Czy Arminiusz był reformowanym teologiem? O stosunku Arminiusza do własnej tradycji teologicznej

Damian Dorocki

doi:10.18290/rt.2018.65.7-7

Data publikacji : 2018-07-30

Tom 65 Nr 7 (2018)

Czy Arminiusz był reformowanym teologiem? O stosunku Arminiusza do własnej tradycji teologicznej

Damian Dorocki

DOI: https://doi.org/10.18290/rt.2018.65.7-7

Abstrakt

Jakub Arminiusz to postać historycznie związana z tradycją reformowaną. W dużej mierze jego teologia była odbiciem tej tradycji. W pewnych jednak istotnych kwestiach poglądy Arminiusza stały w jawnej sprzeczności z postreformacyjnym kalwinizmem. Niniejszy artykuł stara się więc znaleźć odpowiedź na pytanie o teologiczną tożsamość holenderskiego reformatora. Autor proponuje, by zmierzyć się z tym problemem w nawiązaniu do czterech motywów teologicznych, charakterystycznych dla reformowanego protestantyzmu. Chodzi o Bożą suwerenność i chwałę, teologię przymierza, monergistyczną soteriologię oraz predestynację. Poczyniona analiza wykazała, żc lejdejski profesor mocno podkreślał Bożą suwerenność nad stworzeniem oraz zgadzał się z opinią, żc ostatecznym celem Bożych działań, w których mieszczą się akty zbawcze, jest Jego chwała. Nic zapominał jednak dodać, żc Stwórca poprzez zewnętrzną aktywność udziela swej dobroci. W nurt myśli reformowanej wpisywała się także arminiańska teologia przymierza, która swym kształtem nic odbiegała od powszechnie przyjętej interpretacji tego zagadnienia w dobie tzw. wczesnej ortodoksji. Najpoważniejsze różnice pojawiają się w kontekście soteriologii. Anniniuszowe rozumienie relacji łaska-wolna wola odbiegało od skrajnie monergistyczncgo kalwinizmu. Z uwagi na naukę o uprzedzającej łasce można mówić w jego przypadku o ograniczonym synergizmie. Nic inaczej ma się u lejdejczyka kwestia predestynacji. Według holenderskiego reformatora Bóg wybiera do zbawienia zgodnie ze swą odwieczną wiedzą o akceptacji łaski przez człowieka. Potępia tych, którzy uparcie trwają w swoich grzechach i mimo łaski nic chcą się nawrócić. Ostatecznie więc należy uznać Arminiusza za „krytycznego” teologa reformowanego.

Słowa kluczowe:

Jakub Arminiusz, teologia reformowana, Boża suwerenność i chwała, teologia przymierza, soteriologia, predestynacja

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Arminius Jacobus: Oratio prima. De Obiecto Theologiae, w: Opera theologica Iacobi Arminii, Leiden: Godefridum Basson 1629, s. 26-41.

Arminius Jacobus: Oratio secunda. De Authore et fine Theologiae, w: Opera theologica Iacobi Arminii, Leiden: Godefridum Basson 1629, s. 41-55.

Arminius Jacobus: Oratio tertia. De Certitudine S. Sanctae Theologiae, w: Opera theologica Iacobi Arminii, Leiden: Godefridum Basson 1629, s. 56-71.

Arminius Jacobus: Declaratio sententiae Iacobi Arminii, w: Opera theologica Iacobi Arminii, Leiden: Godefridum Basson 1629, s. 91-133.

Arminius Jacobus: Apologia adversus Articulos XXXI, w: Opera theologica Iacobi Arminii, Leiden: Godefridum Basson 1629, s. 134-183.

Arminius Jacobus: Disputationes publicae, w: Opera theologica Iacobi Arminii, Leiden: Godefridum Basson 1629, s. 197-338.

Arminius Jacobus: Disputationes privatae, w: Opera theologica Iacobi Arminii, Leiden: Godefridum Basson 1629, s. 339-444.

Arminius Jacobus: Iacobi Armini amica collatio cum D. Francisco Iunio de Praedestinatione, w: Opera theologica Iacobi Arminii, Leiden: Godefridum Basson 1629, s. 458-619.

Arminius J.: Articuli nonnulli diligenti examine perpendendi, w: Opera theologica Iacobi Arminii. Leiden: Godefridum Basson 1629 s. 948-966.

Bangs Carl: Arminius and the Reformation, „Church History” 30 (1961), s. 155-170.

Bangs Carl: Dutch Theology, Trade and War: 1590-1610. „Church History” 39 (1970), s. 470-482.

Bangs Carl: Arminius as a Reformed Theologian, w: The Heritage of John Calvin. Heritage Hall Lectures, 1960-70, red. John H. Bratt, Grand Rapids: Eerdmans 1973, s. 209-222.

Bangs Carl: [recenzja] God, Creation and Providence in the Thought of Jacob Arminius. Sources and Directions of Scholastic Protestantism in the Era of Early Orthodoxy, „Church History” 66 (1997), s. 118-120.

Bangs Carl: Arminius. The Study in the Dutch Reformation, Eugene: Wipf & Stock Publishers 1998.

Beach J. Mark: Calvin and the Dual Aspect of Covenant Membership: Galatians 3:15-22 – the Meaning of “‘the seed’ is Christ” – and Other Key Texts. „Mid-America Journal of Theology” 20 (2009), s. 49-73.

Boer William den.: “Cum delectu” Jacob Arminius’s (1559-1609) Praise for and Critique of Calvin and His Theology, „Church History and Religious Culture” 91 (2011), s. 73-86.

Buxakowski Jerzy: Łaska Ducha Świętego i człowiek, Pelplin: Bernardinum 2007.

Calvinus Ioannes: Institutio christianae religionis, Geneva: Oliua Roberti Stephani 1559.

Calvinus Ioannes: Tractatus theologici minores. Tomus quintus, w: Ioannis Calvini opera quae supersunt omnia, red. Edouard Cunitz, Johann-Wilhelm Baum, Eduard Wilhelm Eugen Reuss, t. IX, (Corpus Reformatorum t. XXXVII), Brunsvigae: C.A. Schwetschke et Filium 1870.

Coxhead Steven R.: Deuteronomy 30:11-14 as a Prophecy of the New Covenant in Christ. „Westminster Theological Journal” 68 (2006), s. 305-320.

Dorocki Damian: Doktryna predestynacji w teologii Jakuba Arminiusza, „Teologia i Człowiek” 35 (2016), s. 107-124.

Dorocki Damian: Nieograniczone odkupienie i odparta łaska. Klasyczny arminianizm we współczesnej teologii ewangelikalnej, „Rocznik Teologiczny” (ChAT) 58 (2016), s. 37-57.

Horton Michael: Introducing Covenant Theology, Grand Rapids: Baker Books 2006.

Kalwin Jan: Nauka religii chrześcijańskiej, tłum. Irmina Lichońska, w: Myśl filozoficzno-religijna Reformacji XVI wieku, red. Lech Szczucki, Warszawa: PWN 1972, s. 277-416.

Kanony Synodu w Dordrechcie: http://ekumenizm.wiara.pl/doc/478722.Kanony-Synodu-w-Dordrechcie-z-1618-roku (dostęp 23.11.2016).

Leszczyński Rafał Marcin: Ojcowie Reformacji i filozoficzne wątki ich teologii, Warszawa: Wydawnictwo „Nowe Spojrzenia” 2010.

Lieburg Fred van.: Gisbertus Samuels, a Reformed Minister Sentenced by the Synod of Zeeland in 1591 for His Opinions on Predestination. W: Revisiting the Synod of Dordt (1618-1619), red. Aza Goudrian, Fred van Lieburg, Leiden–Boston: Brill 2011, s. 3-19.

Long Stephen D.: The Perfectly Simple Triune God. Aquinas and His Legacy, Minneapolis: Fortress Press 2016.

Macedo Breno: Covenant Theology in the Thought of John Calvin. From the Covenant of Works to the Abrahamic Covenant, „Fides Reformata” 20 (2015), s. 89-105.

Muller Richard A.: Covenant and Conscience in English Reformed Theology. Three Variations on a 17th Century Theme, „Westminster Theological Journal” 42 (1980), s. 308-334.

Muller Richard A.: Dictionary of Latin and Greek Theological Terms. Drawn Principally from Protestant Scholastic Theology, Grand Rapids: Baker Academic 1985.

Muller Richard A.: Arminius and Scholastic Tradition, „Calvin Theological Journal” 24 (1989), s. 263-277.

Muller Richard A.: The Covenant of Works and the Stability of Divine Law in Seventeenth-Century Reformed Orthodoxy: A Study in the Theology of Herman Witsius and Wilhelmus a Brakel, „Calvin Theological Journal” 29 (1994), s. 75-101.

Muller Richard A.: Historical and Theological Studies. Arminius and the Reformed Tradition, „Westminster Theological Journal” 70 (2008), s. 19-48.

Olson Roger E.: Historia teologii chrześcijańskiej. Dwadzieścia wieków tradycji i reform, tłum. Konstanty Wiazowski, Warszawa: Chrześcijański Instytut Biblijny 2003.

Olson Roger E.: Arminian Theology. Myths and Realities, Downers Grove: InterVarsity Press 2006.

Picirilli Robert E.: Grace, Faith, Free Will. Contrasting Views of Salvation: Calvinism & Arminianism, Nashville: Randall House Publications 2002.

Robertson O. Palmer: The Christ of the Covenants, Philipsburg: P&R Publishing 1980.

Stanglin Keith D.: Arminius on the Assurance of Salvation. The Context, Roots, and Shape of the Leiden Debate, 1603-1609, Leiden–Boston: Brill 2007.

Stanglin Keith D., McCall Thomas H.: Jacob Arminius. Theologian of Grace, New York: Oxford University Press 2012.

Tomasz z Akwinu: Summa Theologiae, http://www.corpusthomisticum.org/sth1015.html (dostęp: 20.11.2016).

Witt William Gene: Creation, Redemption and Grace in the Theology of Jacob Arminius, (dysertacja doktorska), University of Notre Dame 1993.