Royalty in Mind: A Diachronic Contrast in the Lexicogenesis of King-derived Formations in Medieval and Modern Times

Sylwester Łodej

doi:10.18290/rh257311.7s

Data publikacji : 2025-12-19

Tom 73 Nr 11 Zeszyt specjalny (2025)

Mając na myśli to, co królewskie: diachroniczne ujęcie leksykogenezy form zawierających leksem king w średniowieczu i czasach nowożytnych

Sylwester Łodej

https://orcid.org/0000-0002-8541-8451

DOI: https://doi.org/10.18290/rh257311.7s

Abstrakt

Niniejszy artykuł analizuje historyczny rozwój form leksykalnych pochodzących od leksemu king. Artykuł omawia semantyczną i morfologiczną produktywność tego leksemu od czasów średniowiecznych po współczesność. W oparciu o teorię metafor poznawczych, diachroniczną semantykę leksykalną oraz dane pozyskane z Oxford English Dictionary, analiza obejmuje ponad 250 form pochodnych, wskazując na złożenia wyrazowe jako podstawowy mechanizm słowotwórczy. Ponad 95% innowacji leksykalnych wynika z procesu tworzenia złożeń wyrazowych, zarówno konstrukcji endocentrycznych jak i egzocentrycznych. Wyniki wskazują, że choć king pierwotnie nawiązywał do funkcji władzy politycznej, leksykogeneza, której stanowił podstawę, przesunęła ten leksem w inne domeny pojęciowe, takie jak zoologia, botanika, społeczeństwo oraz handel. Analiza ilościowa ujawnia, iż nowo utworzone wyrażenia średniowieczne nawiązywały do politycznych struktur państwowych, natomiast wieki XVI i XVII charakteryzowały się powstawaniem neologizmów wykraczających poza sferę sprawowania władzy nad królestwem, obejmujących domeny przyrodnicze, obrzędowe i gospodarcze. Wyniki niniejszego badania wskazują na związek procesów słowotwórczych opartych na leksemie king ze zmianami społeczno-politycznymi, w szczególności ze słabnięciem monarchii absolutnej oraz pojawieniem się rządów o charakterze parlamentarnym.

Słowa kluczowe:

słownictwo, złożenie wyrazowe, metafora, semantyka diachroniczna, domeny pojęciowe

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf (English)

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Allington, D., Brewer, D. A., Echard, S., Colclough, S., & Lesser, Z. (Eds.). (2019). The book in Britain: A historical introduction. Wiley.

Atkins, S., Clear, J., & Ostler, N. (2005). Corpus design criteria. Oxford University Press.

Blank, A. (1999). Why do new meanings occur? A cognitive typology of the motivations for lexical semantic change. In A. Blank & P. Koch (Eds.), Historical semantics and cognition (pp. 61–89). Mouton de Gruyter.

Carpenter, D. (2003). The struggle for mastery: The Penguin history of Britain, 1066–1284. Penguin Publishing Group.

Chaney, W. A. (1970). The cult of kingship in Anglo-Saxon England: The transition from paganism to Christianity. University of California Press.

Church, S. (2015). King John: England, Magna Carta and the making of a tyrant. Pan Macmillan.

Deploige, J., & Deneckere, G. (2006). Mystifying the monarch: Studies on discourse, power, and history. Amsterdam University Press.

Eisenstein, E. L. (1979). The printing press as an agent of change. Cambridge University Press.

Geeraerts, D. (1997). Diachronic prototype semantics: A contribution to historical lexicology. Clarendon Press.

Geeraerts, D. (2010). Prospects for the past: Perspectives for cognitive diachronic semantics. In H. Tissari, K. Allan, & M. E. Winters (Eds.), Historical Cognitive Linguistics (pp. 333–356). De Gruyter.

Gibbs, R. W. (2011). Evaluating conceptual metaphor theory. Discourse Processes: A Multidisciplinary Journal, 48(8), 529–562.

Hartmann, R. R. K., & James, G. (2001). Dictionary of lexicography. Routledge.

Huscroft, R. (2016). Ruling England, 1042–1217. Routledge.

Jackendoff, R. (1983). Semantics and cognition. MIT Press.

Jones, D. (2015). Magna Carta: The birth of liberty. Penguin Books.

Kantorowicz, E. H. (1957). The King’s two bodies: A study in medieval political theology. Princeton University Press.

Kiełtyka, R. (2008). On zoosemy: The study of Middle English and Early Modern English domesticated animals. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.

Kizelbach, U. (2014). The pragmatics of early modern politics: Power and kingship in Shakespeare’s history plays. Rodopi.

Kleparski, G. A. (1997). Theory and practice of historical semantics: The case of Middle English and Early Modern English synonyms of girl/young woman. Wydawnictwo KUL.

Kövecses, Z. (2010). Metaphor: A practical introduction. Oxford University Press.

Lakoff, G. (1987). Women, fire, and dangerous things: What categories reveal about the mind. University of Chicago Press.

Lakoff, G., & Johnson, M. (1980). Metaphors we live by. University of Chicago Press.

Langacker, R. W. (1987). Foundations of cognitive grammar: Vol. 1. Theoretical prerequisites. Stanford University Press.

Meillet, A. (1906). Comment les mots changent de sens. Félix Alcan.

Miller, D. G. (2014). English lexicogenesis. Oxford University Press.

Milică, I. (2023). The crown as a metaphorical representation of royalty in William Shakespeare’s histories. Studia Archaeologica et Linguistica, 1, 261–276.

Mugglestone, L. (2023). Transcripts of time: Examining historical methods in the Oxford English Dictionary and Andrew Clark’s English Words in War-Time. In Hassan Hamze (Ed.), Historical language dictionaries: Approaches and comparisons (Chapter 9). Arab Centre for Research and Policy Studies.

Painter, S. (2020). The reign of King John. Johns Hopkins University Press.

Palmer, G. B. (1996). Toward a theory of cultural linguistics. University of Texas Press.

Rosch, E. (1978). Principles of categorization. In R. E. Rosch & B. B. Lloyd (Eds.), Cognition and categorization, 27–48. Erlbaum.

Rundell, M., & Atkins, B. T. S. (2008). The Oxford guide to practical lexicography. Oxford University Press.

Saad, T. (2023). A critical discourse study of Shakespeare’s theological conceptions in acts IV and V of Richard II: The ‘divine mandate’ of Richard’s kingship falls apart. Studies in Pragmatics and Discourse Analysis, 4(1), 14–31. https://doi.org/10.48185/spda.v4i1.732

Sharifian, F. (2011). Cultural conceptualisations and language: Theoretical framework and applications. John Benjamins Publishing Company.

Sweetser, E. (1990). From etymology to pragmatics: Metaphorical and cultural aspects of semantic structure. Cambridge University Press.

Traugott, E. C., & Dasher, R. B. (2001). Regularity in semantic change. Cambridge University Press.

Wierzbicka, A. (1992). Semantics, culture, and cognition: Universal human concepts in culture-specific configurations. Oxford University Press.

Williams, A. (2003). Æthelred the Unready: The ill-counselled king. Bloomsbury Academic.