Konfederacja generalna warszawska: proces uchwalenia i jej legitymizacja

Karol Łopatecki

doi:10.18290/rh237102s.1

Data publikacji : 2024-02-20

Tom 71 Nr 2sp (2023)

Konfederacja generalna warszawska: proces uchwalenia i jej legitymizacja

Karol Łopatecki

https://orcid.org/0000-0002-7921-9421

DOI: https://doi.org/10.18290/rh237102s.1

Abstrakt

Artykuł prezentuje okoliczności uchwalenia konfederacji generalnej warszawskiej na sejmach konwokacyjnym i elekcyjnym w 1573 r. Głównym celem jest odtworzenie listy osób, które podpisały się pod tym dokumentem 29 stycznia t.r. Dzięki temu możliwe było przeprowadzenie analizy przestrzennej, która wykazała, że co prawda uzyskano zgodę powszechną, ale kilka województw z różnych powodów nie przystąpiło do konfederacji (krakowskie oraz prawdopodobnie kijowskie i bracławskie). Konieczne było więc ponowne przedstawienie dokumentu na sejmie elekcyjnym. Podjęte wówczas działanie legislacyjne było nietypowe, gdyż nie uchwalono ponownie aktu, lecz uzupełniono go o akceptację szlachty z obszarów, które dotychczas się wstrzymały. Było to konieczne, gdyż opinia szlachecka w województwach dotychczas w pełni akceptujących postanowienia konfederacji dzięki aktywnym działaniom episkopatu rzymskokatolickiego nie wyraziłaby ponownej zgody na ten akt (województwo płockie i mazowieckie). Dokument z maja 1573 r. imitował więc akt z początku roku, zarówno w treści, dacie, miejscu i rodzaju zgromadzenia, jak i osób, które wyraziły zgodę na dokument zapewniający w Rzeczypospolitej pokój wewnętrzny w okresie interregnum. W tych dwóch etapach powstał jeden z najważniejszych dokumentów obowiązujących w Rzeczypospolitej szlacheckiej, a kolejnym ich etapem było ich zaprzysiężenie przez króla, całą procedurę ponawiano w każdym bezkrólewiu.

Słowa kluczowe:

konfederacja generalna warszawska, zjazd konwokacyjny 1573 r., proces legislacyjny w Rzeczypospolitej, sejm elekcyjny 1573 r., posłowie ziemscy, senatorzy, legitymizacja aktów normatywnych, konfirmacja konstytucji sejmowych

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Augustyniak, Urszula. „Non de fide, sed de securitate pacis”. Odrodzenie i Reformacja w Polsce 45 (2000): 71-99.

Budka, Włodzimierz. „Kto podpisał konfederację warszawską 1573 r.”. Reformacja w Polsce 1, nr 1 (1921): 314-319.

Chronologia sejmów Rzeczypospolitej Obojga Narodów (1569-1793), red. Dariusz Kupisz i Leszek A. Wierzbicki. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2021.

Dubas-Urwanowicz, Ewa. Koronne zjazdy szlacheckie w dwóch pierwszych bezkrólewiach po śmierci Zygmunta Augusta. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 1998.

Gierowski, Józef Andrzej. Sejmik generalny księstwa mazowieckiego na tle ustroju sejmikowego Mazowsza. Wrocław: Wrocławskie Towarzystwo Naukowe, 1948.

Gmiterek, Henryk. „W cieniu wielkiego ojca. Sylwetka intelektualna Tomasza Zamoyskiego”. Rocznik Tomaszowski 10 (2021): 35-52.

Gostyński, Tadeusz. Franciszek Krasiński, polityk złotego wieku (Studia Historico-Ecclesiastica 4). Warszawa, 1938.

Grzybowski, Konstanty. Teoria reprezentacji w Polsce epoki odrodzenia. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1959.

Grzybowski, Stanisław. „The Warsaw Confederation of 1573 and other acts of religious tolerance in Europe”. Acta Poloniae Historica 40 (1979): 75-96.

https://podstawaprogramowa.pl/Liceum-technikum/Historia. Dostęp 10.04.2023.

https://podstawaprogramowa.pl/Szkola-podstawowa-IV-VIII/Historia. Dostęp 10.04.2023.

Kalinowski, Emil. „Aktywność polityczna szlachty podlaskiej podczas pierwszego bezkrólewia”. Kwartalnik Historyczny 123, nr 2 (2016): 247-278.

Kalinowski, Emil. Szlachta ziemi bielskiej wobec bezkrólewi w XVI-XVII wieku. Warszawa: Neriton, 2020.

Keenan, Charles. „Polish Religious Toleration and Its Opponents: The Catholic Church and the Warsaw Confederation of 1573”. W Polish Culture in the Renaissance: Studies in the Arts, Humanism and Political Thought, red. Danilo Facca i Valentina Lepri, 37-51. Firenze: Firenze University Press, 2013.

Kempa, Tomasz. „The Issue regarding «the reform of the union» of Lublin in Lithuanian policy in the period of three interregna following the death of king Sigismund Augustus (1572-1588)”. Zapiski Historyczne 79, z. 4 (2014): 53-88.

Kohtamäki, Natalia. „Pojęcie legitymizacji demokratycznej w interpretacji konstruktywistycznej”. Przegląd Sejmowy 114, nr 1 (2018): 13-30.

Korolko, Mirosław. Klejnot swobodnego sumienia. Polemika wokół konfederacji warszawskiej w latach 1573-1658. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1974.

Król-Próba, Justyna. „Akt Konfederacji Generalnej Warszawskiej – odkrycia sfragistyczne dzięki interwencji konserwatorskiej”. W Rola Kościoła w dziejach Polski. Kościoły w Rzeczypospolitej, red. Jacek Krochmal, 709-721. Warszawa: Archiwum Główne Akt Dawnych – Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, 2017.

Lewandowska, Dorota, i Osiecka, Małgorzata. „Spuścizny archiwalne ludzi nauki i kultury w zasobie Archiwum Głównego Akt Dawnych”. Miscellanea Historico-Archivistica 23 (2016): 279-307.

Lewandowska-Malec, Izabela. Sejm walny koronny Rzeczypospolitej Obojga Narodów i jego dorobek ustawodawczy (1587-1632). Kraków: Księgarnia Akademicka, 2009.

Litwin, Henryk. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569-1648. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2009.

Lulewicz, Henryk. Gniewów o unię ciąg dalszy. Stosunki polsko-litewskie w latach 1569-1588. Warszawa: Neriton, 2002.

Makiłła, Dariusz. Artykuły henrykowskie (1573-1576). Geneza – obowiązywanie – stosowanie. Studium historyczno-prawne. Warszawa: VIZJA PRESS&IT, 2012.

Marczewski, Jarosław. „Konfederacja warszawska (1573) w najnowszej historiografii amerykańskiej”. Roczniki Historii Kościoła 2 (57) (2010): 57-99.

Nowakowski, Andrzej. „Włączenie księstwa siewierskiego do Polski w r. 1790”. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio G, Ius 18 (1989): 213-230.

Olszewski, Henryk. Sejm w dawnej Rzeczypospolitej. Ustrój i idee. T. I: Sejm Rzeczypospolitej epoki oligarchii (1652-1763). Prawo – praktyka – teoria – programy. Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 2002.

Pamięć państw i narodów. Lista światowa Programu UNESCO „Pamięć Świata”, oprac. Barbara Berska i Władysław Stępniak. Warszawa: Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, 2011.

Płaza, Stanisław. Próby reform ustrojowych w czasie pierwszego bezkrólewia (1572-1574). Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1969.

Prokop, Krzysztof P. „Zapiski historyczne dotyczące biskupa Franciszka Krasińskiego i współczesnych mu wydarzeń w Polsce w tomie «Acta Episcopalia» z okresu jego rządów pasterskich w diecezji krakowskiej (1572-1577)”. Odrodzenie i Reformacja w Polsce 48 (2004): 183-197.

Ptaszycki, Stanisław. „Konfederacja Warszawska roku 1573 w trzecim Statucie Litewskim”. W Księga pamiątkowa ku uczczeniu czterechsetnej rocznicy wydania pierwszego Statutu litewskiego, red. Stefan Ehrenkreutz, 185-213. Wilno: Towarzystwo Przyjaciół Nauki w Wilnie, 1953.

Salmonowicz, Stanisław. „Geneza i treść uchwał konfederacji warszawskiej”. Odrodzenie i Reformacja w Polsce 19 (1974): 7-30.

Siemieński, Józef. Drugi akt konfederacji warszawskiej 1573 r. Przyczynek archiwalny do historji ustroju Polski. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1930.

Sobieski, Wacław. „A nie o wiarę. Spór o Konfederację Warszawską 1573 r.”. Reformacja w Polsce 5 (1928): 60-67.

Sokołowski, Wojciech, i Jan Dzięgielewski. „Bonis czy rebus – nowe materiały i propozycje interpretacji aktu konfederacji warszawskiej z 1573 r.”. Kwartalnik Historyczny 92, nr 2 (1985): 299-315.

Tazbir, Janusz. Reformacja, kontrreformacja, tolerancja. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 1996.

Uchanściana czyli zbiór dokumentów wyjaśniających życie i działalność Jakóba Uchańskiego, oprac. Teodor Wierzbowski. T. 5. Warszawa: Józef Berger, 1895.

Wasiak, Kornelia. „Walka o zaprzysiężenie Konfederacji Warszawskiej od 17 maja 1573 r. do 22 kwietnia 1574 r. w świetle «Diariusza polskiego do Francji po Henryka Walezego w 1573 roku»”, Vade Nobiscum 22 (2021): 73-89.

Żelewski, Roman. „Jazłowiecki (Monasterski) Jerzy h. Abdank”. W Polski słownik biograficzny, red. Emanuel Rostworowski. T. 11, 121-123. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1964-1965.