The Aspect of “The Death of the Author” of Wanda Gołkowska’s Art

Magdalena Howorus-Czajka

doi:10.18290/rh25734.9

Data publikacji : 2025-07-14

Tom 73 Nr 4 (2025)

Aspekt „śmierci artysty” w twórczości Wandy Gołkowskiej

Magdalena Howorus-Czajka

https://orcid.org/0000-0003-3421-1626

DOI: https://doi.org/10.18290/rh25734.9

Abstrakt

Wanda Gołkowska (1925–2013) była wybitną artystką związaną ze środowiskiem artystycznym Wrocławia, której bogata twórczość ulegała licznym przeobrażeniom. Artykuł koncentruje się na jednym etapie jej poszukiwań artystycznych i twórczych, dla którego punktem zwrotnym była wystawa w Galerii Pod Moną Lisą w 1968 roku. Obiekty prezentowane wówczas w cyklu Kompozycje otwarte posłużyły za swoiste płótno dla moich rozważań nad przyczynami przemian statusu artysty wobec przemian społecznych, politycznych i kulturowych w rzeczywistości PRL-u, nawiązując do dyskursu awangardowego zakorzenionego w pojęciu nowoczesności w czasach „poodwilżowych”. Te mikro- i makroprocesy zostały skonfrontowane z główną koncepcją artykułu „Śmierć autora” napisanego przez Rolanda Barthesa w 1967 roku.

Słowa kluczowe:

Wanda Gołkowska, sztuka polska lat 60. XX wieku, teoria Barthesa w sztuce współczesnej

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf (English)

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Barthes, Roland. Mitologie. Introduction by Jan Błoński, translated by Wanda Błońska et al. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1970.

Barthes, Roland. Sade, Fourier, Loyola. Translated by Richard Miller. Berkeley: University of California Press, 1989.

Barthes, Roland. “The Death of the Author.” Translated by Richard Howard. N.p., 1967.

Barthes, Roland. The Pleasure of the Text. Translated by Richard Miller. New York: Hillard and Wang, 1975.

Błotnicka-Mazur, Elżbieta. “The Taming of Space in Recovered Territories. The Participatory Aspects of Biennale of Spatial Forms in Elbląg and Visual Arts Symposium Wrocław ‘70.” Art Inquiry 20 (2018): 133–57.

Brendel, János. “Rodczenko – Produktywizm – Proletkult. Uwagi na marginesie monografii artysty.” Artium Quaestiones 8 (1971): 187–204.

Bürger, Peter. Theory of the Avant-Garde. Minneapolis: Manchester University Press–University of Minnesota Press, 1984.

Derrida, Jacques. “Pismo i telekomunikacja.” Translated by Joanna Skoczylas and Stanisław Cichowicz. Teksty 3 (1975): 75–92.

Derrida, Jacques. “Różnia.” Translated by Joanna Skoczylas. In Drogi współczesnej filozofii, edited by Marek J. Siemek, 374–411. Warszawa: Czytelnik, 1978.

Derrida, Jacques. Writing and difference. Translated by Alan Bass. Chicago: The University of Chicago Press, 1978.

Foucault, Michel. “Nietzsche, Freud, Marks.” Translated by Krzysztof Matuszewski. Literatura na świecie 6 (1988): 252–61.

Foucault, Michel. “Self Writing.” In The Essential Works of Foucault, 1954–1984, edited by Paul Rabinow, vol. 1, Ethics: Subjectivity and Truth, translated by Robert Hurley et al., 207–22. New York: The New Press, 1997.

Foucault, Michel. “What Is an Author?” In The Essential Works of Foucault, 1954–1984, edited by Paul Rabinow, vol. 2, Aesthetics, Method, and Epistemology, edited by James D. Faubion, translated by Robert Hurley et al., 205–22. New York: The New Press, 1998.

Gołkowska, Wanda. “Układy otwarte.” Odra 1 (1968): n.p.

Gołkowska, Wanda. Układ otwarty jako proces twórczy. Wrocław: BWA Catalogue, 2001.

Guzek, Łukasz. “Władza vs. sztuka w PRL-u i dziś.” DYSKURS: Pismo Naukowo-Artystyczne ASP we Wrocławiu 21 (2016): 36–47.

Haraszti, Miklós. The Velvet Prison. Artists under State Socialism. New York: Basic Books, 1987.

Heck, Dorota. “Abstrakcja daje do myślenia.” In Sztuka jest nieustającą polemiką. Wokół refleksji teoretycznej i praktyki artystycznej Wandy Gołkowskiej, edited by Anita Wincencjusz-Patyna, 23–37. Wrocław: Akademia Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu, 2018.

Huebler, Douglas, Robert Barry, Joseph Kosuth, Lawrence Weiner, and Seth Siegeland. January 5–31, 1969. New York: Seth Siegelaub, 1969. Exhibition catalog.

Jakubowska, Agata. “Kobieta wobec seksualności—podporządkowana, uwikłana czy wyzwolona? O kilku aspektach twórczości Natalii LL z perspektywy psychoanalizy Lacanowskiej.” Artium Quaestiones 8 (1997): 113–34.

Juszkiewicz, Piotr. Od rozkoszy historiozofii do „gry w nic”. Polska krytyka artystyczna czasu odwilży. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2005.

Juszkiewicz, Piotr. “Farewell to a Myth. On Close Relationships between Modernism and Totalitarianism.” Kunsttexte.de, Journal für Kunst- und Bildgeschichte 3 (2014): 1–7.

Kemp-Welch, Klara. “Articulating the between: Stażewski’s critical spaces.” In Awangarda w bloku / Avant-garde in the Bloc, edited by Gabriela Świtek, 306–17. Warszawa: Fundacja Galerii Foksal; Zurich: JRP Ringier, 2009.

Kluszczyński, Ryszard. Sztuka interaktywna: od dzieła-instrumentu do interaktywnego spektaklu. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, 2010.

Kowalska, Bożena. Polska awangarda malarska. Szanse i mity. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1975.

Lachowski, Marcin. “Powojenna krytyka artystyczna wobec awangardy.” Studia i Materiały Lubelskie 20 (2017): 56–63.

Ludwiński, Jerzy. “Proces twórczy czy produkcja przedmiotów.” Odra 1 (1968): n.p.

Markowska, Anna. Dwa przełomy. Sztuka polska po 1955 i 1989 roku. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, 2012.

Nader, Luiza. “Afektywna historia sztuki.” Teksty Drugie, no. 1 (2014): 14–40.

Osęka, Andrzej. “Los polskiej awangardy.” Przegląd Kulturalny, no. 7 (1957, February): 3.

Piotrowski, Piotr. “Modernism and Socialist Culture: Polish Art in the Late 1950s.” In Style and Socialism. Modernity and Material Culture in Post-War Eastern Europe, edited by Susan E. Reid and David Crowley, 133–47. Oxford: Berg Publishers, 2000.

Piotrowski, Piotr. “Modernism and Totalitarianism II. Myths of Geometry: NeoConstructivism in Central Europe, 1948–1970.” Artium Quaestiones 11 (2000): 101–54.

Piotrowski, Piotr. “Modernismus und sozialistische Kultur im Polen der späten 50 Jahre.” In Die Depots der Kunst, Dokumentationszentrum Kunst der DDR, 40–46. Burg Beeskow: Dokumentationszentrum, 1997.

Piotrowski, Piotr. “Od globalnej do alterglobalistycznej historii sztuki.” Teksty Drugie, nos. 1–2 (2013): 269–91.

Piotrowski, Piotr, ed. Odwilż. Sztuka ok. 1956. Poznań: Muzeum Narodowe, 1996. Exhibition catalog.

Piotrowski, Piotr. “Peripheries of the World, Unite!” In Extending the Dialogue: Essays by Igor Zabel Award Laureates, Grant Recipients, and Jury Members, 2008-2014, edited by Urška Jurman, Christiane Erharter, and Rawley Grau, 12–29. Ljubljana: Igor Zabel Association for Culture and Theory; Berlin: Archive Books; Vienna: ERSTE Foundation, 2016.

Piotrowski, Piotr. “Totalitarianism and Modernism: The ‘Thaw’ and Informel Painting in Central Europe, 1955–1965.” Artium Quaestiones 10 (2000): 119–74.

Piotrowski, Piotr. “Towards a Horizontal History of the European Avant-Garde.” In Europa! Europa? The Avant-Garde, Modernism and the Fate of a Continent, edited by Sascha Bru, Jan Baetens, Benedikt Hjartarson, Peter Nicholls, Tania Ørum, and Hubert Berg, 49–58. Berlin: De Gruyter, 2009.

Piotrowski, Piotr. Znaczenia modernizmu: W stronę historii sztuki polskiej po 1945 roku. Poznań: Rebis, 1999.

Studzińska, Jolanta, Marta Smolińska, and Wanda Gołkowska. Wanda Gołkowska Zmienność w międzyczasie / Changeability in Meantime. Translated by Szymon Nowak and Magdalena Piłakowska. Poznań: Fundacja 9/11 Art Space, 2019. Exhibition catalog for Galeria Piekary, October 4 – November 8, 2019.

Studzińska, Jolanta, ed. List pisany przez całe życie – Układ otwarty Wandy Gołowskiej. Wrocław: Fundacja dla Sztuki Niezidentyfikowanej, 2017.

Studzińska, Jolanta. “List pisany przez całe życie – Układ Otwarty Wandy Gołkowskiej.” In Sztuka jest nieustającą polemiką. Wokół refleksji teoretycznej i praktyki artystycznej Wandy Gołkowskiej, edited by Anita Wincencjusz-Patyna, 60–73. Wrocław: Akademia Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu, 2018.

Sztabiński, Grzegorz. “Tautologie konceptualistyczne.” Sztuka i Dokumentacja, no. 6 (2012): 89–95.

Tarabukin, Nikolai. Ot mol’berta k mashine [От мольберта к машине]. Moskva: Izdatel’stvo „Rabotnik prosveshcheniya“, 1923.

Turowski, Andrzej. “Konstruktywistyczna przemiana.” Teksty Drugie, no. 1 (1977): 98–99.

Wincencjusz-Patyna, Anita. Wanda Gołkowska: Wrocławskie Środowisko Artystyczne / Wanda Gołkowska: Artistic Milieu of Wrocław. Translated by Małgorzata Kaziów. Wrocław: Akademia Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu, 2015.

Wincencjusz-Patyna, Anita, ed. Sztuka jest nieustającą polemiką. Wokół refleksji teoretycznej i praktyki artystycznej Wandy Gołkowskiej. Wrocław: Akademia Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu, 2018.

Włodarczyk, Wojciech. “Nowoczesność i jej granice.” In Sztuka polska po 1945 roku: Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Warszawa, listopad 1984, edited by Teresa Hrankowska, 19–30. Warszawa: PWN, 1987.

Wojciechowski, Aleksander. “Styl życia i plastyka.” Przegląd Kulturalny 45 (1957): 8.

Woźniakowski, Jacek. “Nieznany czar Zachodu. Odszukiwanie kontaktu.” In Sztuka polska po 1945 roku: Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Warszawa, listopad 1984, edited by Teresa Hrankowska, 115–20. Warszawa: PWN, 1987.

Zbroja, Aleksandra. W poszukiwaniu utraconych znaczeń. Międzyczas i Układy Otwarte w sztuce Wandy Gołkowskiej. Wrocław: Fundacja dla Sztuki Niezidentyfikowanej, 2015.

Zimmerman, Eric. “Narrative, Interactivity, Play, and Games: Four Naughty Concepts in Need of Discipline.” In First Person. New Media as Story, Performance, and Game, edited by Noah Wardrip-Fruin and Pat Harrigan, 154–64. Cambridge, MA: The MIT Press, 2006.