Ku jedności i pełni. Filomatyzm jako propozycja istnienia

Ewa Hoffmann-Piotrowska

doi:10.18290/rh24721.1s

Data publikacji : 2025-01-09

Tom 72 Nr 1 Zeszyt specjalny (2024)

Ku jedności i pełni. Filomatyzm jako propozycja istnienia

Ewa Hoffmann-Piotrowska

https://orcid.org/0000-0002-0214-0862

DOI: https://doi.org/10.18290/rh24721.1s

Abstrakt

Tematem artykułu jest refleksja nad zjawiskiem filomatyzmu traktowanym tu jako koherentna propozycja egzystencjalna, która w przypadku Adama Mickiewicza pozwoliła poecie uchwycić Sens własnego życia na długie lata i zdeterminowała jego działania. Model ten postulował, że jednostka „do-twarza się” i realizuje tylko poprzez uczestnictwo w różnych wspólnotach – od najbardziej intymniej relacji przyjacielskiej po wspólnotę narodową. Aspekt przezwyciężania procesów emancypacji jednostki na rzecz wspólnoty traktuję jako szczególny wyróżnik polskiego romantyzmu zrodzonego z doświadczeń filomackich. Doświadczenie to traktuję zarazem nie jako „epizod” w biografii poety i jego generacji, ale szczególną (i tak naprawdę jedyną) cezurę; najistotniejszy przełom biograficzny, na którym oparł budowlę swojego życia.

Słowa kluczowe:

Mickiewicz, filomaci, jednostka a wspólnota w romantyzmie, organicyzm romantyczny

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Arystoteles. 1956. Etyka nikomachejska. Przeł. i wstęp D. Gromska. PWN.

Bednarek-Bohdziewicz, Agnieszka. 2019. Homo Capax, capax homini. Z problematyki antropologicznej w późnej twórczości Adama Mickiewicza. Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.

Borowczyk, Jerzy. 2003. Rekonstrukcja procesu filomatów i filaretów 1823-1824. Wydawnictwo UAM.

Domeyko, Ignacy. 1924. „Filareci i filomaci”. W: Z filareckiego świata. Zbiór wspomnień z lat 1816-1824, wydał Henryk Mościcki. Instytut Wydawniczy „Biblioteka Polska”.

Elias, Norbert. 2008. Społeczeństwo jednostek. Przeł. Janusz Stawiński. Wydawnictwo Naukowe PWN.

Fabianowski, Andrzej. 2021. „Czy Iksom spodobałaby się «Zima miejska»?”. W: Debiuty Mickiewicza. Debiuty romantyków. Studia. W 200. rocznicę debiutu wieszcza: 1818-2018, red. Jarosław Ławski i Łukasz Zabielski. Polska Akademia Umiejętności.

Hoffmann-Piotrowska, Ewa. 2020. „Mickiewicz wobec Rosji w prelekcjach paryskich. Próba rewizji «przeklętego problemu»”. W: Adam Mickiewicz i Rosjanie, red. nauk. Magdalena Dąbrowska, Piotr Głuszkowski i Zbigniew Kaźmierczak. Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Hoffmann-Piotrowska, Ewa. 2014. „Święte awantury”. Orto- i heterodoksje Adama Mickiewicza. Wydawnictwo Wydziału Polonistyki Warszawskiej.

Hoffmann-Piotrowska, Ewa, Andrzej Fabianowski i Tomasz Jędrzejewski, red. 2014. Mickiewicz niedoczytany... korespondencja poety w perspektywie współczesnej. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.

Kamiński, Aleksander. 1963. Polskie związki młodzieży 1804-1831. PWN.

Listy do Adama Mickiewicza, red. Elżbieta Jaworska i Maria Prussak, t. 1-5. Czytelnik 2014.

List A. Mickiewicza do J. Skrzyneckiego z 23 marca 1842 roku. W: Adam Mickiewicz. Dzieła. Wydanie Rocznicowe 1798-1998, red. nacz. Zbigniew J. Nowak, Zofia Stefanowska, Maria Prussak i Czesław Zgorzelski, t. 1-17. T. 16: Listy 1842-1848, cz. III, red. Maria Dernałowicz, Elżbieta Jaworska i Marta Zielińska (2004). Spółdzielnia Wydawnicza Czytelnik 1998-2005.

Łazińska, Barbara. 2005. „Mistycyzm i dydaktyzm «Zdań i uwag»”. W: Mickiewicz mistyczny, red. Ewa Hoffmann-Piotrowska i Andrzej Fabianowski. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.

Massalski, Edward Tomasz. 1924. „Z pamiętników (1799-1824)”. W: Z filareckiego świata. Zbiór wspomnień z lat 1816-1824, wydał Henryk Mościcki. Instytut Wydawniczy „Biblioteka Polska”.

Materiały do historii Towarzystwa Filomatów. Archiwum Filomatów. 1920, cz. 2, t. 1, wydali Stanisław Szpotański i Stanisława Pietraszkiewiczówna.Nakładem Polskiej Akademii Umiejętności.

Posadzy, Ludwika. 1938. Poglądy pedagogiczne Adama Mickiewicza. Księgarnia św. Wojciecha.

Półturzycki, Józef. 2006. „Adam Mickiewicz jako nauczyciel i pedagog”. W: Adam Mickiewicz 1798-1855-2005. Wielkość – tradycja – pamięć, red. Zbigniew Kruszewski i Józef Półturzycki. Wydawnictwo Naukowe Novum.

Promieniści – filomaci – filareci. Wyd. III poprawione, zebrał i objaśnił Henryk Mościcki. Gebethner i Wolf 1928.

Ratajczakowa, Dobrochna. 1987. Dziedzictwo filomatyzmu. Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Rymkiewicz, Jarosław Marek. 1994. Mickiewicz czyli wszystko. Z Jarosławem Markiem Rymkiewiczem rozmawia Adam Poprawa. Wydawnictwo Open.

Samsel, Karol. 2019. „Mickiewicz wśród filomatów. U źródeł genezy roli Mickiewicza przewodnika”. W: Mickiewicz wieszcz i przewodnik, red. Ewa Hoffmann-Piotrowska i Andrzej Fabianowski. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.

Seweryn, Dariusz. 1997. „…jak tam zaszedłeś”. Mickiewicz w szkole klasycznej. Wydawnictwo KUL.

Szmydtowa, Zofia. 1961. Rousseau-Mickiewicz. PIW.

Wasiewicz, Jan. 2010. Oblicza nicości. Z dziejów nihilizmu europejskiego w XIX wieku. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.

Witkowska, Alina. 1955. Filomatyzm Mickiewicza (na prawach rękopisu). [b.n.w.].

Z filareckiego świata. Zbiór wspomnień z lat 1816-1824, wydał Henryk Mościcki. Instytut Wydawniczy „Biblioteka Polska” 1924.

Witkowska, Alina. 1998. Rówieśnicy Mickiewicza. Życiorys jednego pokolenia. Wyd. II. Oficyna Wydawnicza „Rytm”.

Zan, Tomasz. 1924. „Notatki pamiętnikarskie”. W: Z filareckiego świata. Zbiór wspomnień z lat 1816-1824, wydał Henryk Mościcki. Instytut Wydawniczy „Biblioteka Polska”.

Zgorzelski, Czesław. 1986. „Wstęp” [do:] Adam Mickiewicz. Wybór poezyj. Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Ziołowicz, Agnieszka. 2011. Poszukiwanie wspólnoty. Estetyka dramatyczności a więź międzyludzka w literaturze polskiego romantyzmu (preliminaria). Księgarnia Akademicka.