Abstrakt

Artykuł poruszający problem ludzkiej starości, jako ostatniego etapu dojrzewania do eschatologii, omawia cztery kwestie: 1) definicje starości; 2) objawy oraz ramy wiekowe starości; 3) pozytywny i negatywny wymiar starości, 4) eschatologia w życiu człowieka starego.

Pierwsza kwestia – precyzyjnie definiuje pojęcie starości w różnych aspektach: w aspekcie biblijnym (podejście do starości zmieniające się wraz z rozwojem Objawienia), pastoralnym (objęcie ludzi starszych pastoralną troską Kościoła), społecznym (człowiek starzejący się może doświadczać poczucia izolacji, nasilenia problemów eschatologicznych i kryzysów psychicznych, wywołanych m.in. lękiem przed przyszłością, wycofaniem się z pracy zawodowej i ról społecznych, obniżeniem statusu społecznego, osłabieniem kontaktów zawodowych), psychologicznym (tempo i obraz starzenia się zależą od zadatków genetycznych, doświadczeń życiowych i strategii adaptacyjnych), pedagogicznym (trzy sfery wychowania: 1. do starości – kierowane do pokoleń młodszych; 2. w starości – dotyczące osób starszych; 3. przez starość − realizowane, zwykle nieintencjonalnie, przez osoby starsze w swoim otoczeniu).

„Objawy oraz ramy wiekowe starości” (kwestia druga), o starości mówi się najczęściej po osiągnięciu 60. roku życia. Charakterystycznymi objawami starości są: osłabienie biologicznych funkcji organizmu, zmiany w sprawnościach psychicznych i adaptacji społecznej, w realizacji zadań społecznych, kulturowych oraz duchowych. Ponadto, zagadnienie to w oparciu o teksty biblijne, ukazane na tle rozwoju Objawienia, przedstawia różny sposób interpretacji długości ludzkiego życia na ziemi.

„Pozytywny i negatywny wymiar starości”, jako trzecia kwestia, ukazuje: pozytywne aspekty starości (np. satysfakcja z przejścia na emeryturę po ciężkiej pracy, możliwość poświęcenia więcej czasu dla współmałżonka, dla wychowywania wnuków, dla przewartościowania wykonywanych różnych działań) oraz negatywne (np. uświadomienie sobie kresu życia, lęk przed śmiercią, utrata osób bliskich, utrata poczucia, że jest się potrzebnym, pożytecznym). Należy również podkreślć, iż wymienione doświadczenia starości, charakterystyczne wprawdzie dla poszczególnych osób w podeszłym wieku, nie są przeżywane jednakowo, gdyż w konkretnym przypadku zależą od kontekstu rodzinnego, od stosowanego systemu wartości, dojrzałości psychicznej itp.

„Eschatologia w życiu człowieka starego” (kwestia czwarta) przybliża pojęcie eschatologii w religiach pozachrześcijańskich, w Piśmie Świętym, w teologii, a przede wszystkim akcentuje proces kształtowania się eschatologii na przestrzeni dziejów i nauczania Kościoła. Sensem eschatologii jest całkowite zwrócenie się ku Chrystusowi, a nie doczesne oczekiwanie na koniec świata wraz z jego przemianą. Następuje odejście od nazwy „rzeczy ostateczne” i zostaje ona zastąpiona formułą chrystologiczną: jedyną „Ostateczną Rzeczą” całego stworzenia, obecną już teraz w Osobie Jezusa Chrystusa, a spełniającą się ostatecznie w wieczności, jest Bóg.