Dobro prywatne a dobro wspólne w dawnej Rzeczypospolitej (XVI-XVII wiek)

Urszula Augustyniak

doi:10.18290/rh2301.8

Data publikacji : 2023-03-27

Tom 71 Nr 2 (2023)

Dobro prywatne a dobro wspólne w dawnej Rzeczypospolitej (XVI-XVII wiek)

Urszula Augustyniak

https://orcid.org/0000-0003-3527-3159

DOI: https://doi.org/10.18290/rh2301.8

Abstrakt

Niniejszy tekst jest próbą spojrzenia na Rzeczpospolitą z punktu widzenia jednostki i zastanowienia się, czy istotnie celem życia szlachcica-obywatela była aktywność publiczna? Czy uzasadnione jest identyfikowanie dbałości o własny dobrostan z prywatą? Czy za służbę na rzecz państwa oczekiwano nagrody? Czy rezygnacja z prywatnego dobrostanu w imię wspólnego dobra była świadoma i dobrowolna, a w jakim stopniu wymuszana przez restrykcje ze strony władzy lub groźbę ostracyzmu społecznego? Poszukując odpowiedzi na to pytania, wykorzystano zarówno typowe dla badań dyskursu politycznego źródła publicystyczne i traktaty teoretyczne, jak i teksty pisane w języku potocznym – testamenty oraz lauda sejmikowe, prezentujące poglądy jednostek i lokalnych społeczności szlacheckich. Ustalenia uzyskane tradycyjną metodą szukania egzemplifikacji starano się zweryfikować w oparciu o wyniki badań komputerowych języka politycznego.

Słowa kluczowe:

jednostka, wspólnota, prawa jednostki, samostanowienie, interes osobisty i wspólny, aktywność polityczna, decentralizacja, rządy sejmikowe

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Bibliografia

Augustyniak, Urszula. „Egzorbitancje dysydentów na sejmie 1627 roku jako przyczynek do rekonstrukcji ich programu ideowego za panowania Zygmunta III”. Studia historyczno- prawne: księga poświęcona pamięci prof. Jana Seredyki, red. Włodzimierz Kaczorowski, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 2008, ss. 27-48.

Augustyniak, Urszula. „Granice wolności obywatela Rzeczypospolitej w XVI-XVII w. Jednostka wobec władzy, prawa i społeczeństwa”. Wolność i jej granice:polskie dylematy, red. Jacek Kloczkowski, Ośrodek Myśli Politycznej: Wyższa Szkoła Europejska im. ks. J. Tischnera, 2007, ss. 13-36.

Augustyniak, Urszula. Informacja i propaganda w Polsce za Zygmunta III. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981.

Augustyniak, Urszula. „Patriotyzm żołnierski – między miłością ojczyzny a oczekiwaniem słusznej nagrody”. Hortus bellicus. Studia z dziejów wojskowości nowożytnej: prace ofiarowane profesorowi Mirosławowi Nagielskiemu, red. Konrad Bobiatyński, i in., Wydawnictwo Neriton, 2016, ss. 111-34.

Augustyniak, Urszula. „Polska i łacińska terminologia ustrojowa w publicystyce politycznej epoki Wazów”. Łacina jako język elit, koncepcja i red. nauk. J. Axer, Wydawnictwo DiG, 2004, ss. 33-72.

Augustyniak, Urszula. „Wpływ konfesjonalizacji katolickiej na dyskurs polityczny w Rzeczypospolitej XVI-XVIII wieku”. Wizje państwa i społeczeństwa. Wartości polityczne Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Struktury aksjologiczne i granice cywilizacyjne, red. Anna Grześkowiak-Krwawicz, i in., Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2017, ss. 52-87.

Bem, Ewa. „Termin «ojczyzna» w literaturze XVII i XVIII wieku. Refleksje o języku”. Odrodzenie i Reformacja w Polsce, t. 36, 1989, ss. 131-56.

Brzozowski, Wojciech. „Konstytucyjna zasada dobra wspólnego”. Państwo i Prawo, nr 11, 2006, ss. 11-17.

„Dobro”. Słownictwo i frazeologia polskiej publicystyki okresu Oświecenia i Romantyzmu, oprac. Franciszek Pepłowski, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1961, ss. 10-11.

Dzięgielewski, Jan. Izba poselska w systemie władzy Rzeczypospolitej w czasach Władysława IV. Wydawnictwo Sejmowe, 1992.

Grześkowiak-Krwawicz, Anna. „Moja, twoja, nasza... Wolność i zaimki w polskiej myśli politycznej XVIII wieku”. Horyzonty Polityki, t. 4, nr 7, 2013, ss. 89-108.

Grześkowiak-Krwawicz, Anna. Dyskurs polityczny Rzeczypospolitej Obojga Narodów: pojęcia i idee. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2018.

Grześkowiak-Krwawicz, Anna. „Rzeczpospolita – państwo czy wspólnota. Zmiany w systemie wartości w dyskursie politycznym wieku XVIII”. Wartości polityczne Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Struktury aksjologiczne i granice cywilizacyjne, red. Anna Grześkowiak-Krwawicz, i in., Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2017. ss. 88-116.

Grzybowski, Konstanty. Teoria reprezentacji w Polsce epoki Odrodzenia. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1959.

Hindess, Barry. Filozofie władzy. Od Hobbesa do Foucaulta. Tłum. Damian Leszczyński, i Lotar Rasiński. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1999.

Hobbes, Thomas. Lewiatan czyli Materia, forma i władza państwa kościelnego i świeckiego. Tłum. Czesław Znamierowski, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1954.

Huxley, Aldous. Wyspa. Tłum. Sławomir J. Białostocki, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2004

Pepłowski, Franciszek. Słownictwo i frazeologia polskiej publicystyki okresu Oświecenia i Romantyzmu. Państwowy Instytut Wydawniczy, 1961.

Krzywy, Roman. „Sielskie bytowanie szlachty a stanowe powinności rycerskie w świetle staropolskiej poezji ziemiańskiej”. Odrodzenie i Reformacja w Polsce, t. 65, 2021, ss. 99-130.

Lewandowska-Malec, Izabela. „Udział obywateli narodu szlacheckiego w sprawowaniu władzy w Rzeczypospolitej (1573-1795)”. Udział społeczeństwa obywatelskiego we władzy i zarządzaniu Pierwszą Rzecząpospolitą (XVI-XVIII w.), red. Dariusz Makiłła, Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania, 2017, ss. 33-47.

MacIntyre, Alasdair. Dziedzictwo cnoty: studium z teorii moralności. Tłum. Jacek Hołówka, Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996.

Maciszewski, Jarema. „Kultura polityczna Polski «złotego wieku»”. Dzieje kultury politycznej w Polsce, red. Józef Gierowski, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1977, ss. 11-15.

Maciuszko, Janusz T. Mikołaj Rej: zapomniany teolog ewangelicki z XVI w. Chrześcijańska Akademia Teologiczna, 2002.

Markiewicz, Mariusz. „Rzeczpospolita bez sejmu. Funkcjonowanie państwa”. Między barokiem a Oświeceniem. Nowe spojrzenie na czasy saskie, red. Krystyna Stasiewicz, i Stanisław Achremczyk, Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, 1996, ss. 175-80.

Mączak, Antoni. Klientela: nieformalne systemy władzy w Polsce i Europie XVI-XVIII w. Wydawnictwo Naukowe Semper, 1994.

Ochmann-Staniszewska, Stefania. „Od stabilizacji do kryzysu władzy królewskiej. Państwo Wazów”. Między monarchą a demokracją. Studia z dziejów Polski XV-XVIII wieku, red. Anna Sucheni-Grabowska i Małgorzata Żaryn, Wydawnictwo Sejmowe, 1994, ss. 211-69.

Pietrzyk-Reeves, Dorota. Ład Rzeczypospolitej: polska myśl polityczna XVI wieku a klasyczna tradycja republikańska. Księgarnia Akademicka, 2012.

Rutkowski, Szymon. Korpus dokumentów sejmikowych Rzeczypospolitej przedrozbiorowej, sejmiki.nlp.ipipan.waw.pl. Dostęp 28 listopada 2022.

Sokołowski, August. Przed rokoszem: studyum historyczne z czasów Zygmunta III. Kraków, W drukarni Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1882.

Sucheni-Grabowska, Anna. „Rola mandatu poselskiego w Polsce na tle porównawczym”. Między polityką a kulturą, red. Cezary Kuklo, Wydawnictwo Naukowe PWN, 1999, ss. 119-37.

Sulima-Kamiński, Andrzej. Historia Rzeczypospolitej Wielu Narodów 1505-1795: obywatele, ich państwa, społeczeństwo, kultura, Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, 2000.

Żyro, Tomasz. Wola polityczna: siedem prób z filozofii praktycznej, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, 2008.