Kilka uwag na marginesie rozmów Piotra Kłoczowskiego z Józefem Czapskim

Zdzisław Kudelski

doi:10.18290/rh25731.14s

Data publikacji : 2025-11-21

Tom 73 Nr 1 Zeszyt specjalny (2025)

Kilka uwag na marginesie rozmów Piotra Kłoczowskiego z Józefem Czapskim

Zdzisław Kudelski

https://orcid.org/0000-0002-2483-8698

DOI: https://doi.org/10.18290/rh25731.14s

Abstrakt

Artykuł jest poświęcony paradoksom obecności Józefa Czapskiego – malarza i pisarza w latach PRL-u zakazanego przez cenzurę. Jego książki w niewielkich ilościach docierały przemycane przez granicę z Zachodu do Polski, natomiast jako malarz w kraju był prawie zupełnie nieobecny...

Wszechstronność Czapskiego, różne obszary jego aktywności – artystycznych, pisarskich, emigracyjnych, łączy jego dziennik liczący 270 tomów, dostępny tylko w formie fragmentarycznej: albo „wyłuskanych” z całości cytatów, z pominięciem ich graficznej strony, albo wybranych reprodukcji. Utwór ten jest szczególnym wyzwaniem edytorskim.

Wydane w 2024 roku nowe, rozszerzone wydanie rozmów Piotra Kłoczowskiego z Józefem Czapskim Świat w moich oczach jest niezwykłym, niezastąpionym świadectwem i bardzo ważnym źródłem wiedzy o biografii Czapskiego, wciąż zadziwiającej i fascynującej, opisem jego drogi do malarstwa, formacji duchowej, z której się wywodził, własnych poszukiwań, ważnych lektur, spotkań z ludźmi, którzy mieli wpływ na niego, przyjaciół. Wyjątkowym partnerem intelektualnym Czapskiego był Piotr Kłoczowski, który jednocześnie potrafił stworzyć atmosferę intymności, sprzyjającą wspomnieniom artysty.

Słowa kluczowe:

Józef Czapski, emigracja powojenna, malarstwo, dziennik, miesięcznik Kultura paryska

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

„Patrzeć i Widzieć. Z Józefem Czapskim rozmawia Wiesława Wierzchowska”. Przegląd Powszechny, nr 7–8 (1985): 137–149.

„Tajemnice i paradoksy. Dyskusja o twórczości Józefa Czapskiego” [fragmenty]. Kresy, nr 16 (1993): 142–148.

Archiwum Józefa i Marii Czapskich oraz archiwum rodziny Czapskich i rodzin spokrewnionych, zinwentaryzował i opracował Janusz S. Nowak. T. 2. Kraków: Muzeum Narodowe w Krakowie, Instytut Dokumentacji i Studiów nad Literaturą Polską, 2020.

Archiwum Józefa i Marii Czapskich z Maisons-Laffitte, zinwentaryzował, wstęp i indeks przygotował Janusz S. Nowak, przy współpracy Janusza Pezdy. Kraków: Muzeum Narodowe w Krakowie, Instytut Dokumentacji i Studiów nad Literaturą Polską, 2008.

Bagłajewski, Arkadiusz. „Kajety i dzienniki Józefa Czapskiego”. W: Rozmaitości emigracyjne. Literatura i sztuka..., red. Dorota Kudelska, Zdzisław Kudelski, 243–263. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2017.

Bielak, Agnieszka, oprac. „Mistykę trzeba ROBIĆ”. Listy Józefa Czapskiego i Joanny Pollakówny, wstęp Agnieszka Bielak i Jan Zieliński. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2024.

Czapski, Józef i Ludwik Hering. Listy 1939–1982, t. 1: 4 września 1939–16 stycznia 1959, oprac. Ludwika Murawska-Péju, Dorota Szczerba, Julia Juryś, Piotr Kłoczowski, posłowie Adam Zagajewski. Gdańsk: Fundacja Terytoria Książki we współpracy z Instytutem Dokumentacji i Studiów nad Literaturą Polską, 2016.

Czapski, Józef i Ludwik Hering. Listy 1939–1982, t. 2: 28 stycznia 1959–26 czerwca 1982, oprac. Ludwika Murawska-Péju, Dorota Szczerba, Julia Juryś, Piotr Kłoczowski, posłowie Adam Zagajewski. Gdańsk: Fundacja Terytoria Książki we współpracy z Instytutem Dokumentacji i Studiów nad Literaturą Polską, 2017.

Czapski, Józef. „«Moje życie było przecież polskie jak najbardziej». Rozmowa z Józefem Czapskim”, rozmawiał Zdzisław Kudelski. Odra, nr 11–12 (1991): 50–53.

Czapski, Józef. „Ciągłość oddechu. Rozmowa z Józefem Czapskim”, notowała Maria Wiernikowska. Kontakt, nr 11 (1985): 25–33.

Czapski, Józef. „Dotrzeć do malarstwa czystego”. Tygodnik Powszechny, nr 41 (1987).

Czapski, Józef. „Marceli Proust”. W: Józef Czapski. Patrząc, wybór, przedmowa i posłowie Joanna Pollakówna, Kraków: Wydawnictwo Znak, 1983.

Czapski, Józef. „Wyrazić ból. Z artystą malarzem i pisarzem Józefem Czapskim rozmawia Elżbieta Dzikowska”. Tygodnik Powszechny, nr 49 (1988).

Czapski, Józef. Czytając, [wstęp i opracowanie Jan Zieliński]. Kraków: Wydawnictwo Znak, 1990.

Czapski, Józef. Dziennik wojenny (22 III 1942 – 31 III 1944), odczytał Janusz S. Nowak, opracował Mikołaj Nowak-Rogoziński. Warszawa: Wydawnictwo Próby, Instytut Dokumentacji i Studiów nad Literaturą Polską, 2022.

Czapski, Józef. Dzienniki, wspomnienia, relacje, opracowała Joanna Pollakówna. Kraków: Oficyna Literacka, 1986.

Czapski, Józef. Józef Pankiewicz: Życie i dzieło. Wypowiedzi o sztuce. Warszawa: M. Arct, 1936 [reprint: Lublin: Wydawnictwo FIS, 1992].

Czapski, Józef. Na nieludzkiej ziemi. [b.m.r.w.].

Czapski, Józef. Na nieludzkiej ziemi. Paryż: Instytut Literacki, 1949.

Czapski, Józef. Patrząc. Z autoportretem i 19 rysunkami Autora, wybór i posłowie Joanna Pollakówna. Kraków: Wydawnictwo Znak, 1983.

Czapski, Józef. Rozproszone. Teksty z lat 1925–1988, zebrał i notami opatrzył Paweł Kądziela. Warszawa: Biblioteka „Więzi”, 2005.

Czapski, Józef. Swoboda tajemna. Warszawa: Wydawnictwo PoMost, 1989.

Czapski, Józef. Świat w moich oczach, rozmowy przeprowadził Piotr Kłoczowski. Ząbki–Paris: Apostolicum Wydawnictwo Księży Pallotynów, Éditions du Dialogue, 2001.

Czapski, Józef. Świat w moich oczach, rozmowy przeprowadził Piotr Kłoczowski, redakcja Michał Nowak-Rogoziński. Kraków: Wydawnictwo Próby, 2024 [wyd. rozszerzone].

Czapski, Józef. Tumult i widma. Warszawa: [b.w.], 1985.

Czapski, Józef. Wspomnienia starobielskie. Warszawa: Niezależna Oficyna Wydawnicza, 1979.

Czapski, Józef. Wybrane strony. Z dzienników 1942–1991. T. 1–2, wybrała i opracowała Emilia Olechnowicz. Warszawa: Instytut Dokumentacji i Studiów nad Literaturą Polską, 2010.

Czapski, Józef. Wyrwane strony, opracowała Joanna Pollakówna przy współpracy Piotra Kłoczowskiego, materiał ilustracyjny zebrał i opracował Piotr Kłoczowski. [Lozanna]: Les Éditions Noir Sur Blanc, 1993.

Czapski, Józef. Wyrwane strony, redakcja Barbara Toruńczyk. Warszawa: Fundacja Zeszytów Literackich, 2010.

Fiłosofow, Dymitr. Pisma wybrane, t. 1: Trudna Rosja (1900–1916), wybór i oprac. Piotr Mitzner, tłum. Halyna Dubyk. Warszawa: Wydawnictwo UKSW, 2015.

Fiłosofow, Dymitr. Pisma wybrane, t. 2: Rosjanin w Polsce (1920–1936), wybór i oprac. Piotr Mitzner, kwerenda: Swietłana Kuziur, tłum. Halyna Dubyk, Ewangelina Skalińska, Robert Szczęsny. Warszawa: Wydawnictwo UKSW, 2015.

Giedroyc, Jerzy i Józef Czapski. Listy 1943–1948, opracował, wstępem i przypisami opatrzył Rafał Habielski. Warszawa: Biblioteka „Więzi”, Instytut Dokumentacji i Studiów nad Literaturą Polską, 2023. Seria: Archiwum KULTURY 26.

Janion, Maria. „Dziwaczny wzrost”. Res Publica Nowa, nr 11 (1993): 19–24.

Jędrychowska, Jagoda [właśc. Kazimiera Kijowska]. „Rozmowa z Józefem Czapskim”. W: Jagoda Jędrychowska, Widzieć Polskę z oddalenia. Paris: Éditions Spotkania, 1988.

Józef Czapski 1896–1993. Świadek wieku, scenariusz i reżyseria Andrzej Wolski. Francja 2014. Zob.: https://vod.tvp.pl/filmy-dokumentalne,163/jozef-czapski--swiadek-wieku-18961993,3865 00 [dostęp: 4.05.2025].

Józef Czapski w wydawnictwach Instytutu Literackiego w Paryżu. Bibliografia, opracowała Alina Szałagan. Warszawa: Instytut Dokumentacji i Studiów nad Literaturą Polską, 2007.

Karpiński, Wojciech. Portret Czapskiego. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 1996.

Kitowska-Łysiak, Małgorzata i Magdalena Ujma, red. Czapski i krytycy. Antologia tekstów. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 1996.

Kudelska, Dorota i Zdzisław Kudelski, red. Rozmaitości emigracyjne. Literatura i sztuka. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2017.

Kudelska, Dorota. „Kształt zapisu – o Dziennikach Józefa Czapskiego”. W: Rozmaitości emigracyjne. Literatura i sztuka, red. Dorota Kudelska, Zdzisław Kudelski, 243–263. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2017.

Kudelski, Zdzisław. „«Jestem gaduła i niemowa». Józef Czapski o Gustawie Herlingu-Grudzińskim”, rozmawiał i opracował Zdzisław Kudelski. Teksty Drugie, nr 1 (2025): 330–345.

Kudelski, Zdzisław. „Józef Czapski, Jerzy Giedroyc, Gustaw Herling-Grudziński i włoskie początki Kultury”. W: Czytając Czapskiego, red. Agata Janiak, Dobrawa Lisak-Gębala, wstępem opatrzyła Dorota Heck. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2015.

Lektor [Tomasz Fiałkowski]. „Książka tygodnia: Rozmowy Piotra Kłoczowskiego z Józefem Czapskim”. Tygodnik Powszechny, nr 1–2 (2025).

Mitzner, Piotr. Ludzie z nieludzkiej ziemi. Rosyjski krąg Józefa Czapskiego. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, Wydawnictwo Naukowe UKSW, 2021.

Mitzner, Piotr. Warszawski „Domek w Kołomnie”. Rekonstrukcja. Warszawa: Biblioteka „Więzi”, Wydawnictwo UKSW, 2014.

Mitzner, Piotr. Warszawski krąg Dymitra Fiłosofowa. Warszawa: Biblioteka „Więzi”, Wydawnictwo UKSW, 2015.

Mrożek, Sławomir i Józef Czapski. Listy 1964–1988, wstęp Michał Paweł Markowski, zebrał, opracował, przypisami i notą opatrzył Jan Strzałka. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2023.

Nowak, Janusz S. „Józef Czapski – diarysta idealny. Między słowem a obrazem, wycinkiem i cytatem”. W: Czytając Czapskiego, red. Agata Janiak, Dobrawa Lisak-Gębala. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2015.

Nowak-Rogoziński, Mikołaj. [Nota o dziennikach i korespondencji J. Czapskiego]. W: Wśród mistrzów i przyjaciół. 15 lat Instytutu Dokumentacji i Studiów nad Literaturą Polską, opracowanie edytorskie i wybór cytatów Dorota Fortuna, Piotr Kłoczowski. Warszawa: Instytut Dokumentacji i Studiów nad Literaturą Polską, 2021.

Pollakówna, Joanna. Czapski. Warszawa: Wydawnictwo Krupski i S-ka, 1993.

Zagajewski, Adam. Najwyższy człowiek świata. O Józefie Czapskim, redakcja, opracowanie i posłowie Andrzej Franaszek. Kraków: Wydawnictwo a5, 2023.