Recepcja myśli Romana Ingardena w filozofii analitycznej

Tadeusz Szubka

doi:10.18290/rh25731.4s

Data publikacji : 2025-11-21

Tom 73 Nr 1 Zeszyt specjalny (2025)

Recepcja myśli Romana Ingardena w filozofii analitycznej

Tadeusz Szubka

https://orcid.org/0000-0002-8560-2785

DOI: https://doi.org/10.18290/rh25731.4s

Abstrakt

Roman Ingarden jest powszechnie uważany za jednego z najwybitniejszych przedstawicieli fenomenologii, aczkolwiek droga prowadząca do pełnego uznania tego faktu na arenie międzynarodowej była trudna i wyboista. Jeszcze bardziej zawiłe i skomplikowane były ścieżki prowadzące do dostrzeżenia jego nietuzinkowego dorobku w ramach filozofii analitycznej, do której on sam odnosił się z dużą niechęcią. W artykule są przedstawione cztery takie ścieżki: (1) wczesna recepcja twórczości Ingardena (A. C. Ewing i G. Ryle); (2) próby porównawcze G. Künga z centralnego okresu dominacji filozofii analitycznej; (3) wielorakie wysiłki P. Simonsa i B. Smitha wprowadzenia myśli Ingardena do analitycznych debat ontologicznych; (4) wykorzystanie dokonań Ingardena przez A. Thomasson w jej ontologii fikcji oraz ontologii kultury i społeczeństwa. Podejmowane próby zapewnienia Ingardenowi większej rozpoznawalności i popularności w ramach tradycji analitycznej przyniosły co prawda pewien skutek, któremu sprzyjały zwrot tradycji analitycznej w kierunku problematyki ontologicznej i metafizycznej oraz rosnąca otwartość na inne kierunki filozoficzne. Niemniej jednak, zapewne nigdy nie dojdzie do sytuacji, w której dokonania tego myśliciela będą w tej tradycji stawiane na równi z dorobkiem G. Fregego, G. E. Moore’a, B. Russella, L. Wittgensteina, W. V. Quine’a, J. L. Austina czy W. Sellarsa. Ingarden pozostanie w niej po prostu uczniem Husserla, który sprzeciwił się idealistycznym tendencjom swego mistrza oraz wniósł kilka ciekawych pomysłów do estetyki i ontologii.

Słowa kluczowe:

fenomenologia, filozofia analityczna, Roman Ingarden, Gilbert Ryle, Peter Simons, Barry Smith, Amie L. Thomasson

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Bacigalupo, Giuliano. „Roman Ingarden”. W: The Routledge Handbook of Phenomenology and Phenomenological Philosophy, ed. Daniele De Santis, Burt C. Hopkins, Claudio Majolino, 522–532. London: Routledge, 2021.

Bocheński, Józef Maria. Między logiką a wiarą. Z Józefem M. Bocheńskim rozmawia Jan Parys [1988], wyd. czwarte. Warszawa: Noir sur Blanc, 1998.

Brandl, Johannes L. „Gilbert Ryle: A Mediator between Analytic Philosophy and Phenomenology”. The Southern Journal of Philosophy, t. 40, nr spec. 1 (2002): 143–151.

Brożek, Anna, Jacek Jadacki, ed. Intuition and Analysis: Roman Ingarden and the School of Kazimierz Twardowski. Kraków: Copernicus Center Press, 2022.

Chase, James, Jack Reynolds, „Russell, Ryle, and Phenomenology: An Alternative Parsing of the Ways”. W: Analytic Philosophy: An Interpretive History, ed. Aaron Preston, 52–69. New York: Routledge, 2017.

Chisholm, Roderick M. „Events Without Times: An Essay on Ontology”. Noûs, t. 24, nr 3 (1990): 413–427.

Chisholm, Roderick M. „Ontologically Dependent Entities”. Philosophy and Phenomenological Research, t. 54, nr 3 (1994): 499–507.

Chrudzimski, Arkadiusz. Die Erkenntnistheorie von Roman Ingarden. Dordrecht: Kluwer Academic Publishers, 1999.

Chrudzimski, Arkadiusz. „Ingarden on Modes of Being”. W: „Objects and Pseudo-Objects: Ontological Deserts and Jungles from Brentano to Carnap”, ed. Bruno Leclercq, Sebastien Richard, Denis Seron, 199–222. Berlin: Walter de Gruyter, 2015.

De Rizzo, Julio. „Ingarden on the Varieties of Dependence”. European Journal of Philosophy, t. 30, nr 3 (2022): 996–1009.

Dummett, Michael. Origins of Analytical Philosophy, London: Duckworth, 1993.

Ewing, Alfred Cyril. „Jahrbuch für Philosophie und phänomenologische Forschung (1922)”. Mind, t. 32, nr 127 (1923): 361–363.

Ewing, Alfred Cyril. „Jahrbuch für Philosophie und phänomenologische Forschung (1925)”. Mind, t. 35, nr 138 (1926): 249–250.

Ewing, Alfred Cyril. „The Necessity of Metaphysics”. W: Contemporary British Philosophy: Personal Statements. Third Series, ed. Hywel David Lewis, 141–164. London: George Allen & Unwin, 1956.

Fine, Kit. „Neutral Relations”. The Philosophical Review, t. 109, nr 1 (2000): 1–33.

Ingarden, Roman. „Dążenia fenomenologów” [1919]. W: Roman Ingarden, Z badań nad filozofią współczesną, 269–379. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1963.

Ingarden, Roman. Time and Modes of Being, transl. Helen R. Michejda. Springfield, Ill.: Charles C. Thomas, 1964.

Ingarden, Roman. Z teorii języka i filozoficznych podstaw logiki. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972.

Ingarden, Roman. „On the Ontology of Relations”. Journal of the British Society for Phenomenology, t. 6, nr 2 (1975): 75–80.

Ingarden, Roman. „Przedmowa”. W: Edmund Husserl, Idee czystej fenomenologii i fenomenologicznej filozofii. Księga pierwsza, tłum. Danuta Gierulanka, XIII–XXIV. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1975.

Ingarden, Roman. Spór o istnienie świata [1947–1948], t. I–II (cz. 1 i 2), wyd. 3 zmienione. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987.

Ingarden. Roman. Controversy over the Existence of the World, t. I, transl. Arthur Szylewicz. Frankfurt am Main: Peter Lang, 2013.

Ingarden Roman, Controversy over the Existence of the World, t. II, transl. Arthur Szylewicz. Frankfurt am Main: Peter Lang, 2016.

Kiereś, Henryk. „Recepcja estetyki R. Ingardena w filozofii analitycznej”. Zeszyty Naukowe KUL, t. 29, nr 2 (1986) 13–18.

Kosecki, Artur. „Ontologia społeczna w świetle filozofii Romana Ingardena”. Analiza i Egzystencja, t. 64 (2023): 91–114.

Küng, Guido. „The Role of Language in Phenomenological Analysis”. American Philosophical Quarterly, t. 6, nr 4 (1969): 330–334.

Küng, Guido. „Ingarden on Language and Ontology. (A Comparison with Some Trends in Analytic Philosophy)”. W: The Later Husserl and the Idea of Phenomenology: Idealism-Realism, Historicity and Nature, ed. Anna-Teresa Tymieniecka, 204–217. Dordrecht: D. Reidel Publishing Company, 1972.

Mays, Wolfe, Stuart C. Brown, ed. Linguistic Analysis and Phenomenology. London: Macmillan, 1972.

McGinn, Colin. The Making of a Philosopher: My Journey Through Twentieth-Century Philosophy. New York: Harper Collins Publishers, 2002.

McGuinness, Brian, ed. „Arthur MacIver’s Diary: Cambridge (October 1929 – March 1930)”. Wittgenstein-Studien, t. 7 (2016): 201–255.

Mulligan, Kevin, Peter Simons, Barry Smith. „Truth-Makers”. Philosophy and Phenomenological Research, t. 44, nr 3 (1984): 287–321.

Mulligan, Kevin, Peter Simons, Barry Smith. „What’s Wrong with Contemporary Philosophy?”. Topoi, t. 25, nr 1–2 (2006): 63–67.

Ryle, Gilbert. „Essentiale Fragen: Ein Beitrag zum Problem des Wesens, von Roman Ingarden”. Mind, t. 36, nr 143 (1927): 366–370.

Ryle, Gilbert. „Autobiographical”. W: Ryle, ed. Oscar Patrick Wood, George Pitcher, 1–15. London: Macmillan, 1970.

Ryle, Gilbert. „Roman Ingarden: Essentiale Fragen”. Journal of the British Society for Phenomenology, t. 4, nr 1 (1973): 72–75. [Przedruk pozycji z 1927 roku].

Ryle, Gilbert. Collected Papers, t. I: Critical Essays. London: Routledge, 2009. [Pierwodruk 1971].

Sayre, Kenneth M. Adventures in Philosophy at Notre Dame. Notre Dame, Indiana: University of Notre Dame Press, 2014.

Simons, Peter. „Kategorie i sposoby istnienia”, przeł. Janina Makota. W: W kręgu filozofii Romana Ingardena. Materiały z konferencji naukowej – Kraków 1985, red. Władysław Stróżewski, Adam Węgrzecki, 63–77. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995.

Simons, Peter. „Ingarden and the Ontology of Dependence”. W: Existence, Culture, and Persons: The Ontology of Roman Ingarden, ed. Arkadiusz Chrudzimski, 39–53. Frankfurt am Main: Ontos Verlag, 2005.

Simons, Peter. „Barry Smith and His Influence On (Not Only, But Mainly My) Philosophy”, Cosmos + Taxis, t. 4, nr 4 (2017): 38–41; https://cosmosandtaxis.org/back-issues/ct-44/.

Simons, Peter. „Modes and Moments in Ingarden’s Ontology”. W: Roman Ingarden’s Aesthetics and Ontology: Contemporary Readings, ed. Leszek Sosnowski, Natalia Anna Michna, 33–50. London: Bloomsbury Academic, 2023.

Smith, Barry. „The Literary Work of Art”. Journal of the British Society for Phenomenology, t. 6, nr 2 (1975): 141–144.

Smith, Barry. „Ontologia epistemologii”, tłum. Czesław Porębski. W: W kręgu filozofii Romana Ingardena. Materiały z konferencji naukowej – Kraków 1985, red. Władysław Stróżewski, Adam Węgrzecki, 111–119. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995.

Sosnowski, Leszek, Natalia Anna Michna, red. Roman Ingarden’s Aesthetics and Ontology: Contemporary Readings. London: Bloomsbury Academic, 2023.

Spiegelberg, Herbert. The Phenomenological Movement: A Historical Introduction, t. I, wyd. 2. The Hague: Martinus Nijhoff, 1965.

Spiegelberg, Herbert. The Phenomenological Movement: A Historical Introduction, wyd. 3 poprawione i poszerzone. The Hague: Martinus Nijhoff, 1982.

Stróżewski, Władysław, i Adam Węgrzecki. Rozmowa o Romanie Ingardenie i Izydorze Dąmbskiej. Kraków: Libron, 2018.

Szubka, Tadeusz. „Roman Ingarden o filozofii analitycznej”. Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria, t. 29, nr 4 (2020): 123–129.

Thomasson, Amie L. Fiction and Metaphysics. Cambridge: Cambridge University Press, 1999.

Thomasson, Amie L. „Phenomenology and the Development of Analytic Philosophy”. The Southern Journal of Philosophy, t. 40, nr spec. 1 (2002):, 115–142.

Thomasson Amie L. „Ingarden i teoria zależności bytowej”, przeł. A. Mordka. ΣΟΦΙΑ, t. 3 (2003): 243–262.

Thomasson, Amie L. „Ingarden and the Ontology of Cultural Objects”. W: Existence, Culture, and Persons: The Ontology of Roman Ingarden, ed. Arkadiusz Chrudzimski, 115–136. Frankfurt am Main: Ontos Verlag, 2005.

Thomasson, Amie L. „How it All Hangs Together”. W: Thomasson on Ontology, ed. Miguel Garcia-Godinez, 9–38. Cham: Palgrave Macmillan, 2023.

Thomasson, Amie L. „Roman Ingarden” [2003]. W: The Stanford Encyclopedia of Philosophy, ed. Edward N. Zalta, Uri Nodelman (Spring 2024 Edition); https://plato.stanford.edu/archives/ spr2024/entries/ingarden/.

Tymieniecka, Anna-Teresa. „The Controversy about the Existence of the World (Spór o istnienie świata)”. Mind, t. 66, nr 262 (1957): 269–271.

Tyszczyk, Andrzej. „Sztuka i wartość. O estetyce Romana Ingardena”. W: Roman Ingarden, Wybór pism estetycznych, oprac. Andrzej Tyszczyk, VII–CVII. Kraków: Universitas, 2005.