Metafizyka i przeżycie metafizyczne w myśli Karola Ludwika Konińskiego – rozpoznanie wstępne

Adam Fitas

doi:10.18290/rh25731.3s

Data publikacji : 2025-11-21

Tom 73 Nr 1 Zeszyt specjalny (2025)

Metafizyka i przeżycie metafizyczne w myśli Karola Ludwika Konińskiego – rozpoznanie wstępne

Adam Fitas

https://orcid.org/0000-0002-2523-0924

DOI: https://doi.org/10.18290/rh25731.3s

Abstrakt

Artykuł stanowi próbę wskazania głównych znaczeń pojęć „metafizyka” i „metafizyczny” w pismach Karola Ludwika Konińskiego, a także przedstawia rozumienie przez tego pisarza i myśliciela przeżycia metafizycznego. Są to wstępne rozpoznania, ale już one prowadzą do konkluzji, że na znaczenie tych terminów znaczący wpływ miała tematyka refleksji Konińskiego zorientowanej na problematykę religijną. Można w jego myśli wyróżnić dwa zasadnicze rozumienia tego, co metafizyczne. Pierwsze z tych znaczeń, bardziej ogólne, wskazuje na pokrewieństwo z tym, co religijne, drugie, bardziej zadomowione w refleksji filozoficznej, dotyczy istoty bytu. W ujęciu przez pisarza przeżycia metafizycznego (a także religijnego i mistycznego) ujawnia się z kolei kluczowa dla całej myśli Konińskiego aporia między podmiotem a przedmiotem wiary, czyli wewnętrznym instynktem, uczuciem czy doświadczeniem, a zewnętrznym celem tych intuicji i przeżyć. Na zakończenie artykułu zasygnalizowane zostały aspekty metafizyczne w krytyce literackiej i twórczości oryginalnej Konińskiego.

Słowa kluczowe:

Karol Ludwik Koniński, metafizyka, przeżycie metafizyczne, przeżycie religijne

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Bolecki, Włodzimierz. Modalności modernizmu. Studia, analizy, interpretacje. Warszawa: IBL, 2012.

Bórkowska, Joanna. Między negacją a negocjacją. Strategia agonu w pismach Karola Ludwika Konińskiego. Rozprawa doktorska. Uniwersytet Gdański, 2013.

Bratek, Bronisław. „Magiczny szaniec pastora Hubiny”. Tygodnik Powszechny, nr 11 (1952).

Czerwińska, Elżbieta. „Tajemnice i demony. Straszny czwartek w domu pastora Karola Ludwika Konińskiego”. Ogród, nr 3–4 (1992): 236–259.

Degler, Janusz. „Listy Stanisława Ignacego Witkiewicza do Jerzego Eugeniusza Płomieńskiego”. Pamiętnik Literacki, t. 76, z. 4 (1985): 187–235.

Front, Łukasz. Myśl religijna polskiego modernizmu i jej konteksty (Karol Ludwik Koniński). Kraków: Collegium Columbinum, 2014.

Garlej, Beata. Ingardenowskie jakości metafizyczne – między otwartością a ścisłością pojęcia. Warszawa: UKSW, 2016.

Głowiński, Michał. Ekspresja i empatia. Studia o młodopolskiej krytyce literackiej. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1997.

Ingarden, Roman. O dziele literackim. Badania z pogranicza ontologii, teorii języka i filozofii literatury, tłum. Maria Turowicz. Warszawa: PWN, 1988.

Ingarden, Roman. „Wspomnienie o Stanisławie Ignacym Witkiewiczu”. W: Stanisław Ignacy Witkiewicz. Człowiek i twórca, red. Tadeusz Kotarbiński, Jerzy Eugeniusz Płomieński, 169–176. Warszawa: PIW, 1957.

Koniński, Karol Ludwik. Kartki z brulionów, oprac. Bronisław Mamoń. Kraków: Arcana, 2007.

Koniński, Karol Ludwik. Nox atra. Warszawa: Pax, 1961.

Koniński, Karol Ludwik. Pisma polityczne, oprac. Maciej Urbanowski. Kraków: Arcana, 2014.

Koniński, Karol Ludwik. Rzeczywistość, istnienie. Rękopis w Sekcji Rękopisów Biblioteki Jagiellońskiej (BJ Rkps 91/99).

Koniński, Karol Ludwik. Straszny czwartek w domu pastora. Dalsze losy pastora Hubiny, wstęp i oprac. Justyna Rybka. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2015.

Koniński, Karol Ludwik. Szkice krytyczne, oprac. Adam Fitas. Kraków: Arcana, 2007.

Koniński, Karol Ludwik. Uwagi. Maszynopis w Zakładzie Narodowym im. Ossolińskich we Wrocławiu (ZNiO Rkps 127/05/06, 127/05/07, 1–799).

Koniński, Karol Ludwik. Uwagi 1940–1942, oprac. Bronisław Mamoń. Poznań: Wydawnictwo Polskiej Prowincji Dominikanów „W drodze”, 1987.

Koniński, Karol Ludwik. Zagadnienia religijne, oprac. Łukasz Front. Kraków: Arcana, 2010.

Machay, Ferdynand. Wspomnienie o przyjacielu Hiobie. „Tygodnik Powszechny”, nr 28 (1946).

Mamoń, Bronisław. Karol Ludwik Koniński. Kraków: Znak, 1969.

Mamoń, Bronisław. Listy Witkacego do K. L. Konińskiego. „Miesięcznik Literacki”, z. 1 (1973): 115–123.

Nowak, Andrzej J. i Leszek Sosnowski, red. Słownik pojęć filozoficznych Romana Ingardena. Kraków: Universitas, 2001

Półtawski, Andrzej (2001). „Metafizyka”. W: Słownik pojęć filozoficznych Romana Ingardena, red. Andrzej J. Nowak, Leszek Sosnowski, 152–158. Kraków: Universitas, 2001.

Sławińska, Irena. „Przypowieść o Wielkim Złodzieju (Straszny czwartek w domu pastora Karola Ludwika Konińskiego)”. W: Nowela, opowiadanie, gawęda. Interpretacje małych form narracyjnych, red. Kazimierz Bartoszyński, Maria Jasińska-Wojtkowska, Stefan Sawicki, 171–190. Warszawa: PWN, 1974.

Słownik współczesnego języka polskiego. Warszawa: Wilga, 1996.

Stróżewski, Władysław. „Jakości metafizyczne”. W: Słownik pojęć filozoficznych Romana Ingardena, red. Andrzej J. Nowak, Leszek Sosnowski, 126–131. Kraków: Universitas, 2001.

Tyszczyk, Andrzej. Estetyczne i metafizyczne aspekty aksjologii literackiej Romana Ingardena. Lublin: RW KUL, 1993.

Tyszczyk, Andrzej. „Estetyczne i pozaestetyczne wartości literatury w koncepcji Romana Ingardena”. W: W kręgu filozofii Romana Ingardena. Materiały z konferencji naukowej Kraków 1985, red. Władysław Stróżewski, Adam Węgrzecki, 279–287. Warszawa: PWN, 1995.

Tyszczyk, Andrzej. „Sztuka i wartość. O estetyce Romana Ingardena”. W: Roman Ingarden, Wybór pism estetycznych, oprac. Andrzej Tyszczyk, VII–CV. Kraków: Universitas, 2005.