Moral Renewal as a Socio-Religious Imperative and the Destructive Actions of an Oppressive Totalitarian State: in the Context of Cardinal Stefan Wyszyński’s Personalistic Concept of Social Life

Ryszard  Ficek

doi:10.18290/rt20675-3

Data publikacji : 2020-05-29

Tom 67 Nr 5 (2020)

Odnowa moralna jako imperatyw społeczno-religijny wobec destruktywnych działań totalitarnego państwa opresyjnego: w kontekście personalistycznej koncepcji życia społecznego kardynała Stefana Wyszyńskiego

Ryszard Ficek

https://orcid.org/0000-0001-5238-6767

DOI: https://doi.org/10.18290/rt20675-3

Abstrakt

Historyczna spuścizna i destruktywne działania totalitarnego państwa opresyjnego PRL-u wiązały się z poważnymi zagrożeniami życia społeczno-kulturowego Narodu. Powaga sytuacji łączyła się w tym kontekście zarówno z uwarunkowaniami geopolitycznymi, jak również z szeregiem niedomogów systemowych państwa komunistycznego ideologicznie wrogiego wobec chrześcijaństwa, jak również rodzimej kultury. Istotną jednak rolę odgrywały także niebezpieczne nałogi i narodowe wady moralne. Specyfika sytuacji domagała się zatem bezwzględnego przeciwstawienia się powyższym problemom ze strony wszystkich struktur społecznych Narodu. Zdaniem Kardynała Wyszyńskiego nie chodziło tu jedynie o przezwyciężenie takiej czy innej wady narodowej, ale wymagana była całościowa przemiana moralna w duchu kultury chrześcijańskiej, która mogłaby stać się religijno-społecznym programem moralnego odrodzenia Narodu.

Odnowa moralna stała się zatem nieodzownym warunkiem pozytywnych przemian w Polsce. Realizuje się ona w ramach wspólnoty Kościoła, który głosząc ewangeliczne orędzie o odkupieniu dokonanym w Jezusie Chrystusie i nawołując do wierności wobec sakramentalnej łaski Chrztu Świętego, ukazuje jednocześnie drogi i środki odnowy wszelkich struktur życia społecznego w ich konkretnej rzeczywistości dziejowej. W tym kontekście, prowadzony za pomocą różnorakich środków i metod programowy proces laicyzacji i ateizacji stanowił zatem ogromne zagrożenie zarówno dla kultury i tożsamości Polaków, jak też dla życia religijnego i moralnego Narodu.

Fundamentem odnowy moralnej życia społecznego staje się odrodzenie w Chrystusie realizowane na drodze metanoi i pojednania z Bogiem. Wymaga to jednak radykalnego zwrotu ku Bogu, czego następstwem staje się przemiana sumień oraz pogłębienie świadomości i wrażliwości moralnej osoby ludzkiej, rodziny – a w konsekwencji również Narodu. Zmiana sposobu myślenia i wartościowania pociąga za sobą przemianę postaw, które ukierunkowane na świętość prowadzą do chrześcijańskiej doskonałości w Chrystusie. Tym samym, powrót do Boga przez Maryję (Soli Deo per Mariam) staje się więc podstawą odnowy moralnej całej rzeczywistości życia społecznego. Dokonuje się on zarówno na drodze ciągłej przemiany przeobrażającej serca i postawy poszczególnych ludzi oraz całej społeczności w wymiarze sakramentalnego pojednania z Bogiem w Kościele.

Słowa kluczowe:

Kardynał Stefan Wyszyński, ideologia totalitarna, komunizm, personalizm, sekularyzacja, ateizacja, odnowa moralna

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf (English)

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Albert, M., Hahnel, R., Socialism Today and Tomorrow. Boston, Massachusetts: South End Press, 1981.

Bartnik, Cz. Kultura i świat osoby. Lublin: STANDRUK, 1999.

Bierdiajew, N. “Marksizm, czyli fałszywa religia”. In: M. Bankowicz (red). Krytycy marksizmu, 43-52. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2014.

Blackledge, P. Marxism and Ethics: Freedom, Desire, and Revolution. Albany, NY: State University of New York Press, 2012.

Bocheński, J.M. Niemeyer, G. Handbuch des Weltkommunismus. Fribourg–München: Alber, 1958.

Borowski, A. “Social interactions in the public space in the context of public confidence”. International Letters of Social and Humanistic Sciences (2014), 25:33-41.

Dudek, A., Friszke, A., Gowin, J., Wysocki, W.J., Żaryn, J. “Komunizm i religia w Polsce – trwanie i zmiana”. Pamięć i Sprawiedliwość (2005), 1:35-51.

Ficek, R. Christians in Socio-Political Life: An Applied Analysis of the Theological Anthropology of Cardinal Stefan Wyszyński. Toruń: Marszałek, 2020.

Gentile E. “The Sacralization of Politics: Definitions, Interpretations, and Reflections on the Question of Secular Religion and Totalitarianism”. Totalitarian Movements and Political Religions (2000), 1,1:18-55.

Głos biskupów polskich w obronie zagrożonego bytu Narodu. 4 IX 1970. In: Listy Pasterskie Episkopatu Polski 1945–1974, 620-629. Paris: Editions du Dialogue, 1975.

Kershaw, I. Lewin, M. Stalinism and Nazism: Dictatorships in Comparison. Cambridge, U.K.: Cambridge University Press, 1997.

Kornafel, P. Odnowa moralna narodu polskiego w świetle listów pasterskich Episkopatu Polski w latach 1945-1981 (mps.). Lublin: Biblioteka KUL, 1995.

“List Episkopatu Polski do duchowieństwa o moralnym zagrożeniu narodu. Warszawa 25 I 1968.” In: Listy Pasterskie Episkopatu Polski 1945–1974, 501-509. Paris: Editions du Dialogue, 1975.

“List Episkopatu Polski o laicyzacji. Warszawa 22 III 1968”, In: Listy Pasterskie Episkopatu Polski 1945–1974, 521-528.

“List Episkopatu Polski przed Uroczystością Matki Bożej Jasnogórskiej”. In: Listy Pasterskie Episkopatu Polski 1945–1974, 498-507.

Lowrie, D.A. Rebellious Prophet: A Life of Nicolai Berdyaev. London: Harper & Brothers, 1960.

Łatka, R., Marecki, J. Kościół katolicki w Polsce rządzonej przez komunistów. Warszawa: IPN, 2017.

Macintyre, A.C. Marxism and Christianity. New York: University of Notre Dame Press, 1984.

“Memoriał Episkopatu Polski do rządu PRL w sprawie zagrożeń biologicznych i moralnych Narodu Polskiego. (1970).” In: S. Wyszyński. Prymas Polski w obronie życia nienarodzonych, cz. II, 302-309. Warszawa: ODiSS, 1982.

Metz, J.B. A Passion for God: The Mystical-Political Dimension of Christianity. Mahwah, NJ: Paulist Press, 2008.

“Orędzie Episkopatu Polski w sprawie małżeńskiej. Jasna Góra, 7.12.1945”. In: Listy Pasterskie Episkopatu Polski 1945–1974, 22-30.

Perlmutter, A. Modern Authoritarianism. A Comparative Institutional Analysis, Conn: Yale University Press, New Haven, 1981.

Strojny, J. Obraz Kościoła w przepowiadaniu i piśmiennictwie Stefana Kardynała Wyszyńskiego. Warszawa, 1984.

Wójcik, M. “Religijna odnowa Narodu w Jasnogórskich Ślubach Ks. Prymasa Stefana Kardynała Wyszyńskiego”. Studia nad Rodziną (2006),10,1-2:259-278.

Wyszyński, S. “Apel Prymasa Polski ze stolicy do wszystkich Dzieci wspólnej Ojczyzny. Warszawa, 25 XII 1970”. In: Idem. Prymat człowieka w ładzie społecznym, 15-19. Londyn: Odnowa, 1976.

Wyszyński, S. “Bez ofiar i wyrzeczeń nie ma zwycięstwa. Warszawa – kościół Matki Bożej Zwycięskiej 16.08.1970”. In: idem. Z gniazda orląt, 101-109. Rome: Papieski Instytut Studiów Kościelnych, 1972.

Wyszyński, S. “Czas to miłość. Podczas uroczystości Wniebowzięcia Matki Bożej (Jasna Góra, 15.08.1979)”. In: Nauczanie społeczne 1946–1981, 889-891. Warszawa: ODISS, 1990.

Wyszyński, S. “Dobrzy bracia. Podczas uroczystości 250 rocznicy przybycia bonifratrów do Warszawy 26. 09. 1976”. In: idem. Nauczanie społeczne 1946–1981, 747-751. Warszawa: ODISS, 1990.

Wyszyński, S. “Duch Ewangelii w organizacji życia społeczno-zawodowego i publicznego w Polsce. Do wiernych w archikatedrze warszawskiej 6.01.1978”. In: Nauczanie społeczne 1946–1981, 801-809.

Wyszyński, S. “Jakiej chcecie Polski? Do młodzieży akademickiej w Warszawie 22.03.1972”. In: Nauczanie społeczne 1946–1981, 488-493.

Wyszyński, S. “Kościół nie walczy z władzą, tylko z jej nadużyciami. Podczas uroczystości Świętego Stanisława w Krakowie 11 V 1975. In: Nauczanie społeczne 1946–1981, 642-647.

Wyszyński, S. “List wielkopostny do duchowieństwa i wiernych o zagrożeniu moralności narodu. Gniezno-Warszawa 2 II 1968”. In: Listy Pasterskie Episkopatu Polski 1945–1974, 469-475.

Wyszyński, S. Miłość i sprawiedliwość społeczna. Rozważania społeczne. Poznań: Pallotinum, 1993.

Wyszyński, S. “Naród–Kościół–Państwo. Kazanie świętokrzyskie 25.01.1976”. In: Nauczanie społeczne 1946–1981, 705-713.

Wyszyński, S. “Nasze dezyderaty. Do profesorów katolickiej nauki społecznej. Jasna Góra 22.01.1963”. In: Nauczanie społeczne 1946–1981, 195-200.

Wyszyński, S. “Nawróćcie się do Pana”. In: Listy Pasterskie Prymasa Polski 1946–1974, 486-490.

Wyszyński, S. “Nie dać sobie wydrzeć ziemi! Do Solidarności wiejskiej rolników indywidualnych. Warszawa-Miodowa 2.04.1981”. In: idem. Kościół w służbie narodu, 268-278. Corda Cordi, Rome 1981.

Wyszyński, S. “Nowoczesny program ślubowań akademickich. Jasna Góra 4 V 1974”. In: Kazania i przemówienia autoryzowane 1956–1981, vol., XLVI, 24-36. Archiwum Instytutu Prymasowskiego w Warszawie, 1974.

Wyszyński, S. “O moralną odnowę Narodu. Do wiernych w bazylice gnieźnieńskiej 2 II 1981”. In: Nauczanie społeczne 1946–1981, 1005-1011.

Wyszyński, S. “O zagrożeniu moralności narodu. List pasterski na wielki post 1968”. In: Nauczanie społeczne 1946–1981, 343-352.

Wyszyński, S. “Patron Polski i mąż stanu. Podczas uroczystości świętego Stanisława w Krakowie 14 V 1978”. In: Nauczanie społeczne 1946–1981, 829-835.

Wyszyński. S. “Problem pracy górników w Polsce. List do księdza biskupa Herberta Bednorza 2.02.1978”. In: Nauczanie społeczne, 810-811.

Wyszyński, S. “Problemy życia społecznego w Polsce. Do duszpasterzy młodzieży męskiej 29 XII 1975”. In: Nauczanie społeczne 1946–1981, 669-675.

Wyszyński, S. “Przemówienie w Boże Narodzenie w archikatedrze św. Jana Chrzciciela. Warszawa, 25 XII 1978”. In: F. Kniotek (red.). Prymas Tysiąclecia, 274-277. Paryż: Edition du Dialogue, 1982.

Wyszyński, S. “Przywódca ludu rolniczego. Poświęcenie tablicy ku czci Wincentego Witosa. Warszawa 28.12.1975”. In: Idem. „Nie rzucim ziemi...” Z przemówień do rolników, 19-30. Warszawa: Wydawnictwo ATK, 1984.

Wyszyński, S. “Ratujmy życie w rodzinie. List pasterski na XXXIV Tydzień Miłosierdzia 26 VII 1978”. In: Nauczanie społeczne 1946–1981, 840-846.

Wyszyński, S. “Sumienie w pełnieniu obowiązków społecznych. Nadarzyn, 21 IX 1980”. In: Praca a godność człowieka, 67-73. Częstochowa: Prymasowski Instytut Ślubów Narodu na Jasnej Górze, 1983.

Wyszyński, S. “Sursum corda. Z kazania do górali tatrzańskich. Zakopane 1957”. In: Idem. Wszystko postawiłem na Maryję, 142-148. Paris: Editions du Dialogue, 1980.

Wyszyński, S. “To jest nasz program prymasowski. Do wiernych w bazylice prymasowskiej w Gnieźnie 2 II 1957”. In: Nauczanie społeczne 1946–1981, 74-77.

Wyszyński, S. “W godzinie wielkiego rachunku sumienia. Ołtarzew 2 X 1980”. In: Kościół w służbie narodu, 73-77.

Wyszyński, S. “Z przemówienia do duchowieństwa diecezjalnego i zakonnego zgromadzonego, aby złożyć życzenia imieninowe ks. kard. Stefanowi Wyszyńskiemu. Warszawa 2. VIII 1980”. In: Prymas Tysiąclecia, 103-107.

Wyszyński, S. “Zło dobrem zwyciężaj. Do „Solidarności“ z Gdyni. Warszawa, Kaplica Domu Prymasowskiego, 22 II 1981”. In: idem. Do „Solidarności“. Rady i wskazania, 63-70. Warszawa: Soli Deo, 1996.

Wyszyński, S. “Zwycięstwo wiary naszej. Do duchowieństwa Warszawy 24 XII 1973”. In: Nauczanie społeczne 1946–1981, 570-573.

Zacharias, R. The Real Face of Atheism. Grand Rapids: Baker Books, 2004.