Inspiracje katolicką pieśnią kościelną w polskiej twórczości organowej XIX/XX wieku na przykładzie Kto się w opiekę

Elżbieta Charlińska

doi:10.18290/rh257312.13s

Data publikacji : 2025-12-30

Tom 73 Nr 12 Zeszyt specjalny (2025)

Inspiracje katolicką pieśnią kościelną w polskiej twórczości organowej XIX/XX wieku na przykładzie Kto się w opiekę

Elżbieta Charlińska

https://orcid.org/0000-0003-0269-992X

DOI: https://doi.org/10.18290/rh257312.13s

Abstrakt

Inspiracje tematyką religijną w polskich utworach organowych stały się powszechną praktyką kompozytorską dopiero w drugiej połowie XIX wieku. Wiele pieśni kościelnych zostało kilkakrotnie opracowany przez autorów preludiów, wariacji i improwizacji. Technika kompozytorska w tego typu utworach została omówiona na przykładzie pieśni Kto się w opiekę. Ich twórcami byli: S. Moniuszko, W. Żeleński, M. Surzyński i J. Furmanik. Powstałe kompozycje pochodzą z okresu blisko osiemdziesięciu lat (1859-ok. 1940). Źródło pieśniowe ograniczało i narzucało pewne środki techniczne. Poszczególni twórcy zachowali na przestrzeni całych utworów chorałowy charakter tematu i był on przeważnie eksponowany w głosie najwyższym Niezaawansowane przeobrażenia harmoniczne dotyczyły zmiany trybu tonacji (W. Żeleński, M. Surzyński). Zabiegi imitacyjne zastosowane w mniejszym zakresie (Żeleński, Surzyński) i w formie fughetty (Furmanik). Te niezbyt obszerne utwory (32t., 93t., 102t. i 186t.) uzupełniają polski repertuar muzyczny. Posiadają również walory dydaktyczne służące przyszłym kompozytorom i wykonawcom muzyki organowej.

Słowa kluczowe:

muzyka organowa, pieśń kościelna, Surzyński Mieczysław, Furmanik Józef, Żeleński Władysław

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Chmara-Żaczkiewicz, Barbara. „Mieczysław Surzyński”. W: Encyklopedia muzyczna [Część biograficzna], t. 10, red. Elżbieta Dziębowska, 200. Kraków: PWM, 2007.

Duszyk, Krystyna. „Moniuszko”. W: Encyklopedia muzyczna [Część biograficzna], t. 6, red. Elżbieta Dziębowska, 327. Kraków: PWM, 2000.

Erdman, Jerzy. Organy. Warszawa: Wydawnictwo Archidiecezji Warszawskiej, 1989.

Erdman, Jerzy. Polska muzyka organowa epoki romantycznej. Warszawa: Konsultacja, 1994.

Feicht, Hieronim. „Przedmowa do wydania jubileuszowego z r. 1928”. W: Jan Siedlecki, Śpiewnik kościelny. Kraków: Instytut Teologiczny Księży Misjonarzy, 1994.

Gołos, Jerzy. Polskie organy i muzyka organowa. Warszawa: PAX, 1972.

Gołos, Jerzy. „Wstęp”. W: Mieczysław Surzyński, red. Jerzy Erdman, 8. Warszawa: Akademia Muzyczna im. F. Chopina w Warszawie, 2001.

Kochańska, Anna. „Bogurodzica w utworach instrumentalnych Józefa Świdra i Ryszarda Gabrysia”. W: Polska muzyka religijna-między epokami i kulturami, red. Krystyna Turek i Bogumiła Mika, 188-194. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2006.

Mrowiec, Karol. Polska pieśń kościelna w opracowaniu kompozytorów XIX wieku. Lublin: TN KUL, 1964.

Mrowiec, Karol. „Inspiracje religijne we współczesnej muzyce polskiej (1945-30 VI 1980)”. Colloquium Salutis. Wrocławskie Studia Teologiczne, nr 12 (1980): 90-91.

Poźniak, Piotr. „Gomółka”. W: Encyklopedia muzyczna [Część biograficzna], t. 3, red. Elżbieta Dziębowska, 391. Kraków: PWM, 1987.

Przybylski, Tadeusz. „Polska pieśń kościelna w twórczości organowej kompozytorów od XVI wieku do Mieczysława Surzyńskiego”. W: Organy i muzyka organowa, red. Janusz Krassowski. Gdańsk: Akademia Muzyczna im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku, 1997.

Przybylski, Tadeusz. „Józef Furmanik (1867-1953) i jego muzyka organowa”. W: Organy i muzyka organowa, red. Janusz Krassowski, 306-315. Gdańsk: Akademia Muzyczna im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku, 2003.

Reginek, Antoni. „Z problematyki dziejów i wariabilności pieśni kościelnej «Kto się w opiekę…» w śląskich przekazach źródłowych”. W: Muzyka religijna – między epokami i kulturami, t. 3, red. Krystyna Turek i Bogumiła Mika, 26. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2012.

Szoka, Marta. Polska muzyka organowa w latach 1945-85. Łódź: Wydawnictwo Astra, 1993.

Zalewski, Witold. „Polska twórczość organowa zainspirowana pieśnią kościelną w Liturgii Kościoła rzymskokatolickiego, cz. I”. Pro Musica Sacra, nr 12 (2014): 169-199.

Zoła, Antoni. „Problem autentyczności żywej tradycji ludowych śpiewów religijnych w Polsce”. W: Współczesna polska religijna kultura muzyczna jako przedmiot badań muzykologii, red. Bolesław Bartkowski, Stanisław Dąbek i Antoni Zoła, 85-89. Lublin: Redakcja Wydawnictw katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1992.