W reakcji na katastrofę. Upadek Francji w dziennikach Andrzeja Bobkowskiego i Alexandra Wertha z wiosny 1940 roku

Maciej Nowak

doi:10.18290/rh25731.13s

Published : 2025-11-21

Vol. 73 No. 1 Zeszyt specjalny (2025)

In Response to the Catastrophe. The Fall of France in the Diaries of Andrzej Bobkowski and Alexander Werth in the Spring 1940

Maciej Nowak

https://orcid.org/0000-0003-4885-741X

DOI: https://doi.org/10.18290/rh25731.13s

Abstract

The article is devoted to interpreting the diaries of Andrzej Bobkowski (1913–1961) and Alexander Werth (1901–1969). The two authors, a Polish intellectual and an English journalist, were in the French capital at the time of the German attack on France in May 1940 and kept their diaries there. So, these are diaries of war, but not of occupation or from the front lines. The first text remains in manuscript so far, while the second was published in the fall of 1940 under the title The Last Days of Paris. Bobkowski’s and Werth’s diaries document the reaction to France’s impending catastrophe, the catastrophe of themselves and the capital. Bobkowski does so with reference to personal fate, seeing the fall of France as the cause of yet another life crisis, which he will interpret after a while as a circumstance that makes him realize his writing vocation. Werth, on the other hand, sees the collapse of the Third Republic as a threat to European civilization, which leads him to discover the value of the basic elements of which it is composed. Thus, both authors ultimately present the historical solstice as a conflict of an axiological (moral, aesthetic, spiritual) nature.

Keywords:

Andrzej Bobkowski, Alexander Werth, war diaries, life writing, biography, World War II

Details

References

Statistics

Authors

Download files

pdf (Język Polski)

Altmetric indicators

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

References

Benjamin, Walter. Pasaże, tłum. Ireneusz Kania. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2005.

Boal, David. Journaux intimies sous l’occupation. Paris: Armand Colin, 1993.

Bobkowski, Andrzej. [Dziennik wojenny], Andrzej Bobkowski Papers, PIASA, sygn. 45/8–12. Korzystam z wykonanych przeze mnie cyfrowych zdjęć całości materiału.

Bobkowski, Andrzej. Szkice piórkiem. Francja 1940–1944, t. 1–2, oprac. Piotr Śniedziewski. Kraków: Instytut Literatury, 2023.

Camus, Albert. Notatniki 1935-1959, tłum. Joanna Guze. Warszawa: Wydawnictwo Krąg, 1994.

Cardell, Kylie. “Bloodsport: Thomas Goltz and the Journalist’s Diary of War”. Biography, vol. 29, nr 4, (Fall 2006): 584–604.

Cottam, Rachel. “Diaries and Journals: General Survey”. W: The Encyclopedia of Life Writing, ed. Margaretta Jolly, 267–269. London: Fitzroy Dearborn, 2001.

Hébrard, Jean. „Między oralnością a piśmiennością”, tłum. Grzegorz Majszyk. W: Paweł Rodak, Pismo, książka, lektura. Rozmowy: Le Goff, Chartier, Hébrard, Fabre, Lejeune, 107–201. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2009.

Lejeune, Philippe. „Drogi zeszycie…”, „drogi ekranie…”. O dziennikach osobistych, tłum. Agnieszka Karpowicz, Magda i Paweł Rodakowie, oprac. Paweł Rodak. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2010.

Leociak, Jacek. Tekst wobec Zagłady. (O relacjach z getta warszawskiego). Wrocław: Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej, 1997.

Moran, Joe. “Private Lives, Public Histories: The Diary in Twentieth-Century Britain”. Journal of British Studies, vol 54, no 1 (January 2015): 138–162.

Nowak, Maciej. „Historiozofia wyczerpania. O pewnym wątku w dzienniku wojennym Andrzeja Bobkowskiego”. W: Pomiędzy nacjonalizmem a federalizmem, red. Tomasz Garbol. 91–111. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2019.

Nowak, Maciej. “Longing for Balance. A Biography of Andrzej Bobkowski”, tłum. Mikołaj Golubiewski. The Polish Review, nr 67 (3) (2022): 6–29.

Nowak, Maciej. „Prywatna książka? O materialnej postaci dziennika wojennego Andrzeja Bobkowskiego”. Sztuka Edycji, nr 1 (2024): 31–48.

Orwell, George. The Orwell Diaries, ed. Peter Davison. London: Penguin Books, 2010.

Paszek, Jerzy. „Wojna oczyma diarystów (Dąbrowska, Nałkowska, Iwaszkiewicz)”. W: Opowiedzieć historię. Prace dedykowane Profesorowi Stefanowi Zabierowskiemu, red. Beata Gontarz, Małgorzata Krakowiak, 162–171. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2009.

Rodak, Paweł. „Le «je» et la guerre”. La Faute à Rousseau, nr 35 (2004): 42–43.

Rodak, Paweł. „Wojna i zapis (o dziennikach wojennych)”. Teksty Drugie, nr 6 (2005): 33–45.

Sepp, Arvi i Hans Vandevoorde. “Reality of the Extraordinary. Wartime Diary Writing”. Revue belge de philologie et d’histoire, t. 98, fasc. 3 Langues et littératures modernes – Moderne Taal – en Letterkunde (2020): 579–592.

Soloveytchik, George. “The Last Days of Paris. A Journalist’s Diary and What Happened to France”. International Affairs Review Supplement, vol. 19, issues 3–4 (1940): 196–197.

Stoff, Andrzej. „Wartości sytuacyjne dzieła literackiego”. W: Problematyka aksjologiczna w nauce o literaturze, red. Stefan Sawicki, Andrzej Tyszczyk, 111–136. Lublin: RW KUL, 1992.

Szpociński, Andrzej. „Miejsca pamięci (lieux de mémoire)”. Teksty Drugie, nr 4 (2008): 11–20.

Werth, Alexander. The Last Days of Paris. A journalist’s Diary. London: Hamish Hamilton, 1940.

Zimand, Roman. „W nocy od 12 do 5 rano nie spałem”. „Dziennik” Adama Czerniakowa – próba lektury, oprac. tekstu Paulina Sieniuć. Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN, 2014.