Rozmaitość znaczeń fenomenu Pachamamy

Tomasz  Szyszka

doi:10.18290/rt22699.9

Data publikacji : 2022-11-16

Tom 69 Nr 9 (2022)

Rozmaitość znaczeń fenomenu Pachamamy

Tomasz Szyszka

https://orcid.org/0000-0002-8765-1855

DOI: https://doi.org/10.18290/rt22699.9

Abstrakt

Podczas Synodu poświęconego Amazonii (Rzym 2019) doszło do nieporozumienia dotyczącego jakoby praktyk bałwochwalczych w odniesieniu do drewnianych figur, które okrzyknięto „amazońską Pachamamą”. Aby wyjaśnić tę kwestię, należałoby odpowiedzieć na pytanie, czym charakteryzuje się wiara w Pachamamę dla Indian andyjskich, a czym jest Pachamama dla osób spoza tego kręgu? Jeżeli pod pewnymi warunkami można skłaniać się do przyjęcia Pachamamy jako bóstwa andyjskiego, to amazońska bogini Pachamama jawi się jako koncepcja kuriozalna. Artykuł podejmuje próbę wyjaśnienia, jak Pachamama była rozumiana kiedyś i jak jest interpretowana współcześnie przez Indian andyjskich oraz jak doszło do upowszechnienia idei Matki Ziemi na innych kontynentach. Poszukiwanie odpowiedzi na bazie gruntownej wiedzy pozwala bowiem zauważyć różnicę pomiędzy odwołaniem się jedynie do symboliki a bałwochwalczym kultem religijnym.

Słowa kluczowe:

Pachamama, Synod o Amazonii, bałwochwalstwo, Andy, ekologia

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Albó, Xavier. „La experiencia religiosa aymara”. W Rostros Indios de Dios, coordinator Manueal M. Marzal. La Paz: CIPCA / HISBOL / UCB, 1992.

Amilcar Alberto Manzo, Ángel. De la extirpación de las idolatrías. Buenos Aires: Editorial Dunken, 2010.

Aparecida. V Ogólna Konferencja Episkopatów Ameryki Łacińskiej i Karaibów. Dokument końcowy. Gubin: Przystanek Jezus, 2014.

Betanzos, Luis, coordinador. Pachamama. Guía del maestro. Nairobi: Pnuma 2002.

Calancha, Antonio de la Crónica Moralizada del Orden de San Agustín en el Perú. Con sucesos ejemplares en esta Monarquía, vol. I. Barcelona, 1638.

CEA. Documentos de Santo Domingo, Puebla, Medellín y Río de Janeiro. Buenos Aires: Oficina del Libro, 2008.

CODENPE. Pachamama. Quito: CODENPE / AECID, 2011.

Donnat, Francisco. El mundo aymara y Jesucristo. Cochabamba: Editorial Verbo Divino, 1998.

Equipo pastoral de la Zona-Centro de la Diócesis de Potosí. El matrimonio andino y católico, Potosí – Bolivia. Sucre: Industrias Gráficas Quri Llama, 1994.

Esch Jakob, Juliane. Sincretismo religioso de los Indígenas de Bolivia. La Paz: Hisbol, 1994.

Estermann, Josef. Filosofía andina. Sabiduría indígena para un mundo nuevo. La Paz: ISEAT, 2006.

Fernandez Juarez, Gerardo. El banquete aymara. Mesas y yatiris. La Paz: Hisbol, 1995.

Franklin Pease, Garcia Yrigoyen. Los Incas. Lima: Fondo editorial, Poníticia Universidad Católica del Peru, 2009.

Hajduk, Ryszard. „Pachamama – rytuał rodzinny Indian andyjskich”. Studia Redemptorystowskie 9(2011), 2: 37-51.

Harris, Olivia, Bouysse-Cassagne, Thérese. „Pacha: en torno al pensamiento Aymara”. W Raíces de América: El mundo Aymara, compilación Xavier Albó. Madrid: Alianza Editorial, 1988.

Irarrázaval, Diego. Tradición y porvenir andino. Lima: IDEA / TAREA, 1992.

Jolicoeur, Luis. El cristianismo aymara: inculturación o culturización? Cochabamba: Universidad Católica Boliviana, 1994.

Jordá Arias, Enrique. Cristo en comunidades Aymaras de El Alto. Cruz cósmica y Cruz bíblica. Cochabamba: Editorial Verbo Divino, 2009.

Jordá, Enrique. Teología desde el Titicaca. Cosmovisión aymara en el diálogo con la fe. Cochabamba: Editorial Vebo Divino, 2003.

Jan Paweł II. „Droga dobrego Samarytanina. Cochabamba”. L’Osservatore Romano 5(1988): 25-26.

Nanda, Leonardi, Patricia Borda. Diccionario iconográfico religioso peruano. Lima: Rubican editores, 1996.

Llanque Chana, Domingo. La cultura Aymara. Desestructuración o afirmación de identidad. Lima: IDEA / TAREA, 1990.

Mamani, Mauricio. „Agricultura a los 4.000 metros”. W Raíces de América: El mundo Aymara, compilación Xavier Albó. Madrid: Alianza Editorial, 1988.

Marzal, M. Mauel. „La experiencia religiosa quechua”. W Rostros Indios de Dios, coordinator Manueal M. Marzal. La Paz: CIPCA / HISBOL / UCB, 1992.

Mazurek, Dariusz Robert. Bóg o indiańskim obliczu. Między inkulturacją a synkretyzmem religii keczua w południowych Andach peruwiańskich. Kraków: Wydawnictwo OO. Franciszkanów, 2006.

Monast, Santiago. Los indios aimares. ¿Evangelizados o solamente bautizados? Buenos Aires: Ediciones Carlos Lohlé, 1972.

Montes Ruiz, Fernando. La máscara de piedra. Simbolismo y personalidad aymaras en la historia. La Paz: Editorial Quipus, 1986.

Rösing, Ina. Die heidnischen Katholiken und das Vaterunser im Rückwärtsgang. Zum Verhältnis von Christentum und Andenreligion. Heidelberg: Universitätsverlag Winter, 2001.

Salvia, Daniela di. „La Pachamama en la época incaica y post-incaica: una visión andina a partir de las crónicas peruanas coloniales (siglos XVI y XVII)”. Revista Española de Antropología Americana 43(2013): 89-110.

Szemiński Jan, Mariusz Ziółkowski. Mity, rytuały i polityka Inków. Warszawa: PIW, 2006.

Zárate, Agustín. Historia del descubrimiento y conquista de la provincia del Perú. Sevilla: En casa de Alonso Escrivano, 1577.