Dzień świętego Szczepana w religijności i kulturze ludowej w Polsce

Zdzisław Kupisiński

doi:10.18290/rt.2019.66.9-9

Published : 2019-08-27

Vol. 66 No. 9 (2019)

Saint Stephen's Day in Religiousness and Folk Culture in Poland

Zdzisław Kupisiński

https://orcid.org/0000-0003-4775-278X

DOI: https://doi.org/10.18290/rt.2019.66.9-9

Abstract

The article concerns Saint Stephen, the first Christian martyr whose feast in the liturgy of the Catholic Church falls on the second day of Christmas, i.e., 26^th of December. The veneration of the saint is seen not only in folk religiosity, but also in folk rituals characteristic for this holiday. The author used his own ethnographic field research conducted in the Opoczno and Radom subregions on annual rituals (1990-1994) and annual and funeral rituals (1997-2006), as well as the theological and religious literature on the subject.

In folk beliefs around the figure of St. Stephen some pre-Christian agrarian practices were focused, but after giving them a Christian interpretation they were incorporated into the Church liturgy. One of the common customs is that a priest will bless oats in the church, which people then throw at each other. In the past it was a magical ritual to ensure prosperity in the growing of cereals and on the farm. After giving it a Christian interpretation, it symbolizes the stoning of the patron saint of that day – St. Stephen. In addition, the article discusses other customs and folk ceremonies characteristic of this holiday, such as: exchanging wishes, carol singing, termination of employment by servants or marriage matching.

Keywords:

customs and rituals, folk culture, folk religion, St. Stephen, liturgy, oats

Details

References

Statistics

Authors

Download files

pdf (Język Polski)

Altmetric indicators

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

References

Agenda liturgiczna diecezji opolskiej, Nabożeństwa, poświęcenia i błogosławieństwa, oprac. Diecezjalna Komisja Liturgiczna, Wydawnictwo św. Krzyża, Opole 1981.

Bukowska-Floreńska Irena, Kult świętych i jego symboliczne wartości w religijności ludowej, w: Pluralizm kulturowy i religijny współczesnego świata. Księga pamiątkowa dedykowana księdzu profesorowi Henrykowi Zimoniowi SVD w 70. rocznicę urodzin, red. Zdzisław Kupisiński SVD, Stanisław Grodź SVD, Wydawnictwo KUL, Lublin 2010, s. 337-347.

Bystroń Jan Stanisław, Etnografia polska, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1974.

Bystroń Jan Stanisław, Kultura ludowa, wyd. 2, Trzaska, Evert, Michalski, Warszawa 1947.

Caraman Piotr, Obrzęd kolędowania u Słowian i Rumunów, Polska Akademia Umiejętności, Kraków 1933.

Czarnowski Stefan, Dzieła, t. 1: Studia z historii kultury, PWN, Warszawa 1956.

Dekowski Jan Piotr, Wiadomości z zakresu zwyczajów ludowych, „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi” 1965, nr 9, s. 189-192.

Fromm Erich, Szkice z psychologii religii, Książka i Wiedza, Warszawa 1966.

Gloger Zygmunt, Rok polski w życiu, tradycji i pieśni, Jan Fiszer, Warszawa 1900.

Guriewicz Aron, Problemy średniowiecznej kultury ludowej, tłum. Zdzisław Dobrzyniecki, PIW, Warszawa 1987.

Horowski Jan, Święty Szczepan – każdy sługa pan, „Kurier Literacko-Naukowy” 13(1936), nr 52, s. 11.

Nadolski Bogusław TChr, Liturgika, t. 2: Liturgia i czas, Pallottinum, Poznań 1991.

Klimaszewska Jadwiga, Doroczne obrzędy ludowe, w: Etnografia Polski. Przemiany kultury ludowej, t. 2, red. Maria Biernacka, Maria Frankowska, Wanda Paprocka, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1981, s. 127-153.

Kolberg Oskar, Dzieła wszystkie, t. 24: Mazowsze, cz. 1, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1885.

Kolberg Oskar, Dzieła wszystkie, t. 26: Mazowsze, cz. 3, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1887.

Kolberg Oskar, Dzieła wszystkie, t. 33: Chełmskie, cz. 1, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1890.

Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, Dyrektorium o pobożności ludowej i liturgii. Zasady i wskazania, red. bp Stefan Cichy, Pallottinum, Poznań 2003.

Kuczerenko Maria, Zwyczaje, obrzędy oraz wierzenia adwentowe i bożonarodzeniowe w parafii Gwizdów, Parafia Rzymskokatolicka w Gwizdowie, Gwizdów 1999.

Kupisiński Zdzisław, Adwent i Boże Narodzenie w regionie opoczyńskim. Studium religijności ludowej, Verbinum, Warszawa 1997.

Kwaśniewicz Krystyna, Zwyczaje doroczne, w: Podhale. Tradycja we współczesnej kulturze wsi, red. Danuta Tylkowa, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Kraków−Warszawa 2000, s. 349-384.

Marlewski Franciszek (red.), Rok Boży w liturgii i tradycji Kościoła świętego z uwzględnieniem obrzędów i zwyczajów ludowych oraz literatury polskiej. Księga ku pouczeniu i zbudowaniu wiernych katolików, Wydawnictwo św. Stanisława, Katowice 1931.

Mielicka Halina, Kultura obyczajowa mieszkańców wsi kieleckiej XIX i XX wieku, Wyższa Szkoła Pedagogiczna, Kielce 1995.

Nadolski Bogusław TChr, Liturgika, t. 2: Liturgia i czas, Pallottinum, Poznań 1991.

Ogrodowska Barbara, Polskie obrzędy i zwyczaje doroczne, Sport i Turystyka. MUZA SA, Warszawa 2009.

Ogrodowska Barbara, Radość wszelkiego stworzenia – rzecz o Adwencie i Bożym Narodzeniu − historia, tradycja, obyczaj Polski, Verbinum, Warszawa 2008.

Ogrodowska Barbara, Zwyczaje, obrzędy i tradycje w Polsce. Mały słownik, Verbinum, Warszawa 2000.

Olesiejuk Feliks, Zwyczaje i obrzędy ludu Międzyrzecczyzny, Urząd Gminy w Drelowie, Drelów 2000.

Paweł VI, Evangelii Nuntiandi. Adhortacja Apostolska o ewangelizacji w świecie współczesnym, Wydawnictwo Wrocławskiej Księgarni Archidiecezjalnej TUM, Wrocław 2001, nr 20.

Perszon Jan, Godné zwëki. Zwyczaje i obrzędy okresu adwentu i Bożego Narodzenia w regionie wejherowskim, Pektor, Luzino 1991.

Perszon Jan, Rëbôcczi Godë. Zwyczaje i wierzenia w okresie adwentu i Bożego Narodzenia u Kaszubów Helskich. Studium etnograficzne, Pektor, Jastarnia 1992.

Piszczek Wacław CM, Wspomnienie świętych na każdy dzień. Martyrologium, Wydawnictwo Instytutu Teologicznego Księży Misjonarzy, Kraków 2005.

Pośpiech Jerzy, Zwyczaje i obrzędy doroczne na Śląsku, Instytut Śląski w Opolu, Opole 1987.

Szymik Stefan, Szczepan Diakon, w: Encyklopedia Katolicka, t. 18, red. Edward Gigilewicz i in., TN KUL, Lublin 2013, kol. 1449-1450.

Zaleski Wincenty SDB, Rok kościelny. Święta Pańskie, Matki Bożej, Apostołów, Świętych i Błogosławionych Pańskich oraz dni okolicznościowe, Wydawnictwo Salezjańskie, Warszawa 1989.

Zaleski Wincenty SDB, Święci na każdy dzień, wyd. uzupełnione, Wydawnictwo Salezjańskie, Warszawa 1996.