The Oldest Middle Dutch Translation of the Psalms (c. 1275–1400). Context of Origin, Functions, and Nachleben

Youri Desplenter

doi:10.18290/rh24725.3s

Published : 2024-12-31

Vol. 72 No. 5 Zeszyt specjalny (2024)

The Oldest Middle Dutch Translation of the Psalms (c. 1275–1400). Context of Origin, Functions, and Nachleben

Youri Desplenter

https://orcid.org/0000-0003-4076-7356

DOI: https://doi.org/10.18290/rh24725.3s

Abstract

This article presents a new perspective on the oldest Middle Dutch translation of the Psalter. The region of origin of this influential translation has remained uncertain for a long time, but current assumptions suggest that it likely originated in the western part of the medieval county of Flanders, probably in the last decades of the thirteenth century. A recent and noteworthy discovery, discussed here for the first time, comprises a bifolio from a Latin psalter dating from the late thirteenth century, featuring an interlinear version of the oldest Psalter translation added in the late fourteenth century. This introduces a new use for the West Flemish Psalter translation, in addition to those already known and briefly discussed in this article. Furthermore, this finding sheds light on the likely end of the textual tradition associated with this specific Psalter translation. By the first decades of the fifteenth century, newer or hybrid versions emerged, suggesting a decline in the influence of the West Flemish Psalter translation during that period.

Keywords:

interlinear translation, medieval, Latin, Middle Dutch, liturgy, prayer, manuscript, Psalter

Details

References

Statistics

Authors

Download files

pdf

Altmetric indicators

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

References

Biemans, J. A. A. M. (1984). Middelnederlandse Bijbelhandschriften: Verzameling van Middelnederlandse Bijbelteksten: Catalogus. E. J. Brill.

Biemans, J. A. A. M. (1997). Onsen Speghele Ystoriale in Vlaemsche. Codicologisch onderzoek naar de overlevering van de Spiegel historiael van Jacob van Maerlant, Philip Utenbroeke en Lodewijk van Velthem, met een beschrijving van de handschriften en fragmenten. Peeters.

Blom, A. H. (2017). Glossing the psalms: The emergence of the written vernaculars in Western Europe from the seventh to the twelfth centuries. De Gruyter.

Carlvant, K. (2012). Manuscript painting in thirteenth-century Flanders: Bruges, Ghent and the Circle of the Counts. Harvey Miller Publishers / Brepols.

Claassens, G. (2015). De Hernse Bijbel (ca. 1350–ca. 1400). In P. Gillaerts et al. (Eds.), De Bijbel in de Lage Landen: Elf eeuwen van vertalen (pp. 125–150). Royal Jongbloed.

De Bruin, C. C. (1940). Bijdrage tot de Geschiedenis der Middelnederlandse Psalmvertalingen. In Bundel opstellen van oud-leerlingen, aangeboden aan Prof. Dr. C. G. De Vooys, ter gelegenheid van zijn vijfentwintigjarig hoogleraarschap aan de Rijksuniversiteit te Utrecht, 1915 - 16 october - 1940 (pp. 46–74). Wolters.

De Bruin, C. C. (Ed.). (1970). Het Amsterdamse lectionarium. E. J. Brill.

De Bruin, C. C. (Ed.). (1978). Het Oude Testament: Tweede stuk, I Kronieken – Jesus Sirach. E. J. Brill.

De Hommel-Steenbakkers, N. (2015). De Zuid-Nederlandse Apocalypsvertaling (ca. 1250–ca. 1300). In P. Gillaerts et al. (Eds.), De Bijbel in de Lage Landen: Elf eeuwen van vertalen (pp. 68–84). Royal Jongbloed.

Desplenter, Y. (2004). Songs of praise for the “Illiterate”: Latin hymns in Middle Dutch prose translation. In T. de Hemptinne & M. E. Góngora (Eds.), The voice of silence: Women’s literacy in a men’s church (pp. 127–142). Brepols.

Desplenter, Y. (2006). Een souter als souvenir: Over de nadagen van de oudste Middelnederlandse psaltervertaling. Madoc, 20, 130–138.

Desplenter, Y. (2008). Al aertrijc segt lofsanc. Middelnederlandse vertalingen van Latijnse hymnen en sequensen. Koninklijke Academie voor Nederlandse taal- en Letterkunde.

Desplenter, Y. (2012). De geschiedenis van de Middelnederlandse psaltervertalingen herzien: De middeleeuwse overzettingen van het psalmboek uit het zuiden van het Nederlandse taalgebied (ca. 1300–ca. 1550). Ons Geestelijk Erf, 83, 3–56.

Desplenter, Y. (2013). Programming women’s prayer? Textual and pictorial components in Middle Dutch Psalters. In T. de Hemptinne et al. (Eds.), Speaking to the eye: Sight and insight through text and image (1150-1650) (pp. 153–172). Brepols.

Desplenter, Y. (2015a). De Wachtendonckse Psalmen (ca. 900). In P. Gillaerts et al. (Eds.), De Bijbel in de Lage Landen: Elf eeuwen van vertalen (pp. 46–57). Royal Jongbloed.

Desplenter, Y. (2015b). Psaltervertalingen van de moderne devotie (ca. 1380–ca. 1520). In P. Gillaerts et al. (Eds.), De Bijbel in de Lage Landen: Elf eeuwen van vertalen (pp. 151–164). Royal Jongbloed.

Desplenter, Y. (2018). Brabantse getijden met Vlaamse psalmen in een veertiende-eeuws handschrift. In T. Colleman et al. (Eds.), Woorden om te bewaren: Huldeboek voor Jacques Van Keymeulen (pp. 407–419). Skribis.

Desplenter, Y. (2021). De oudste Mariagetijden in het Nederlands: Editie van de tekst in handschrift St.-Petersburg, Biblioteka Akademii Nauk, O 257 (1300-1350). Ons Geestelijk Erf, 91, 43–108.

Desplenter, Y. (2023). Overgezet voor Ruusbroecs “lieve suster” en haar zusters? De oudste Middelnederlandse vertaling van de Mariagetijden. Ons Geestelijk Erf, 93, 3–34.

De Vaan, M. (2017). The dawn of Dutch: Language contact in the Western Low Countries before 1200. John Benjamins Publishing Company.

Dlabačová, A., & Hofman, R. (Eds.). (2018). De Moderne Devotie. Spiritualiteit en cultuur vanaf de late Middeleeuwen. WBooks.

Gillaerts, P. et al. (Eds.). (2015). De Bijbel in de Lage Landen: Elf eeuwen van vertalen. Royal Jongbloed.

Goudriaan, K. (1998). De derde orde van Sint Franciscus in het bisdom Utrecht. Jaarboek voor Middeleeuwse Geschiedenis, 1, 205–260.

Gysseling, M. (Ed.). (1980). Corpus van Middelnederlandse teksten (tot en met het jaar 1300): Reeks 2: Literaire handschriften: Deel 1, Fragmenten. Martinus Nijhoff.

Heymans, J. G. (Ed.). (1973). Het psalter van Leningrad. E. J. Brill.

Kwakkel, E. (2002). Die Dietsche boeke die ons toebehoeren: De kartuizers van Herne en de productie van Middelnederlandse handschriften in de regio Brussel (1350-1400). Peeters.

Lievens, R. (1963). Middelnederlandse handschriften in Oost-Europa. Koninklijke Vlaamse Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde.

Moore, R. I. (1995). The birth of popular heresy. Toronto Press.

Quak, A. (2021). Zur Übersetzungstechnik in den ‘Wachtendonckschen Psalmen’. Amsterdamer Beiträge zur älteren Germanistik, 80, 441–461.

Schöndorf, K. E. (1967). Die Tradition der deutschen Psalmenübersetzung: Untersuchungen zur Verwandtschaft und Übersetzungstradition der Psalmenverdeutschung zwischen Notker und Luther. Böhlau Verlag.

Simons, W. (2004). ‘Staining the speech of things divine’: The Uses of literacy in medieval beguine communities. In Th. de Hemptinne & M. E. Gongora (Eds.), The voice of silence: Women’s literacy in a men’s church (pp. 86–110). Brepols.

Van Engen, J. (2008). Sisters and brothers of the common life: The devotio moderna, self-made societies, and the world of the later Middle Ages. University of Pennsylvania Press.

Willemyns, R. & Van der Horst, J. M. (1997). Laatmiddelnederlands (circa 1350-1550). In M. C. van den Toorn, W. Pijnenburg, J. A. van Leuvensteijn, & J. M. van der Horst (Eds.), Geschiedenis van de Nederlandse taal (pp. 147–225). Amsterdam University Press.

Wilson Ruffo, K. (2024). The ties that bind: Alliance, remembrance, and resilience gathered in a Flemish Widow’s Psalter. In E. N. Savage (Ed.), New approaches to the archive in the Middle Ages: Collecting, curating, assembling (pp. 168–190). Routledge.