Cesarz rzymski Julian Apostata w dziele De casibus virorum illustrium Giovanniego Boccaccia

Anna Pająkowska-Bouallegui

doi:10.18290/rh23713.9

Data publikacji : 2023-06-07

Tom 71 Nr 3 (2023)

Cesarz rzymski Julian Apostata w dziele De casibus virorum illustrium Giovanniego Boccaccia

Anna Pająkowska-Bouallegui

https://orcid.org/0000-0003-0383-8098

DOI: https://doi.org/10.18290/rh23713.9

Abstrakt

Cesarz Julian, zwany Apostatą, władca w latach 361-363, jest postacią niezwykłą w dziejach Cesarstwa Rzymskiego. Zasłynął jako mądry i sprawiedliwy władca, dobry wódz, dzielny żołnierz, wielki miłośnik kultury antycznej, a także utalentowany pisarz. Władca bywał zarówno podziwiany, jak i krytykowany. Powodem niechęci, a nawet wrogości do niego, była przede wszystkim jego postawa obrońcy dawnych kultów i wroga chrześcijaństwa i chrześcijan.

Tak kontrowersyjny władca nie mógł ujść uwadze jednego z najwybitniejszych pisarzy literatury nie tylko włoskiej, ale i światowej – Giovanniego Boccaccia (1313-1375). Autor Dekameronu poświęcił Julianowi Apostacie rozdział 11 z księgi VIII swojego dzieła De casibus virorum illustrium („O losach sławnych mężów”). Rozdział o Julianie Apostacie jest niewielki – zaledwie trzy strony (republikowany w artykule w wersji łacińskiej i w polskim przekładzie), ale z całą pewnością wart głębszej analizy.

W swoim artykule przedstawiam obraz cesarza Juliana Apostaty skreślony ręką Giovanniego Boccaccia.

W dziele De casibus virorum illustrium Giovanniego Boccaccia Julian Apostata jest Julianem w pełni średniowiecznym. Autor potwierdził średniowieczne potępienie cesarza odstępcy i bluźniercy, zabitego dzięki cudownej interwencji zesłanego z nieba świętego Merkuriusza. Wzmianka natomiast o jego pozytywnych działaniach na początku panowania służy jedynie pokazaniu jego haniebnego upadku w jeszcze bardziej tragicznym wymiarze. Los cesarza Juliana Apostaty ma być przestrogą dla innych.

Autor Dekameronu zebrał wszystkie elementy czarnej legendy o Julianie, powtarzanej na przestrzeni wieków. Tekst ma charakter moralizatorski i, co należy wyraźnie podkreślić, w dużej mierze odchodzi od prawdy historycznej w stronę literackiej fikcji.

Słowa kluczowe:

Julian Apostata, Giovanni Boccaccio, De casibus virorum illustrium, „O losach sławnych mężów”

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Athanassiadi, Polymnia. Giuliano ultimo degli imperatori pagani. ECIG, 1994.

Athanassiadi, Polymnia. Julian. An Intellectual Biography. Routledge, 1992.

Baynes, Norman H. „The Death of Julian the Apostate in a Christian Legend”. The Journal of Roman Studies 27, 1937, ss. 22-29.

Bielas, Lucjan. Apostazja cesarza Juliana w świadectwach antycznych pisarzy i w nowożytnej historiografii. Wydawnictwo WAM, 2002.

Bowersock, Glen. Waren, Julian the Apostate. Harvard University Press, 1978.

Braun, René, i Jean Richer. L’empereur Julien. De l’histoire à la légende (331-1715). Les Beeles Lettres, 1978.

Browning, Robert. The Emperor Julian. University of California Press, 1978.

Conti, Stefano. „La fortuna di un imperatore pagano negli autori cristiani dell’ Italia medievale”. Percorsi nella memoria. Vol. II, red. Maria-Pace Pieri, Polistampa, 2004.

Graf, Arturo. Roma nella memoria e nelle imaginazioni del Medio Evo. Vol. II. Torino, 1883.

Iluk, Jan. „Ojców Kościoła dowód wiecznego zniszczenia Świątyni Jerozolimskiej”. Od liryki do retoryki. W kręgu słowa, literatury i kultury. Prace ofiarowane Profesorom Jadwidze i Edmundowi Kotarskim, red. Irena Kadulska i Radosław Grześkowiak, IBL, 2004, ss. 33-39.

Janiszewski, Paweł. „Żywioły w służbie propagandy, czyli po czyjej stronie stoi Bóg. Studium klęsk i rzadkich fenomenów przyrodniczych u historyków Kościoła IV wieku”. Chrześcijaństwo u schyłku starożytności, red. Paweł Janiszewski, Robert Wiśniewski, Ewa Wipszycka. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2000, ss. 49-57. Studia Źródłoznawcze, t. III.

Jerphagnon, Lucien. Julien dit l’Apostat. Tallandier, 2008.

Marcone, Arnaldo. Giuliano. L’imperatore filosofo e sacerdote che tentò la restaurazione del paganesimo. Salerno Editrice, 2018.

Martin, Annick. „La mort de l’empereur Julien: un document iconographique éthiopien”. Revue des Etudes Tardoantiques vol. 4, 2014, ss. 313-330.

Pająkowska, Anna. Cesarz Julian Apostata a chrześcijaństwo i chrześcijanie (na podstawie traktatu Przeciw Galilejczykom). Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2020. Christianitas Antiqua, t. IV.

Pająkowska, Anna. „Julian Apostata a restitutio Romanae religionis”. Przegląd Religioznawczy, t. 197, 2000, nr 3, ss. 71-77.

Pająkowska-Bouallegui, Anna. „Posthumous fate of the body of Emperor Julian the Apostate”. Studia Ceranea, 2019, nr 9, ss. 333-349.

Pająkowska-Bouallegui, Anna. „Śmierć cesarza Juliana Apostaty w świetle pism autorów chrześcijańskich i niechrześcijańskich”. Fizyczne aspekty ludzkiego życia i ich odzwierciedlenie w języku, literaturze, sztuce, red. Leonarda Mariak, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2020, ss. 127-141.

Pająkowska-Bouallegui, Anna. „Twórczość epigramatyczna cesarza Juliana Apostaty”. O poetach i poezji. Od antyku po współczesność. Studia i szkice dedykowane Pani Profesor Zofii Głombiowskiej, red. Izabela Bogumił i Jacek Pokrzywnicki. Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2019, ss. 207-217.

Pająkowska-Bouallegui, Anna. „Wykształcenie cesarza rzymskiego Juliana Apostaty”. Dziecko w historycznej przestrzeni edukacji. Akademia Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wielkopolskim, 2020, as. 69-84.

Pagliara, Allesandro. Per la storia della fortuna dell`imperatore Giuliano tra Umanesimo ed età barocca. Nuova Cultura, 2010.

Penella, Robert J. „Emperor Julian, The temple of Jerusalem and the God of the Jews”. Koinonia 23, 1999, ss. 15-31.

Ramos, Paméla. La veritable histoire de Julien. Les Belles Lettres, 2012.

Ricciotti, Giuliano. L’imperatore Giuliano L’Apostata secondo i documenti. Mondadori, 1962.

Salwa, Piotr. Historia literatury włoskiej. T. 1. Semper, 2006.

Sardiello, Rosanna. „Giuliano Imperatore le sue idee, i suoi amici, i suoi avversari”, Rudiae, nr 10, 1998, ss. 185-223.

Sinko, Tadeusz. Literatura grecka. T. III. Ossolineum, 1954.

Spieralska-Kasprzyk, Beata. „Żałosny koniec bezbożnika albo historia pewnej legendy”. Meander, t. 73, 2018, ss. 109-119.

Spinelli, Mario. Giuliano l`Apostata. Anticristo o cercatore di Dio? Mattioli, 2017.

Szeląg, Tomasz. Kampanie galijskie Juliana Apostaty. INFORTeditions, 2007.

Teitler, H.C. The last Pagan Emperor. Julian the Apostate and the war against Christianity. Oxford University Press, 2017.

Trovato, Stefano. Antieroe dai molti volti: Giuliano l’Apostata nel Medioevo bizantino. Foum Edizioni, 2014.

Trovato, Stefano. „Giuliano Apostata nel De casibus di Boccaccio”. Giovanni Boccaccio: tradizione, interpretazione e fortuna, red. Antonio Febracin i Matteo Venier, Foum Edizioni, 2014, ss. 75-91.

Zaccaria, Vittorio. Boccaccio narratore, storico, moralista w mitografo. OLSCHKI 2001. Biblioteca di Lettere Italiane. Studi e testi, LVII.