Communist Totalitarian Regime and the Status quo of the Catholic Church in the Context of Post-War Reality of Poland (1945−1956)

Ryszard  Ficek

doi:10.18290/rt22694.5

Data publikacji : 2022-06-02

Tom 69 Nr 4 (2022)

Totalitarny reżim komunistyczny i uwarunkowania sytuacyjne Kościoła katolickiego w kontekście powojennej rzeczywistości Polski (1945−1956)

Ryszard Ficek

https://orcid.org/0000-0001-5238-6767

DOI: https://doi.org/10.18290/rt22694.5

Abstrakt

Głównym celem niniejszego artykułu jest ukazanie specyfiki totalitarnego reżimu komunistycznego w odniesieniu do uwarunkowań sytuacyjnych Kościoła katolickiego funkcjonującego w przestrzeni Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wczesnego okresu powojennego (1945-1956). Analiza omawianych zagadnień pozwala ukazać naturę stalinowskiego systemu represji określanego jako „dyktatura proletariatu” z uwzględnieniem wyjątkowo trudnej sytuacji Kościoła katolickiego zmuszonego nie tylko do walki o swoje przetrwanie, ale przede wszystkim o zachowanie chrześcijańskiej tożsamości narodu polskiego. Dokonana reinterpretacja stalinowskiego systemu totalitarnego z perspektywy chrześcijańskiej prakseologii personalistycznej ukazuje jego bezprecedensowo zbrodniczy charakter. Przedstawienie fundamentalnych założeń absolutnie antyludzkiego i antychrześcijańskiego paradygmatu charakteryzującego „dyktaturę proletariatu” pozwala zinterpretować stalinizm w kategoriach nie tylko definiujących, ale także legitymizujących, a nawet uwierzytelniających jedną z najstraszniejszych i najbardziej zdegenerowanych form systemów totalitarnych XX wieku. Ma to kluczowe znaczenie, zwłaszcza dzisiaj, kiedy pojawiające się tendencje często bagatelizują zbrodniczy charakter stalinizmu, a nawet traktują „model totalitarny” – zwłaszcza w kontekście komunizmu – jako „specyficzne zjawisko historyczne” usiłujące rozwiązać wiele skomplikowanych kwestii społeczno-politycznych, kulturowych i gospodarczych.

Słowa kluczowe:

totalitaryzm, stalinizm, dyktatura proletariatu, Kościół katolicki, komunizm, personalizm

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf (English)

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Anusz, Anna, Andrzej Anusz. Samotnie wśród wiernych. Kościół wobec przemian politycznych w Polsce (1944−1994). Warszawa: Alfa, 1994.

Blobaum, Robert. Feliks Dzierżyński and the SDKPiL: A Study of the Origins of Polish Communism. New York: East European Monographs, 1984.

Borowiec, Andrew. Destroy Warsaw! Hitler's punishment, Stalin's revenge. Westport, Connecticut: Praeger, 2001.

Brzoza, Czesław, Andrzej Leon Sowa. Historia Polski 1918–1945. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2009.

Dudek, Antoni, Ryszard Gryz. Komuniści i Kościół w Polsce (1945−1989). Kraków: ZNAK, 2003.

Dudek, Antoni, Andrzej Paczkowski, ed. Aparat bezpieczeństwa w Polsce w latach 1950− 1952. Taktyka, strategia, metody. Warszawa: Bellona, 2000.

Dudek, Antoni. Ślady PeeReLu: ludzie, wydarzenia, mechanizmy. Kraków: Arkana, 2005.

Duraczyński, Eugeniusz. Między Londynem a Warszawą. Lipiec 1943 – lipiec 1944. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1986.

Dziurok, Adam. Kruchtoizacja. Polityka władz partyjno-państwowych wobec Kościoła katolickiego w latach 1945–1956 w województwie śląskim/katowickim. Katowice: IPN, 2012.

Ficek, Ryszard. “A Realism of Survival: Stefan Wyszyński and the Post-War Political Transformation of Poland (1945–1956).” UR Journal of Humanities and Social Sciences 18 (2021), 1: 94−113.

Ficek, Ryszard. Christians in Socio-Political Life. An Applied Analysis of the Theological Anthropology of Cardinal Stefan Wyszyński. Toruń: Marszałek, 2020.

Ficek, Ryszard. Primate of the Millennium Cardinal Stefan Wyszyński: Life and Legacy. Toruń: Marszałek, 2021.

Friszke, Andrzej. “Rok 1956.” In Centrum władzy w Polsce 1948-1970, edited by Andrzej Paczkowski, 167–214. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN, 2003.

Habielski, Rafał. Polski Londyn. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2000.

Harbutt, Fraser J. Yalta 1945: Europe and America at the Crossroads. Cambridge: Cambridge University Press, 2010.

Jastrząb, Łukasz. Rozstrzelano moje serce w Poznaniu: Poznański Czerwiec 1956 r. — straty osobowe i ich analiza. Warszawa: Wydawnictwo Comandor, 2006.

Jones, Polly. The Dilemmas of De-Stalinization: Negotiating Cultural and Social Change in the Khrushchev Era. New York: Routledge, 2006.

Kallas, Marian. Historia ustroju Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006.

Kemp-Welch, Tony. “Dethroning Stalin: Poland 1956 and its Legacy.” Europe-Asia Studies 58 (2006), 8: 1267−1279.

Kersten, Krystyna. Narodziny systemu władzy, Polska 1943−1948. Warszawa: Kantor Wydawniczy SAWW, 1990.

Korkuć, Maciej. “Wybory 1947 — mit założycielski komunizmu.” Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej 1-2(2007): 106−115.

Lasota, Marek, Filip Musiał. “Kościół zraniony. Śledztwo oraz proces księdza Lelity i innych.” In Partia z narodem, naród z Kościołem, edited by Filip Musiał, Jarosław Szarek, 68−69. Kraków: IPN, 2008.

Majchrzak, Grzegorz. Andrzej Paczkowski, ed. Aparat bezpieczeństwa w Polsce w latach 1953-1954. Taktyka, strategia, metody. Warszawa: IPN, 2004.

Marecki, Józef, Filip Musiał, ed. Niezłomni. Nigdy przeciw Bogu. Komunistyczna bezpieka wobec biskupów polskich. Warszawa−Kraków: WAM, 2007.

Markowski, Artur. “Sytuacja polityczna w Polsce w latach 1944-1956”, accesed November 24, 2019, https://historia.org.pl/2017/09/22/sytuacja-polityczna-w-polsce-w-latach-1944-1956-czesc-2/.

McGilvray, Evan. A Military Government in Exile: The Polish Government in Exile 1939-1945, A Study of Discontent. London: Helion Studies in Military History, 2010.

Mezglewski, Artur, Henryk Misztal, and Piotr Stanisz. Prawo wyznaniowe. Warszawa: C.H. Beck, 2006.

Neiberg, Michael. Potsdam: the End of World War II and the Remaking of Europe. New York: Basic Books, 2015.

Nove, Alec. Stalinism. London: The Historical Association, 1987.

“Orędzie Episkopatu Polski w sprawie wyborów do sejmu (Jasna Góra, 10.09.1946.” In Listy pasterskie. Episkopatu Polski 1945−1974, 40−48. Paris: Éd. du Dialogue, 1975.

Paczkowski, Andrzej, ed. Aparat bezpieczeństwa w latach 1944-1956. Taktyka, strategia, metody. Cz. 1: Lata 1945−1947. Warszawa: IPN, 1994.

Paczkowski, Andrzej, ed. Aparat bezpieczeństwa w latach 1944-1956. Taktyka, strategia, metody. Cz. 2: Lata 1948−1949. Warszawa: IPN, 1996.

Paczkowski, Andrzej. Tajne dokumenty Biura Politycznego PRL-ZSRR 1956–1970. London: Aneks, 1998.

Persak, Krzysztof. “The Polish: Soviet Confrontation in 1956 and the Attempted Soviet Military Intervention in Poland.” Europe−Asia Studies 58(2006), 8: 1285−1310.

Plokhy, Serhi M. Yalta: The Price of Peace. New York: Penguin Books, 2011.

Raina, Peter. Kardynał Wyszyński. Vol. I. London: Publishing House of Poets and Painters, 1979.

Raina, Peter. Kardynał Wyszyński. Losy więzienne. Warszawa: Wydawnictwo Książka Polska, 1993.

Sebag Montefiore, Simon. Stalin: The Court of the Red Tsar. New York: Vintage Books, 2003.

Sowa, Andrzej Leon. Historia polityczna Polski 1944–1991. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2011.

Szarek, Jarosław. “Wszystko dla Chrystusa — wierny biskup kielecki.” In Partia z narodem, naród z Kościołem, edited by Filip Musiał, Jarosław Szarek, 67−89. Kraków: IPN, 2008.

“The Decree of the Holy Office against Communism: Some Implications.” The Tablet, August 6, 1949. Accessed September 27, 2019, https://wikimili.com/en/Decree_against_Communism.

Ważniewski, Władysław. Władza i polityka w Polsce 1944-1956. Siedlce: IH AP, 2001.

Werblan, Andrzej. Stalinizm w Polsce. Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze i Literackie, 2009.

Wieczorkiewicz, Paweł Piotr. Historia polityczna Polski 1935–1945. Warszawa: KiW, 2005.

Wyszyński, Stefan. A Freedom Within: The Prison Notes of Stefan Cardinal Wyszynski. New York: Publisher. Le Cerf, 1984.

Zamiatała, Dominik. Caritas. Działalność i likwidacja organizacji. 1945–1950. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2000.

Żaryn, Jan. Dzieje Kościoła katolickiego w Polsce (1944-1989). Warszawa: Instytut Historii PAN i Wydawnictwo Neriton, 2003.

Żaryn, Jan. “Kościół katolicki w PRL — wybrane zagadnienia, hipotezy, prowokacje.” Pamięć i Sprawiedliwość 4/1(2005), 7: 11−34.