Art Attractive for the Masses or Fetters of the Artistic Freedom? Elements of Folklore in the Music of Polish Socialist Realism

Kinga Krzymowska-Szacoń

doi:10.18290/rt.2015.62.13-4

Data publikacji : 2015-12-30

Tom 62 Nr 13 (2015)

Sztuka dla mas czy pragnienie artystycznej wolności? Elementy folkloru w muzyce polskiego socrealizmu

Kinga Krzymowska-Szacoń

DOI: https://doi.org/10.18290/rt.2015.62.13-4

Abstrakt

Estetyka socrealizmu, narzucona polskim kompozytorom po konferencji w Łagowie Lubuskim (1949 r.), nigdy nie została precyzyjnie zdefiniowana. Jednym z promowanych elementów twórczości artystycznej, obok prostoty wypowiedzi, była inspiracja ludowa. Paradoksalnie, sposób ujęcia folkloru mógł oznaczać zarówno kompromis wobec presji ideologicznej, jak i potwierdzenie suwerenności artysty, który odwołując się do narodowej tradycji, twórczo ją kontynuował. Polscy kompozytorzy, wśród których przeważała postawa unikowa, chętnie z owego neutralnego źródła inspiracji korzystali, ze względów politycznych przełom lat 40. i 50. był więc w polskiej muzyce czasem licznych stylizacji folklorystycznych. W artykule podjęto próbę podsumowania stosunku wybranych kompozytorów do muzyki ludowej jako źródła inspiracji oraz do ogólnej sytuacji społeczno-politycznej czasów polskiego socrealizmu. Wyróżniono cztery podstawowe kategorie obecności nurtu folklorystycznego: jako etapu twórczości (u W. Lutosławskiego, A. Panufnika i G. Bacewicz), jako kontynuacji międzywojennej idei upowszechnienia muzyki narodowej (jak to miało miejsce w twórczości S. Wiechowicza czy B. Woytowicza), jako rodzaju kompromisu, czynnika odsuwającego groźbę oskarżenia o formalizm, jak w przypadku P. Perkowskiego, K. Serockiego i całej „Grupy 49” oraz – w najbardziej ogołoconej formie – jako narzędzia propagandy, szybko i chętnie zapomnianego wraz z nadejściem nowych prądów artystycznych.

Słowa kluczowe:

folklor, muzyka ludowa, muzyka polska, polska muzyka współczesna, kompozytorzy polscy, socrealizm, socrealizm w muzyce, muzyka i polityka

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf (English)

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Artur Malawski: życie i twórczość [Artur Malawski: Life and Work], edited by Bogusław Schäffer. Kraków: PWM, 1969.

Chomiński, Józef M. and Zofia Lissa. Kultura muzyczna Polski Ludowej 1944–1955 [Musical culture of People’s Poland 1944–1955]. Kraków: PWM, 1957.

Demska-Trębacz, Mieczysława. “Piotr Perkowski i jego czasy” [Piotr Perkowski and his Times]. In Piotr Perkowski. Życie i dzieło [Piotr Perkowski. Life and Works], edited by Marian Borkowski, 19. Warszawa: Wydawnictwo AMFC, 2003.

Droba, Krzysztof and Krzysztof Szwajgier. Muzyka polska 1945-1995 [Polish music 1945–1995]. Kraków: AM, 1996.

Dybowski, Stanisław. “O muzyce ludowej” [On Folk Music]. Ruch Muzyczny 1949, 9: 2.

Gąsiorowska, Małgorzata. Bacewicz. Kraków: PWM, 1999.

Gąsiorowska Małgorzata. “Folkloryzm w twórczości Grażyny Bacewicz – inspiracja czy konwencja?” [Folklore in the Works of Grażyna Bacewicz – Inspiration or Convention?]. In Inspiracje w muzyce XX wieku: filozoficzno-literackie, religijne, folklorem [Inspirations in the Twentieth Century Music: Philosophical, Literary, Religious, Folkloristic], edited by Alicja Matracka-Kościelny, 198. Warszawa: Wydawnictwo ZKP, 1993.

Glińska, Marta. Andrzej Panufnik o sobie [Andrzej Panufnik about Himself]. Warszawa: Niezależna Oficyna Wydawnicza, 1990.

Gwizdalanka, Danuta and Krzysztof Meyer. Lutosławski. Vol. I Droga do dojrzałości [Lutosławski. Vol. I The Path do Maturity]. Kraków: PWM, 2003.

Kaczyński, Tadeusz. “Inspiracje folklorem w twórczości Andrzeja Panufnika” [Folklore Inspirations in the Works of Andrzej Panufnik]. In Inspiracje w muzyce XX wieku: filozoficzno- -literackie, religijne, folklorem [Inspirations in the Twentieth Century Music: Philosophical, Literary, Religious, Folkloristic], edited by Alicja Matracka-Kościelny, 198–201. Warszawa: Wydawnictwo ZKP, 1993.

Karczyńska, Małgorzata. “Elementy folkloru w twórczości Artura Malawskiego” [Elements of Folklore in the Works of Artur Malawski]. In Artur Malawski: życie i twórczość [Artur Malawski: Life and Works], edited by Bogusław Schäffer, 69–80. Kraków: PWM, 1969.

Kisielewski, Stefan. Z muzycznej międzyepoki [From Musical Between-Periods]. Kraków: PWM, 1966.

Lissa, Zofia. “Koncert na orkiestrę Witolda Lutosławskiego” [Concerto for Orchestra of Witold Lutosławski]. Studia Muzykologiczne 5(1956): 196–299.

Lissa, Zofia and Józef, M. Chomiński. “Zagadnienie folkloru w twórczości współczesnych kompozytorów polskich” [The Question of Folklore in the Works of Contemporary Polish Composers]. Muzyka 1951, 5–6: 3–24.

Malawski, Artur. “O komponowaniu” [On Composing]. In Artur Malawski: życie i twórczość [Artur Malawski: Life and Work], edited by Bogusław Schäffer, 363. Kraków: PWM, 1969.

Matracka-Kościelny, Alicja (ed.) Inspiracje w muzyce XX wieku: filozoficzno-literackie, religijne, folklorem [Inspirations in the twentieth century music: Philosophical, literary, religious, folkloristic]. Warszawa: Wydawnictwo ZKP, 1993.

Mrygoń, Adam. Stanisław Wiechowicz. T. I Działalność [Stanisław Wiechowicz. Vol. I Activity]. Kraków: PWM, 1982; T. II Twórczość [Works]. Kraków: PWM, 1989.

Mycielski, Zygmunt. “O zadaniach Związku Kompozytorów Polskich” [On the Association of Polish Composers’ Duties]. Ruch Muzyczny 1949, 14: 8.

Nikolska, Irina. Muzyka to nie tylko dźwięki. Rozmowy z Witoldem Lutosławskim [Music is more than Sounds. Conversations with Witold Lutosławski]. Kraków: PWM, 2003.

Pacewicz, Izabela. “Socrealizm w muzyce polskiej” [Socialist Realism in Polish Music]. In Kompozytorzy polscy 1918-2000, edited by Marek Podhajski, 241–247. T. I Eseje [Polish composers 1918-2000. Vol. I: Essays]. Gdańsk, Warszawa: Wydawnictwo Akademii Muzycznej im. S. Moniuszki w Gdańsku, 2005.

Pintal, Małgorzata. “Muzyka ludowa w twórczości kompozytorów polskich w latach 1945-1956 w kontekście realizmu socjalistycznego i neoklasycyzmu” [Folk Music in the Works of Polish Composers in the Years 1945-1956 in the Light of Socialist Realism and Neoclassicism], in: Polscy kompozytorzy emigracyjni. Szkice i interpretacje [Polish Emigration Composers. Drafts and Interpretations], edited by Jan Kalinowski and Marek Szlezer, 21–33. Kraków: Akademia Muzyczna, 2014.

Piotr Perkowski. Życie i dzieło [Piotr Perkowski. Life and Work], edited by Marian Borkowski. Warszawa: AMFC, 2003.

Piotrowska, Maria. Neoklasycyzm w muzyce XX wieku [Neoclassicism in the Twentieth Century Music]. Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej, 1982.

Sokorski, Włodzimierz. “Formalizm i realizm w muzyce” [Formalism and Realism in Music], Ruch Muzyczny 1948, 23–24: 4.

Wybraniec, Eugenia. Bolesław Woytowicz. Katowice: Wydawnictwo ZKP, 1981.

Zieliński, Tadeusz. Twórczość Kazimierza Serockiego [Kazimierz Serocki’s Works]. Kraków: PWM, 1985.