Dni krzyżowe w polskiej religijności ludowej

Zdzisław Kupisiński

doi:10.18290/rt.2017.64.9-10

Data publikacji : 2017-09-28

Tom 64 Nr 9 (2017)

Dni krzyżowe w polskiej religijności ludowej

Zdzisław Kupisiński

DOI: https://doi.org/10.18290/rt.2017.64.9-10

Abstrakt

W kalendarzu liturgicznym Kościoła katolickiego przy wspomnieniach świętych powstało wiele zwyczajów i obrzędów religijnych związanych z pracami agrarnymi. W okresie wiosennym takim świętem w religijności ludowej był dzień św. Marka (25.04), kiedy to modlono się o urodzaje i zachowanie od wszelkich klęsk żywiołowych, a także Dni krzyżowe obchodzone przed uroczystością Wniebowstąpienia Pańskiego (poniedziałek, wtorek, środa). Początek tych zwyczajów obserwujemy w V wieku w Galii (Francja), a od VI wieku również w Rzymie. Podczas procesji błagalnych zatrzymywano się przy kaplicach i krzyżach przydrożnych, śpiewano wezwania litanijne, a od IX wieku „Litanię do Wszystkich Świętych”, antyfony i psalmy ku czci patrona czy innych świętych cieszących się szczególnym nabożeństwem w danej parafii bądź diecezji. Procesja kończyła się w kościele, gdzie odprawiano Mszę świętą.

Obecnie w Polsce obchodzi się święto Wniebowstąpienia Pańskiego w niedzielę przed Uroczystością Zesłania Ducha Świętego. Dni krzyżowe bywają nazywane dniami modlitw o dobre urodzaje oraz w intencji krajów głodujących. Poleca się organizowanie procesji błagalnych oraz odprawienie Mszy wotywnej kolejno: w poniedziałek „w okresie zasiewów”, we wtorek „o uświęcenie pracy ludzkiej”, a w środę – „za głodujących”.

Słowa kluczowe:

Dni krzyżowe, krzyże i kapliczki, religijność ludowa, procesje błagalne, modlitwy o urodzaje

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Agenda liturgiczna diecezji opolskiej. Nabożeństwa, poświęcenia i błogosławieństwa, Wydawnictwo Św. Krzyża, Opole 1981.

Droga do nieba (modlitewnik diecezji opolskiej), Wydawnictwo Św. Krzyża, Opole 2007(57).

Dudek A., Zwyczaje, obrzędy i wierzenia doroczne na ziemi pszczyńskiej, Lublin 1986 (mps KUL).

Eliade M., Traktat o historii religii, Wydawnictwo OPUS, Łódź 1993(2).

Ferenc E., Polskie tradycje świąteczne, Księgarnia Św. Wojciecha, Poznań 2000.

Fros H., Martyrologium czyli wspomnienia świętych przypadające na poszczególne dni roku, Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa 1984.

Gagacz T., Milerski B., Dni krzyżowe, w: Religia. Encyklopedia PWN, t. III, red. T. Gagacz, B. Milerski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001, s. 234-235.

Gloger Z., Encyklopedia staropolska ilustrowana, t. II, Wiedza Powszechna, Warszawa 1972(2).

Hołodok S., Wniebowstąpienie Pańskie, w: http://www.opoka.org.pl/biblioteka/T/TA/TAL/w_sluzbie_05_2009_wniebowstapienie.html (dostęp: 28.02.2017).

Jędrak F., Zwyczaje, obrzędy i wierzenia doroczne w dekanacie gorzowskim (diecezja opolska), t. I, Lublin 2000 (mps KUL).

Karasińska W., Zwyczaje i obrzędy związane z uprawą roślin w parafii Opoczno, Lublin 1986 (mps KUL).

Kowalewski M., Mały słownik teologiczny, Księgarnia Św. Wojciecha, Poznań–Warszawa–Lublin 1960.

Kruszyński T.P., Wiosenne procesje błagalne o urodzaj pól, „Kurier Literacko-Naukowy” 9(1932), nr 17, s. 1-2.

Kupisiński Z., Śmierć jako wydarzenie eschatyczne. Zwyczaje, obrzędy i wierzenia pogrzebowe oraz zaduszkowe mieszkańców regionu opoczyńskiego i radomskiego, Wydawnictwo KUL, Lublin 2007.

Kupisiński Z., Wielki post i Wielkanoc w regionie opoczyńskim. Studium religijności ludowej, Verbinum Wydawnictwo Księży Werbistów, Warszawa 2000.

Kupisiński Z., Wiosenne zwyczaje i obrzędy agrarne w Opoczyńskiem, „Lud” 1998, t. 82, s. 177-192.

Kupisiński Z., Zwyczaje, obrzędy i wierzenia od adwentu do Wielkanocy w regionie opoczyńskim, t. I, Lublin 1994 (mps KUL).

Lewandowski P., Dni krzyżowe, http://www.ministranci.archidiecezja.katowice.pl/?s=rok/dni_krzyzowe.php (dostęp: 25.01.2017).

Marlewski F. (red.), Rok Boży w liturgii i tradycji Kościoła świętego z uwzględnieniem obrzędów i zwyczajów ludowych oraz literatury polskiej. Księga ku pouczeniu i zbudowaniu wiernych katolików, Wydawnictwo Św. Stanisława, Katowice 1932(2).

Nadolski B., Liturgika, t. II. Liturgia i czas, Pallottinum, Poznań 1991.

Ogrodowska O., Zwyczaje, obrzędy i tradycje w Polsce. Mały słownik, Verbinum Wydawnictwo Księży Werbistów, Warszawa 2000.

Perszon J., Na imię Bosczi. Zwyczaje i obrzędy agrarne na Ziemi Wejherowskiej. Studium etnograficzne, Luzino 1992.

Perszon J., Na Jastra. Wielki post i okres Wielkanocy w Wejherowskiem, Pektor, Luzino 1992.

Pisarzak M., Obrzędowość wiosenna w dawnych wiekach w związku z recepcją „święconego” w Polsce, „Lud” 1978, t. 62, s. 53-74.

Schenk W., Dni krzyżowe, w: Encyklopedia Katolicka, t. III, red. R. Łukaszyk, L. Bieńkowski, F. Gryglewicz, TN KUL, Lublin 1979, kol. 1362-1363.

Schenk W., Dni kwartalne, w: Encyklopedia Katolicka, t. III, red. R. Łukaszyk, L. Bieńkowski, F. Gryglewicz, TN KUL, Lublin 1979, kol. 1363.

Schenk W., Rok liturgiczny, w: Wprowadzenie do liturgiki, red., F. Blachnicki, W. Schenk, R. Zieleski, Księgarnia Św. Wojciecha, Poznań 1967, s. 432-466.

Uryga J., Rok polski w życiu, tradycji i obyczajach ludu, Wydawnictwo Duszpasterstwa Rolników, Włocławek 2013(3).

Wierusz-Kowalski J., Liturgika, PAX, Warszawa 1956.

Zadrożyńska A., Homo faber i homo ludens. Etnologiczny szkic o pracy w kulturach tradycyjnej i współczesnej, PWN, Warszawa 1983.

Zadrożyńska A., Świętowania polskie. Przewodnik po tradycji, Wydawnictwo Książkowe TWÓJ STYL, Warszawa 2002.

Zadrożyńska A., Braun K., Zielnik świętowań polskich, Wydawnictwo Książkowe TWÓJ STYL, Warszawa 2003.

Zaleski W., Rok kościelny. Święta Pańskie, Matki Bożej, Apostołów, Świętych i Błogosławionych Polskich, oraz dni okolicznościowe, Wydawnictwo Salezjańskie, Warszawa 1989.