Analogia figuratywna (metafora i obrazowanie) w Daodejingu 道德经

Lidia Kasarełło

doi:10.18290/rh23719.2

Data publikacji : 2023-10-24

Tom 71 Nr 9 (2023)

Analogia figuratywna (metafora i obrazowanie) w Daodejingu 道德经

Lidia Kasarełło

https://orcid.org/0000-0002-9206-6300

DOI: https://doi.org/10.18290/rh23719.2

Abstrakt

Język figuratywny w Daodejingu, polegający na tworzeniu obrazów i znaczeń poprzez użycie analogii, metafor i symboli, jest tekstem otwartym hermeneutycznie. Stanowi część szerszej strategii myślenia korelacyjnego (skoordynowanego), typowej dla starożytnej hemisfery chińskiej. Podstawową kategorią, wokół której skumulowane jest całe znaczenie Daodejing, jest dao. Jako domena docelowa pojawia się – zdaniem Feng Youlana – w czterech aspektach: ontologicznym, kosmogenetycznym, fenomenologicznym i charakterologicznym (77). Laozi odwołuje się do najbardziej pierwotnych struktur myślowych, aby wyjaśnić, czym jest dao, co oznacza, że nie ma ono wyraźnego materialnego określenia w realnym świecie i pozostaje nieuchwytne poza kontekstem i figuracjami. W samym tekście pełni funkcję metafory ontologicznej. Z poznawczego punktu widzenia Laozi wykorzystuje technikę mapowania obiektów z jednego zasobu systemowego na inny. Wśród nich znajdują się metafory pojęciowe wywodzące się z domeny źródłowej. Dziedziny te, omówione kolejno w tym artykule, łączy przekonanie o organicznej naturze wszechświata. Obydwa pochodzą ze świata przyrody, m.in. woda i dolina; domena ludzka, np. postać matki, kobiety, niemowlęcia, oraz ze świata flory i fauny, a także obiektów otoczenia człowieka, m.in. koło i piasta, nierzeźbiony blok, dzbanek, miech, łuk, słomiane psy i sieci. Ich funkcja, ze względu na wybór myślenia skojarzeniowego (analogizującego), pozostaje taka sama, różnicuje je natomiast rodzaj zastosowanych metafor – od sytuacyjnych po statyczne.

Słowa kluczowe:

analogia figuratywna, metafora, obrazowanie, Daodejing

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Allan, Sarah. „The great one, water, and the Laozi: New light from Guodian”. Toung Pao, 89, 2003, ss.. 237-184.

Allan, Sarah. The way of water and sprouts of virtue. Albany. State University of New York Press, 1997.

Bauer, Wolfgang. „Ich Und Nicht-Ich in Laozis Daodejing”. Monumenta Serica, 47, nr 1, 1999, ss. 55-270, doi: 10.1080/02549948.1999.11731330.

Bo, Mou. „Ultimate concern and language engagement: a reexamination of the Opening message of the’ Dao-de-jing”. Journal of Chinese Philosophy, 27, nr4 2000, ss. 429-439.

Buda, Stanisław. „Analogia a metafora”. Filozofowanie jako współstwarzanie 2010, akademia. edu.pl/Analogia_a_metafora.pdf.

Chan, Alan K. „Laozi”. The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Winter 2018 Edition), plato. stanford.edu/archives/win2018/entries/laozi/.

Chan, Alan K. „The Daodejing and Its Tradition”. Daoism Handbook, red. Livia Kohn. Brill, 1999, ss. 1-29.

Chen, Guo-Ming, Richard G. Holt. „Persuasion through the Water Metaphor in Dao De Jing”. Intercultural Communication Studies, 11, no. 1, 2002, ss.153-169.

Cheng, Chung-ying. „Chinese Philosophy and Symbolic Reference”. Philosophy East and West, 27, no. 39,1977, ss.307-322.

Creel, Herrlee. „On the Opening Words of the Lao-Tzu”. Journal of Chinese Philosophy, no.10, 1983, ss. 299-330.

Cui, Qingtian 崔清; Wen Gongyi 溫公頤, redaktorzy. 中國邏輯史教程 (Podręcznik historii chińskiej logiki). Nankai daxue chuban she, 2001.

Cui, Qingtian. Comparative research on Mohist and Aristotelian logic. People’s Publishing House, 2004.

Dziwisz, Marian, redaktor. Taoism. Biblioteka Pisma Literacko-Artystycznego. Krakowskie Wydawnictwo Prasowe RSW „Prasa-Książka-Ruch”, 1988.

Feng, Youlan. A history of Chinese philosophy. Princeton University, 1983.

Feng, Youlan. Krótka historia filozofii chińskiej. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001.

Fraser, Chris. „Distinctions, Judgment, and Reasoning in Classical Chinese Thought”. History and Philosophy of Logic, no. 34, 2013, ss. 7-34, doi: 10.1080/01445340. 2012.724927.

Garrett, Mary, „Asian challenge”. Contemporary perspectives on rhetoric, red. Sonja K. Foss, Karen A. Foss i Robert Trapp. Prospect Heights, 1991, pp. 295-314.

Garssen, Bart. „Comparing the incomparable: figurative analogies in a dialectical testing procedure”. Pondering on problems of argumentation: Twenty essays on theoretical issues, red. Frans H. van Eemeren. Springer, 2009. Springer link: link.springer.com/book/10.1007/978-1-4020-9165-0.

Gibbs, Raymond, The Poetics of Mind-Figurative Thought, Language, and Understanding, Cambridge University Press, 1994.

Hall, David L, i Robert T. Ames. Anticipating China: Thinking through the narratives of Chinese and Western culture. State University of New York Press, 1995.

Hansen, Chad. „Language in the Heart-Mind”. Understanding the Chinese Mind: The philosophical roots, red. Robert E. Allinson. Oxford University Press, 1989, ss. 75-124.

Hansen, Chad. „Linguistic Skepticism in the Lao Tzu ”. Philosophy East and West, 31, no. 3 (Jul., 1981), ss. 321-336, www.jstor.org/stable/1398577.

Harbsmeier, Christoph. „Language and Logic”. Science and Civilization in China, red. Joseph Needham, vol. 7. Cambridge University Press, 1998.

Hardy, Julia. „Influential Western Interpretations of the Tao-te-ching in Lao-tzu and the Tao-te-ching”, Lao-tzu and Tao-te-ching, red Livia Kohn i Michael LaFargue. State University of New York Press, 1998.

He, Zhaowu, Bu Jinzhi; Tang Yuyuan i Sun Kaitai. Zhongguo sixiang fazhanshi 中国思想发展史. Qingnian chubanshe, 1980.

Jullíen, François. Drogą okrężną i wprost do celu: Strategie sensu w Chinach i Grecji. Tłum. Maciej Falsk, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2006.

Kaltemnark, Max. Lao Tzu and Taoism. Stanford University of New York Press, 1969

Kasarełło, Lidia. Chińska kultura symboliczna. Jej współczesne metamorfozy w literaturze, teatrze i malarstwie . Dialog, 2011, ss. 37-47.

Kiklewicz, Aleksander. „Metafory konceptualne: fenomeny umysłu czy konstrukty kognitywistyczne? cz. I”. LingVaria, nr 2 (28), 2019, ss. 13-27

Kiklewicz, Aleksander. „Teoria metafor pojęciowych: zagadnienia dyskusyjne”. Język. Komunikacja. Wiedza. Prawo i ekonomika 2006, ss. 217-273.

Kohn, Livia. Taoizm. Wprowadzenie. Tłum. Justyn Hunia. Wydawnictwa Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2012,

Komarzyca, Daniel. „Analiza istotnych politycznie przemian taoizmu – od filozoficznej wolności do religijnego autorytetu”. Cywilizacja i polityka 2018, ss. 340-370, .doi: : 10.5604/ 01. 3001.0013.1596; hcejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.ojs-issn-1732-5641-year- 2018-volume-16-issue-16-article-3171

Konior, Jan. „Wnioskowanie przez analogię i potrzeba jego rozwijania w edukacji matematycznej”. Nauczyciel i Szkoła, nr 1-2 (22-23), 2004, ss. 67-77.

Korczak, Andrzej. „Symbole religijne i metafory mądrościowe Laozi”. Przegląd Religioznawczy, nr. 3 (273), 2019.

Koszowski Maciej.. „Fenomen analogii”. Przegląd Prawno-Ekonomiczny, nr. 1, 2010, ss. 34-40.

Kövecses, Zoltan. Metaphor in culture. Cambridge University Press, 2005, doi:10.1017/CBO97 80511614408 .

LaFargue, Michael. The Tao of the Tao Te Ching. State University of New York Press, 1992.

Lai, Karyn. Ziran and Wuwei in the Daodejing: An Ethical Assessment. December 2007. Springer Science + Business Media B.V. 2007, ss. 325–337, https://www.scirp.org/ journal/ paperinformation.aspx?paperid=94571, doi: 10.1007/s11712-007-9019-8

Lakoff, George, i Mark Johnson. Metafory w naszym życiu. Tłum. Tomasz Krzeszowski. Państwowy Instytut Wydawniczy, 1988.

Lakoff, George, i Mark Johnson. The Master Metaphor List. University of California Press, 1994, http://cogsci.berkeley.edu/.

Lin, Guanghua. „Exploring the Non-objectified Character of Dao in the Laozi”. Frontiers of Philosophy in China”, vol. 12, no. 3, September 2017, ss. 358-37, www.jstor.org/ stable/ 10.2307/26571906

Liu, JeeLoo. Wprowadzenie do filozofii chińskiej. Od myśli starożytnej do chińskiego buddyzmu. Tłum. Mieczysław Godyń. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2010.

Liu, Jing. Nature naturing . Ziran in early daoist thinking. A dissertation submitted to the graduate division of the University of Hawai‘i at Mānoa for the degree of Doctor of philosophy, 2018, https://scholarspace.manoa.hawaii.edu/items/00acda47-c297-4671-94ca-995ba73415dc.

Lu, Yanying. „Water Metaphors in Dao de jing: A Conceptual Analysis”. Open Journal of Modern Linguistics, 2, no.4, 2012, ss. 151-158, www.SciRP.org/journal/ojml,

Lubowicka, Grażyna. Język figuratywny w przestrzeni symbolicznej –interpretacja i wyobraźnia w rozumieniu znaczeń. repozytorium.uni.wroc.pl/Content/89651/PDF/01_Lubowicka_Grazyna_ Jezyk_figuratywny_w_przestrzeni_symbolicznej.pdf, doi:10.34616/22.19.002.

Malyavin, Vladimir. Sumerki Dao: Kul'tura Kitaya na poroge Novogo vremeni, Astrel', 2003 [Малявин, Владимир. Сумерки Дао: Культура Китая на пороге Нового времени, Астрель, 2003.

Möller, Hans-Georg, rdaktor. Laotse. Tao Teking . Nach den Seidentexten von Mawangdui, Die Seidentexte von Mawangdui 500 Jahre älter als andere Asugaben. Fischer Verlag, 1995

Murphy, Dan. A comparison of the Guodian and Mawangdui Laozi texts. Masters Theses 1911 - February 2014, 2006, https://scholarworks.umass.edu/theses/1265

Needham, Joseph. „History of scientific thought”. Science and civilisation in China (中國科學技術史). Cambridge University Press, 1969.

Papagiannis, Lampros I. „Infant as a Symbolism of Goodness and Innocense in Lao Zi’s Dao De Jing and Heraclitus’ Fragments”. Philosophica 54, 2019, pp. 135-151.

Paroń, Katarzyna. „Rzeczywistość to metafora – próba kognitywnej analizy metafor w felietonach Jerzego Urbana”. Folia Litteraria Polonica, 14, 2011, ss. 43-53.

Perkins, Franklin. „Metaphysics in Chinese philosophy”. The Stanford encyclopedia of philosophy (Summer 2019 edition), red. Edward N. Zalta, plato.stanford.edu/archives/sum2019/entries/ chinese-metaphysics.

Radpour, Esmaeil. „Symbolism of Water in Daoism: A Sufi Point of View”. Sophia Perennis, vol 15, no. 34, Autumn and winter 2018-2019, ss. 5-17, www.Javidankherad.ir.pdf.

Reding, Jean-Paul. „Analogical reasoning in early Chinese philosophy”. Asiatische Studien (Zeitschrift der Schweizerischen Asiengesellschaft, Études asiatiques : revue de la Société Suisse-Asie), 1986, no. 40, doi: 10.5169/seals-146757.

Rošker, Jana. „Semantic Aspects of Classical Chinese Analogies and Structural Thought Patterns” 哲學與文化 (Filozofia I kultura), 44, 2017, no. 6.

Rošker, Jana. „Specific features of Chinese logic: analogies and the problem of structural relations. Confucian and mohist discourses”.Synthesis philosophica 57, no.1, 2014, ss. 23-40.

Rošker, Jana. Searching for the Way – Theory of Knowledge in pre-Modern and Modern China, Chinese University Press, 2008.

Schwartz, Benjamin I.. Starożytna myśl chińska. Tłum. Magdalena Komorowska. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2009.

Schwarz, Ernst. „Einfürung”. Laudse, Daudedsching, Verlag Reclam, 1970, ss. 5-55.

Slingerland, Edward G. Effortless action: Wu-wei as Conceptual metaphor and spiritual ideal in early China. Oxford University Press, New York, 2003.

Tokarz, Marek. „Podstawowe założenia teorii metafory Lakoffa i Johnson”. Nowa Krytyka, nr 11, 2000, ss. 253-261.

Volkov, Alexeï. „Analogical Reasoning in Ancient China : some examples”. Extrême-Orient - Extrême-Occident, no. 14, 1992, ss. 15-48, www.persee.fr/doc/oroc_0754-5010_ 1992_num_14_14_962,

Wagner Rudolf. A Chinese Reading of the Daodejing. State University of New York Press, 2003.

Walker, Travis. „Contrasting tools of thought: Chinese correlations and Western analogies”. Asian Philosophy, 31, no. 1, 2021, https://doi.org/10.1080/09552367.2021.1872825.

Wang, Kexi 王克喜. 古代漢語與中國古代邏輯 Gǔdài hànyǔ yǔ zhōngguó gǔdài luójí (Klasyczny język chiński i klasyczna logika chińska). Renmin chuban she, 2000.

Wayne, W. Dyer. Odmień swój umysł, odmień swoje życie. Żyj zgodnie z mądrością Tao. Tłum. Aleksandra Wolnicka. Czarna Owca, 2010.

Wesołowski, Zbigniew. „Kilka uwag na temat idei prawdy w klasycznych Chinach. Część pierwsza: Rozważania metodyczno-metodologiczne”, Nurt SVD, nr 1, 2013, ss. 7-34.

Wilhelm, Helmut. Change: Eight lectures on the I Ching. Trans. C.F. Baynes.. Princeton University Press. 2019 First published 1960,

Wolhfart, Günter. „Dao. Zur Übersetzung der Anfangspassage im ersten Kapitel des Daodejings”. „Minima serica“, 1999, no. 2, ss. 44-74.

Wu, Chun 吾淳.中國思維形 Zhōngguó sīwéi xíng (Chińskie formy kognitywne). Renmin chuban she, 1998.

Xiao, Xiaosui. „The Rhetorical Construction of the Discourse on the Dao in Daode jing”. Intercultural Communication Studies 11, no. 1, 2002, ss. 137-151.

Xiong, Tieji 熊铁基. 二十世纪中国老学 Èrshí shìjì zhōngguó lǎo xué (Nauka Laozi w XX wieku w Chinach ). Fujian renmin chubanshe, 2002.

Yu, Ning. „Heart and cognition in ancient Chinese philosophy” Journal of Cognition and Culture, no. 7, 2007, ss. 27-47, doi:10.1163/156853707X171801

Yuan, Ai. „Rhetorical Questions in the Daodejing: Argument Construction, Dialogical Insertion, and Sentimental Expression” Religions no. 13, 252, 2022, ss. 1-14, doi: 10.3390/rel1 3030252.

Yun, Xie. „Argument by Analogy in Ancient China”. Argumentation, no 33, 2019, ss. 323-347, doi: 10.1007/s10503-018-09475-7.

Zhang, Dainian. Key Concepts in Chinese Philosophy. Foreign Language Press. Yale University Press, 2002.

Zięba, Maciej St. „Chińska filozofia”. Powszechna Encyklopedia Filozofii, wersja on-line, ss. 3-49, http://www.ptta.pl/pef/pdf/c/chinskafilozofia.pdf.

Zysk, Tadeusz. „Psychologia tao”. Taoizm, red. Marian Dziwisz. Biblioteka Pisma Literacko-Artystycznego. Krakowskie Wydawnictwo Prasowe RSW „Prasa-Książka-Ruch”, 1988, ss. 134-141.