Rezydencja Heinricha von Brühla w Brodach – dworski przepych w interiorze

Alina Barczyk

doi:10.18290/rh23714.1

Data publikacji : 2023-06-23

Tom 71 Nr 4 (2023)

Rezydencja Heinricha von Brühla w Brodach – dworski przepych w interiorze

Alina Barczyk

https://orcid.org/0000-0002-6596-8915

DOI: https://doi.org/10.18290/rh23714.1

Abstrakt

Brody należały do najważniejszych założeń pałacowo-ogrodowych Heinricha von Brühla. Znaczenie rezydencji warunkowane było w pierwszej kolejności przez lokalizację na trasie królewskich podróży między Dreznem a Warszawą. Chęć olśnienia monarchy skłoniła ministra, który zasłynął jako wybitny mecenas, do przebudowy siedziby. Splendor nowej, monumentalnej bryły podkreślały dekoracje rzeźbiarskie oraz pełne przepychu wnętrza, odznaczające się bogatą dekoracją i wysokiej klasy wyposażeniem (z najbardziej znanych mobiliów przywołać można porcelanowy Serwis Łabędzi, wykonany w miśnieńskiej manufakturze). Na terenie majątku stworzono też między innymi bażantarnię i zwierzyniec, w których urządzano polowania z udziałem Augusta III. Zachowane projekty architektoniczne – wśród nich szkice Johanna Christopha Knöffla – wraz ze źródłami rękopiśmiennymi, archiwalną ikonografią oraz analizą in situ pozwalają na dostrzeżenie skali inwestycji oraz rozmachu, z jakim przebudowano brodzką siedzibę. Równocześnie stworzono wielkoprzestrzenną kompozycję, obejmującą założenie ogrodowe, paradny dziedziniec z oficynami i osie porządkujące zabudowę miasta. Co istotne, zmiany dotyczyły nie tylko kwestii urbanistycznych i artystycznych. W Brodach założono między innymi manufaktury tkanin, mebli i tytoniu, co zaowocowało napływem nowych rzemieślników, przyczyniając się do gospodarczego rozwoju ośrodka. Niniejszy artkuł zarysowuje najważniejsze wątki dotyczące znaczenia brühlowskiej rezydencji w czasach jej największej świetności, przypadającej za życia saskiego ministra.

Słowa kluczowe:

Brody (woj. lubuskie), XVIII wiek, architektura rezydencjonalna, Heinrich von Brühl, urbanistyka, Johann Christoph Knöffel, Christian Wilhelm Ernst Dietrich (Dietricy), zwierzyniec, Festkultur, czasy saskie, August III

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Barczyk, Alina. „Kulisy magnackiego splendoru. Oficyny kuchenne warszawskich rezydencji w czasach Augusta III Sasa”. Ethos, t. 35, nr 1 (137), 2022, ss. 81-102.

Barczyk, Alina. Rezydencje rodu Mniszchów w czasach saskich. Historia i treści ideowe architektury. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2021.

Bechter, Barbara. „Der Brühlsche Garten in Dresden-Friedrichstadt”. Die Gartenkunst, t. 19, nr 1, 2007, ss. 1-46.

Bernatowicz, Tadeusz. „Czekając na króla. Barokowe rezydencje między Warszawą a Dreznem przy trakcie pocztowym Augusta III z 1750 roku”. Quart, nr 2, 2020, ss. 70-90.

Bernatowicz, Tadeusz. „Entre éventail et étoile. Zwierzyńce w osiemnastowiecznej Polsce i ich europejskie związki”. Barok, t. 4, nr 1, 1997, ss. 105-118.

Bernatowicz, Tadeusz. „Ogrody do zabaw myśliwskich. Królewskie zwierzyńce czasów saskich wokół Warszawy”. Królewskie Ogrody w Polsce, red. Małgorzata Szafrańska, Towarzystwo Opieki nad Zabytkami, 2001, ss. 265-288.

Bielinis-Kopeć, Barbara. „Zapomniane rezydencje Łużyc Dolnych”. Spotkania z Zabytkami, nr 1-2, 2017, ss. 18-25.

Błażejewska, Maja. „Brama miejska w Brodach. Rozpoznanie historyczne i ikonograficzne na potrzeby ustalenia dawnej kolorystyki obiektu”. Lubuskie Materiały Konserwatorskie, t. 18, 2021, ss. 82-89.

Bosy, Grzegorz. „Założenie pałacowo-parkowe w Brodach jako odzwierciedlenie pozycji społecznej rodziny von Brühlów”. Ziemia Lubuska, t. 6, 2020, ss. 39-63.

Cassidy-Geiger, Maureen. „Graphic Sources for Meissen Porcelain: Origins of the Print Collection in the Meissen Archives”. Metropolitan Museum Journal, t. 31, 1996, ss. 99-126.

Chrobrowski, Daniel. Drzewa i krzewy leśnej części zabytkowego Parku w Brodach, mps. Akademia Rolnicza im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu, 2005.

Chudzikowski, Andrzej. „Pastiches in the works of Christian Wilhelm Ernst Dietrich”. Bulletin du Musée National de Varsovie, t. 7, 1966, ss. 113-121.

Dittrich, Christian. „In Rembrandts Geschmack. Nachwirkungen seines Radierwerkes bei Christian W. E. Dietrich”. Dresdener Kunstblätter, t. 48, nr 5, 2004, ss. 301-308.

Drozdek, Monika. Brody. Brama miejska, mps. Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Zielonej Górze, 1963.

Dudziak, Juliusz. Alojzy Fryderyk von Brühl (1739-1793). Wydawca Juliusz Dudziak, 2010.

Hentschel, Walter. Die sächsische Baukunst des 18. Jahrhunderts in Polen, Bd. 1. Henschelverlag Kunst und Gesellschaft Berlin, 1967.

Hertzig, Stefan. Das barocke Dresden. Architektur einer Metropole des 18. Jahrhunderts. Michael Imhof Verlag, 2012, s. 220.

Jakóbczyk-Gola, Aleksandra. Ogrody zwierząt. Staropolskie zwierzyńce i menażerie. Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2021.

Koch, Ingrid. „Schwanenservice. Meissner Porzellan für Heinrich Graf von Brühl; Dresden, Schloss; bis 13. August”. Weltkunst, t. 70, 2000, s. 1110.

Kotlewski, Paweł. Z historii Brodów i okolic. Obernhof, 2009.

Kubach, Hans Erich, i Joachim Seeger. Die Kunstdenkmäler der Provinz Brandenburg, Bd. 5: Die Kunstdenkmäler des Kreises Sorau und der Stadt Forst. Deutscher Kunstverlag, 1939.

Kwaśnik-Gliwińska, Anna. „Porcelana miśnieńska w zbiorach Muzeum Narodowego w Kielcach”. Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach, t. 25, 2010, ss. 228-259.

Liebsch, Thomas. „Dieser geschichte Künstler ist in ganz Europa berühmt und bekannt… Christian Wilhelm Ernst Dietrich und die Dresdner Gemäldegalerie”. Zeitschrift des Deutschen Vereins für Kunstwissenschaft, t. 64, 2010, ss. 277-300.

Liebsch, Thomas. „Galante Szenen von Christian Wilhelm Ernst Dietrich im Watteauzimmer des Pillnitzer Bergpalais und ihre Herkunft aus dem ehemaligen Brühlschen Palais in Dresden”.

Heinrich Graf von Brühl (1700-1763). Bauherr und Mäzen, red. Hendrik Bärnighausen i Martin Schuster, Landesamt für Denkmalpflege Sachsen, 2020, ss. 154-161.

Lippert, Woldemar. „Zur Geschichte von Spremberg und Pförten 1744 und 1745”. Niederlausitzer Mittheilungen, t. 4, nr 1-4, 1895/1896, ss. 168-174.

Lukas, Ewa. Brody, woj. zielonogórskie. Studium historyczno-urbanistyczne do planu zagospodarowania przestrzennego miasta, mps. Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Zielonej Górze, 1965.

Maciakowska, Zofia. „Pałac Jerzego Wandalina Mniszcha w Gdańsku u schyłku XVIII wieku”. Studia i materiały do dziejów domu gdańskiego, cz. 3, red. Edmund Kizik, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, 2015, ss. 53-75.

Majchrzak, Jerzy Piotr. Na peryferiach historii. Wydawnictwo Lubuskiego Towarzystwa Kultury, 1987.

Malawski, Seweryn. Polskie ogrody XVIII wieku: kompozycje, style, kontekst kulturowy. Narodowe Centrum Kultury, 2021.

Menzhausen, Joachim. „Christian Wilhelm Ernst Dietrichs Eklektizismus und seine Bedeutung in der Entwicklung der deutschen Malerei”. Kunstmuseen der Deutschen Demokratischen Republik, nr 2, 1959, ss. 33-40.

Miltschus, Thomas. Schloss Grochwitz. Von den Anfängen bis zur Gegenwart. Verlag BücherKammer, 2014.

Nieciecki, Jan. „Opowieść o Polskim Wersalu”. Biuletyn Konserwatorski Województwa Białostockiego, t. 3, 1997, ss. 35-48.

Oleńska, Anna. „Magnificentia principis. Brühl’s Artistic Activities in Poland as a Means of Political Self-Propaganda”. Heinrich Graf von Brühl (1700-1763): ein sächsischer Mäzen in Europa, red. Ute Christina Koch i Cristina Ruggero, Kunstsammlungen Dresden, Bibliotheca Hertziana – Max-Planck Institut für Kunstgeschichte, 2017, ss. 230-247.

Olszewska-Świetlik, Justyna. „Obraz Alegoria życia z kolekcji prof. Wiesława Litewskiego, Muzeum Uniwersyteckie w Toruniu. Historia, technologia i technika”. Opuscula Musealia, t. 25, 2018, ss. 189-208.

Partyka, Piotr. „Wytwórczość włókiennicza w północno-wschodnich Łużycach w XVII-XVIII wieku”. Studia Zachodnie, t. 17, 2015, ss. 27-57.

Pietsch, Ulrich. Schwanenservice. Meissener Porzellan für Heinrich Graf von Brühl. Staatliche Kunstsammlungen Dresden, 2000.

Reichel, Friedrich. „Das Schwanenservice und sein Auftraggeber: zu einer Sonderausstellung der Porzellansammlung im Dresdener Schloss vom 6. Mai bis 13. August 2000”. Dresdener Kunstblätter, t. 44, nr 4, 2000, ss. 107-111.

Ruggero, Cristina. „Zur Baugeschichte des Palais Brühl und der Bauten an der Augustusstraße und auf dem Festungswall in Dresden”. Heinrich Graf von Brühl (1700–1763). Bauherr und Mäzen, red. Hendrik Bärnighausen i Martin Schuster, Landesamt für Denkmalpflege Sachsen, 2020, ss. 14-40.

Sallani-Geißdorf, Corina. „…ʻvor Ihro Excellenz den Herrn Graffen von Brühlʼ: das Schwanenservice”. Dresdener Kunstblätter, t. 58, nr 2, 2014, ss. 54-58.

Schmidt, Otto Eduard. Minister Graf von Brühl und Karl Heinrich von Heinecken. Vieweg – Teubner Verlag, 1921.

Schniewind Michel, Petra. Christian Wilhelm Ernst Dietrich: genannt Dietricy, 1712-1774. Hirmer Verlag, 2012.

Schuster, Martin. „Katalog Pförten, Nischwitz, Oberlichtenau und Grochwitz”. Heinrich Graf von Brühl (1700-1763). Bauherr und Mäzen, red. Hendrik Bärnighausen i Martin Schuster, Landesamt für Denkmalpflege Sachsen, 2020, ss. 259-303.

Schuster, Martin, i Sabine Webersinke. „Katalog Palais und Garten Friedrichstadt bei Dresden”.

Heinrich Graf von Brühl (1700–1763). Bauherr und Mäzen, red. Hendrik Bärnighausen i Martin Schuster, Landesamt für Denkmalpflege Sachsen, 2020, ss. 191-145.

Torbus, Tomasz. „Baustiftungen Heinrich Graf von Brühls in Sachsen am Beispiel Nischwitz und Pförten (Brody)”. Heinrich Graf von Brühl (1700-1763): ein sächsischer Mäzen in Europa, red. Ute Christina Koch i Cristina Ruggero, Kunstsammlungen Dresden, Bibliotheca Hertziana – Max-Planck Institut für Kunstgeschichte, 2017, ss. 164-174.

Torbus, Tomasz. „Pförten (Brody) in der Niederlausitz – ein Schloss für den König und eine Idealstadt des Grafen Brühlz”. Architektur und Kunst in der Ära des sächsischen Ministers Heinrich Graf von Brühl (1738-1763), red. Tomasz Torbus, Jan Thorbecke Verlag, 2014, ss. 73-83.

Wecke, Claudius. Schlossgarten Brody (Pförten) – Geschichte, Bestandsanalyse und Definition vorrangiger Maßnahmen, mps. Technische Universität Dresden, 2007.

Wecke, Claudius, i Sven Zuber. Schlösser und Gärten der Neumark / Zamki i ogrody Nowej Marchii. Heft 8. Pförten / Brody. Deutsche Gesellschaft e. V., 2020.

Wilde, Sabine. Gottfried Knöffler (1715-1779). Ein sächsischer Hofbildhauer in der Zeit des Stilwandels. Thelem Universitätsverlag, 2010.

Żórawska-Witkowska, Alina. Muzyka na polskim dworze Augusta III. Wydawnictwo Muzyczne POLIHYMNIA, 2012.