„Meus, velis, nolis, meus es”. Kuszenie starotestamentowego Józefa w szesnastowiecznych dramatach łacińskich

Izabela Bogumił

doi:10.18290/rh23713.1

Data publikacji : 2023-06-07

Tom 71 Nr 3 (2023)

„Meus, velis, nolis, meus es”. Kuszenie starotestamentowego Józefa w szesnastowiecznych dramatach łacińskich

Izabela Bogumił

https://orcid.org/0000-0003-2491-7326

DOI: https://doi.org/10.18290/rh23713.1

Abstrakt

Spośród epizodów z życia biblijnego Józefa wyobraźnię malarzy i poetów najbardziej rozpalało kuszenie młodego Izraelity przez żonę Putyfara. Artykuł podejmuje próbę pokazania, jak ten motyw realizowali w swoich sztukach szesnastowieczni dramaturdzy łacińscy: Cornelius Crocus, Andreas Diether, Georgius Macropedius, Martinus Balticus, Egidius Hunnius oraz nasz Szymon Szymonowic (Simon Simonides). Nowołacińscy autorzy wykazują dużą pomysłowość w tej kwestii: budują często kilka scen z motywem kuszenia, które jest odgrywane bezpośrednio przed oczami widza, przywołane w ramach wypowiedzi postaci czy skrupulatnie relacjonowane, jak u Szymonowica, przez piastunkę – świadka zdarzenia. Nie ulega wątpliwości, że niektóre elementy, takie jak motyw urody Józefa czy na przykład tendencje moralizatorskie, powtarzają się w tych sztukach. Ich autorzy bowiem są zależni od wspólnego źródła – biblijnej Księgi Genesis, a także naśladują nawzajem swoje utwory.

Słowa kluczowe:

dramat nowołaciński, dramat szesnastowieczny, biblijny motyw kuszenia Józefa, Cornelius Crocus, Andreas Diether, Georgius Macropedius, Martinus Balticus, Egidius Hunnius, Szymon Szymonowic (Simon Simonides), szesnastowieczne sztuki o Józefie

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Abramowska, Janina. Ład i fortuna. O tragedii renesansowej w Polsce. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1974.

Abramowska, Janina. Powtórzenia i wybory. Studia z tematologii i poetyki historycznej. Dom Wydawniczy REBIS, 1995.

Adamczyk, Maria. „Żywot Józefa…” Mikołaja Reja. Studium porównawcze. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1971.

Best, Thomas W. Macropedius. Twayne Publishers, 1972.

Bloemendal, Jan. „Central and Eastern European Countries”. Neo-Latin Drama and Theatre in Early Modern Europe, red. Jan Bloemendal, Howard B. Norland, Brill, 2013, ss.633-656.

Bloemendal, Jan. „Neo-Latin Drama in the Low Countries”. Neo-Latin Drama and Theatre in Early Modern Europe, red. Jan Bloemendal, Howard B. Norland, Brill, 2013, ss. 293-364.

Bloemendal, Jan. „Rhetoric and Early Modern Latin Drama. The Two Tragedies by the ‘Polish Pindar’ Simon Simonides (1558-1629): Castus Ioseph and Pentesilea”. Rhetoric and Drama, red. D. S. Mayfield, De Gruyter, 2017, ss. 115-134.

Bolte, Johannes. „Kroock, Cornelius”. Allgemeine Deutsche Biographie 47, 1903, ss. 562-563 [online-version: www.deutsche-biographie.de/sfz46208.html. Dostęp 15.09.2021].

Bradner, Leicester. „The Latin Drama of the Renaissance (1340-1640)”. Studies in the Renaissance, vol. 4, red. M. A. Shaaber, Renaissance Society of America, 1957, ss. 55-70.

Chemperek, Dariusz. „Castus Ioseph Szymona Szymonowica. Problematyka antropologiczna i teologiczna” Szymon Szymonowic – poeta wciąż aktualny, red. Danuta Kawałko, Książnica Zamojska im. Stanisława Kostki Zamoyskiego w Zamościu, 2008, ss. 55-64.

Chrzanowski, Ignacy. Tragedya Szymona Szymonowicza „Castus Ioseph” w stosunku do literatury obcej. „Ateneum” t. 1, z. 1, Warszawa, 1892.

Creizenach, Wilhelm. Geschichte des neueren Dramas. Bd II. Niemeyer, 1901.

Dietl, Cora. „Neo-Latin Humanist and Protestant Drama in Germany”. Neo-Latin Drama and Theatre in Early Modern Europe, red. Jan Bloemendal, Howard B. Norland, Brill, 2013, ss. 103-183.

Głębicka, Ewa Jolanta. „Castus Ioseph Szymona Szymonowica”. Odrodzenie i Reformacja w Polsce, t. 45, 2001, ss. 63-76.

Głębicka, Ewa Jolanta. Szymon Szymonowic. Poeta Latinus. Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich, 2001.

Heck, Korneli Juliusz. Szymon Szymonowicz (Simon Simonides). Jego żywot i dzieła. Część pierwsza. Rozprawy Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności 33. Nakładem Akademii Umiejętności, 1901.

Kallenbach, Józef. Szymonowicza dramat „Castus Ioseph”. Nakładem Akademii Umiejętności, 1892.

Lau, Franz. „Hunnius, Ägidius”. Neue Deutsche Biographie, t. 10, 1974, ss. 67-68 [online-version: www.deutsche-biographie.de/pnd100295886.html. Dostęp 15.09.2021].

Parente, James A., Jr. Religious Drama and the Humanist Tradition. Christian Theater in Germany and in the Netherlands 1500-1680. Studies in the History of Christian Thought, t. 39. Brill, 1987.

Scherer, Wilhelm. „Diether, Andreas D.”. Allgemeine Deutsche Biographie, t. 5, 1877, ss. 164 [online-version: www.deutsche-biographie.de/pnd119654342.html. Dostęp 16.10.2021].

Spies, Marijke. „A chaste Ioseph for schoolboys: On the editions of Cornelius Crocus ‘Sancta comoedia Ioseph’ (1536-1548)”. Education and learning in the Netherlands, 1400-1600. Essays in Honour of Hilde de Ridder-Symoens, red. Koen Goudriaan, Jaap van Moolenbroek i Ad Tervoort. Brill’s Studies in Intellectual History, vol. 123. Brill, 2004, ss. 223-233.

Thürauf, Ulrich. „Balticus, Martinus”. Neue Deutsche Biographie, t. 1, 1953, ss. 568-569 [online-version: www.deutsche-biographie.de/pnd131654314.html. Dostęp 20.08.2021].