W: Historia Polski od-nowa. Nowe narracje historii i muzealne reprezentacje przeszłości, red. Robert Kostro, Kazimierz Wóycicki, Michał Wysocki, 239-263. Warszawa: Muzeum Historii Polski, 2014.

Fried, Michael. Why Photography Matters as Art as Never Before. New Haven–London: Yale University Press, 2009.

Giddens, Anthony. Nowoczesność i tożsamość. ”Ja” i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności. Tłum. Alina Szulżycka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2010.

Grospierre, Nicolas. Modern Spaces. A Subjective Atlas of 20th-Century Interiors. Munich: Prestel, 2018.

Lelonek, Diana. Liban i Płaszów: nowa archeologia. Warszawa: Diana Lelonek, 2019.

Lelonek, Diana. Atlas śmiecioroślin. Poznań: Galeria Miejska Arsenał, 2021.

Malpas, Jeff. Place and Experience: A Philosophical Topography. Cambridge: Cambridge University Press, 1999.

Mazur, Adam. „Documenting an Idea. Side notes on the works of Nicolas Grospierre”. W: Open-ended. Nicolas Grospierre, red. Michael Lacoy, Joanna Osiewicz-Lorenzutti, 13-18. Berlin: Jovis Verlag, 2013.

Millennium School. Krzysztof Zieliński. Centre of Contemporary Art Znaki Czasu, red. Jolanta Chrzanowska-Pieńkos. Toruń–Stockport: CSW Znaki czasu–Dewi Lewis, 2009.

Monika Sosnowska 1:1, red. Monika Sosnowska, Sebastian Cichocki. Pawilon Polski na 52 Międzynarodowej Wystawie Sztuki w Wenecji 10.06-21.11.2007. Warszawa: Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, 2007. Katalog wystawy.

Monika Sosnowska. Loop, red. Adam Budak, Kristin Schmidt. Kunstmuseum Lichtenstein 16 February – 6 May 2007. Köln: Walther König, 2007. Katalog wystawy.

Monika Sosnowska. Aspen Art Museum 15 February – 21 April, 2013. Aspen: Aspen Art Museum, 2013. Katalog wystawy.

Monika Sosnowska. Architectonisation, red. Suzanne Cotter. Porto: Fundacao Serralves, 2015.

Nicolas Grospierre. Biblioteka i inne projekty. Warszawa: CSW Zamek Ujazdowski, 2006. Katalog wystawy.

Nicolas Grospierre/Tadeusz Sumiński. Zdjęcie, które rośnie. Warszawa: Archeologia Fotografii, 2011. Katalog wystawy.

Nowoczesność reglamentowana. Modernizm w PRL, red. Piotr Juszkiewicz, Andrzej Szczerski. Kraków: Muzeum Narodowe w Krakowie, 2023. Katalog wystawy.

Open-Ended. Nicolas Grospierre, red. Michael Lacoy, Joanna Osiewicz-Lorenzutti. Berlin: Jovis Verlag, 2013.

Photographs and sketches selected by Monika Sosnowska, red. Theodora Vischer. Göttingen: Schaulager–Steidl, 2008. Katalog wystawy.

Pospiszyl, Tomáš. An Associative Art. History. Comparative Studies of Neo-Avant-Gardes in a Bipolar World. Zurich: JRP Ringier Kunstverlag, 2018.

Rogalska, Małgorzata. Aktywizm ekologiczny w polskiej sztuce współczesnej na przykładzie projektów Diany Lelonek z lat 2014-2021, praca magisterska, mps. Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego 2021.

Szczerski, Andrzej. Transformacja. Sztuka w Europie Środkowo-Wschodniej po 1989 roku. Kraków: Wydawnictwo UJ, 2018.

Świtek, Gabriela. Gry sztuki z architekturą. Nowoczesne powinowactwa i współczesne integracje. Toruń: Wydawnictwo UMK, 2013.

Turowski, Andrzej. „Tower”. W: Monika Sosnowska. Tower, red. Michaela Untnerdorfer. New York 5 September – 25 October 2014, 89-129. NewYork–Osfildern: Hauser&Wirth, 2015. Katalog wystawy.