Geograficzny determinizm. Antyczna i średniowieczna nauka o klimatach w staropolskich traktatach kosmologicznych

Robert K. Zawadzki

doi:10.18290/rh23713.11

Data publikacji : 2023-06-07

Tom 71 Nr 3 (2023)

Geograficzny determinizm. Antyczna i średniowieczna nauka o klimatach w staropolskich traktatach kosmologicznych

Robert K. Zawadzki

https://orcid.org/0000-0001-6964-1736

DOI: https://doi.org/10.18290/rh23713.11

Abstrakt

Autor artykułu przedstawia antyczną i średniowieczną wiedzę o klimatach i jej wpływ na kosmologiczne dysertacje Jana z Głogowa, Wawrzyńca Korwina i Jana ze Stobnicy. Starożytni i średniowieczni twórcy stali się inspiracją dla polskich pisarzy, którzy omawiali warunki atmosferyczno-pogodowe panujące na pewnych obszarach Ziemi. Autor artykułu analizuje te klimatologiczne opisy, ukazuje wizję stref klimatycznych reprezentowaną przez wymienionych polskich uczonych, prezentuje ich przekonania dotyczące bezpośrednich oddziaływań położenia geograficznego danego miejsca i okoliczności środowiskowych na ludzkie społeczności. W artykule znalazło się także omówienie kwestii antypodów, ze szczególnym uwzględnieniem problemu zamieszkania tych terenów.

Tekst stanowi próbę charakterystyki najwcześniejszego etapu rozwoju polskiej klimatologii.

Słowa kluczowe:

literatura staropolska, autorzy starożytni, autorzy średniowieczni, klimat, antypody

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Albertus Magnus. De natura loci, ed. Paulus Hossefeld, t. 2, Aschendorff, 1980

Arnold, David. The Problem of Nature. Environment, Culture and European Expansion. Blackwell Publishers, 1996.

Barycz, Henryk. Historia Uniwersytetu Jagiellońskiego w epoce humanizmu. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1935

Bibliografia literatury polskiej „Nowy Korbut”, red. Kazimierz Budzyk, t. 2, Ossolineum, 1963.

Cicero, Marcus Tullius. Somnium Scipionis, ed. W.D. Pearman. Cambridge, 1883.

Cycero, M[arek] T[uliusz]. Wybór pism naukowych. Przeł. Krystyna Wisłocka-Remerowa, oprac. Marian Plezia, Ossolineum, 1954. Biblioteka Narodowa.

Flint, Valerie I. J. Monsters and the Antipodes in the Early Middle Ages and Enlightenment. University of California Press, 1984.

Friedman, John B. The Monstrous Races in Medieval Art and Thought. Syracuse University Press, 2000.

Głowiński, Michał. „Mowa, cytaty, aluzje”. Teksty Drugie, t. 27, nr 3, 1994, ss. 107-118.

Gniadek, Stanisław. „Traktat semantyczny Jana ze Stobnicy”. Sprawozdania Poznańskiego TPN, nr 1, 1956.

Grzeszczuk, Stanisław. „Staropolska epopeja narodowa – Gofred abo Jeruzalem wyzwolona Piotra Kochanowskiego”. Arcydzieła literatury polskiej. Interpretacje, red. Stanisław Grzeszczuk i Anna Niewolak-Krzywda, Krajowa Agencja Wydawnicza, 1987.

Kowalewska, Małgorzata. „Kilka uwag na temat Commentarii in Ciceronis Somnium Scipionis Makrobiusza Ambrosiusza Teodozjusza”. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska nr 42, 2017, ss. 75-88.

Kuksewicz, Zdzisław. Zarys filozofii średniowiecznej. PWN, 1979.

Lindsay, Wallace M. Isidori Hispalensis Etymologiarum sive Originum libri 20. Clarendon Press, 1957.

Macrobius, Ambrosius Theodosius. Commentarii in Ciceronis Somnium Scipionis, ed. Ludovicus Ianus, Quedlinburg, Leipzig, 1848.

Marchewka, Anna. Słowo i gest. Herodotowa sztuka portretowania. Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2010.

Markiewicz, Henryk. „Z dziejów plagiatu w Polsce”. Prace wybrane, t. 2: Z historii literatury polskiej, red. Stanisław Balbus, Universitas, 1996.

Metzler, Irina. „Perceptions of Hot Climate in Medieval Cosmography and Travel Literature”. Medieval Ethnographies, ed. James Muldoon, Felipe Fernández-Armest i Joan-Pau Rubiés, Routledge, 2009, ss. 312-345.

Michalski, Konstanty. „Jan ze Stobnicy jako przedstawiciel skotyzmu w Polsce”. Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń AU, t. 18, nr 5, 1913, ss. 12-13.

Michalski, Konstanty. „Michał z Bystrzykowa i Jan ze Stobnicy jako przedstawiciele skotyzmu w Polsce”. Archiwum Komisji Badania Historii Filozofii w Polsce, t. 1, nr 1, 1915, ss. 21- 80.

Morawski, Kazimierz. Historia Uniwersytetu Jagiellońskiego. T. 2. Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1900.

Morta, Krzysztof. „Indyjskie mrówki”. Studia Classica et Neolatina, nr 3, 1998, ss. 183-196.

Palacz, Roman. „Jan ze Stobnicy”. Materiały do Historii Filozofii Średniowiecznej w Polsce, t. 12, nr 1, 1970, ss. 23-38.

Phillips, John R. S. The Medieval Expansion of Europe. Oxford University Press, 1988

Polski Słownik Biograficzny, red. Kazimierz Lepszy, t. 10, Ossolineum, 1962 – 1964.

Rott, Dariusz. Wawrzyniec Korwin. Wczesnorenesansowy humanista śląski. Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Katowicach, 1997.

Staszewski, Józef. Historia nauki o Ziemi w zarysie. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1966.

Szczegóła, Hieronim. Jan z Głogowa. Wydawnictwo „Ślask”, 1967.

Tarnowska, Irena. „Jan ze Stobnicy”. Polski Słownik Biograficzny, red. Kazimierz Lepszy, t. 10, Ossolineum, 1962-1964, ss. 480-481.

Wittkower, Rudolf. „Marvels of the East. A Study in the History of Monsters”. Journal of the Warburg Institute, nr 5, 1942, ss. 179-180.

Zawadzki, Robert K. Wawrzyniec Korwin – życie i twórczość renesansowego humanisty. Wydawnictwo AJD, 2013.

Zawadzki, Robert K. „Człowiek renesansu wobec Innego czyli Amerigo Vespucci i Nowy Świat (na podstawie Quattuor Navigationes)”. Inny wobec podróży, t. 1, red. Oksana Weretiuk i Małgorzata Rabizo-Birek, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2017, ss. 47-57.

Ziomek, Jerzy. Prace ostatnie. Literatura i nauka o literaturze. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1994.