Ascensus amoris atque descensus. Topos stopni miłości jako narzędzie interpretacyjne antycznej poezji erotycznej

Wojciech Kopek

doi:10.18290/rh25733.6

Data publikacji : 2025-07-07

Tom 73 Nr 3 (2025)

Ascensus amoris atque descensus. Topos stopni miłości jako narzędzie interpretacyjne antycznej poezji erotycznej

Wojciech Kopek

https://orcid.org/0000-0002-9786-650X

DOI: https://doi.org/10.18290/rh25733.6

Abstrakt

Celem artykułu jest ukazanie wielowiekowego trwania toposu gradus amoris (stopni miłości) w tradycji literatury antycznej jako elementu kompozycyjnego i wyznacznika kierunku interpretacji tekstów. Przyjąwszy za punkt wyjścia skodyfikowanie w scholiach Donata (do Terencjusza) i Pomponiusza Porfiriona (do Horacego) toposu jako pięciostopniowej struktury opisu relacji erotycznej (III-V wiek po Chr.), autor, posługując się analizą strukturalną i porównawczą, poszukuje jego śladów w epigrafice i sielance hellenistycznej (I-III wiek przed Chr.). Ostatecznie sięga do piątego hymnu homeryckiego „Do Afrodyty”, który zostaje uznany za źródło toposu w kształcie, jaki został utrwalony w literaturze greckiej i łacińskiej.

Słowa kluczowe:

gradus amoris, stopnie miłości, konieczność (ananke), epigramat, sielanka, hymny homeryckie

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Acronis et Porphyrionis Commentarii in Q. Horatium Flaccum. Edidit Ferdinandus Havthal, vol. I. Berolini: Sumptibus Julii Springeri, 1864.

Aeli Donati quod fertur Commentum Terenti. Recensuit Paulus Wessner, vol. I. Lipsiae: In Aedibus B. G. Teubneri, 1902.

Alster, Bendt. „Sumerian Love Songs”. Revue d’Assyriologie et d’archéologie Orientale 79, nr 2 (1985): 127-159.

Anthologia Graeca. Edidit Hermann Beckby. 2. Auflage. München: Ernst Heimeran Verlag, 1965-1968.

Antologia Palatyńska. Tłum. Zygmunt Kubiak. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1978.

Bataille, Georges. Erotyzm. Tłum. Maryna Ochab. Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 1999.

Bergren, Ann L. T. „‘The Homeric Hymn to Aphrodite’: Tradition and Rhetoric, Praise and Blame”. Classical Antiquity 8, nr 1 (1989): 1-41.

Bernhard, Maria Ludwika. Sztuka grecka V wieku p.n.e. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1991.

Bickerman, Elias J. „Love Story in the Homeric Hymn to Aphrodite”. Athenaeum 54 (1976): 229-254.

Breitenberger, Barbara. Aphrodite and Eros. The Development of Erotic Mythology in Early Greek Poetry and Cult. New York: Routeledge, 2007.

Brink, Charles Oscar. Horace on Poetry, vol. 2: The ‘Ars Poetica’. Cambridge: The University Press, 1971.

Cholmeley, Roger James. „Introduction”. W: The Idylls of Theocritus, ed. Roger J. Cholmeley, 1-60. London: Bell, 1919.

Clairmont, Christoph W. „The lekythos of Myrrhine”. W: Studies in Classical Art and Archaeology. A Tribute to Peter Heinrich von Blanckenhagen, eds. Günter Kopcke and Mary B. Moore, 103-110. New York: J.J. Augustin, 1979.

Clay, Jenny Strauss. „Hide and Go Seek. Hermes in Homer”. W: Tracking Hermes, Pursuing Mercury, ed. John F. Miller and Jenny Strauss Clay, 67-78. Oxford: Oxford University Press, 2019.

Cody, John V. Horace and Callimachean Aesthetics. Bruxelles: Latomus, 1976.

Czerwińska, Jadwiga. „Metaforyka śmierci i archetyp niezniszczalnego życia”. Roczniki Humanistyczne 62, z. 3 (2014): 5-27.

Dodds, Eric R. The Greeks and the Irrational. Berkeley: University of California Press, 1951.

Farrell, Joseph. „Hermes in Love. The Erotic Career of a Mercurial Character”. W: Tracking Hermes, Pursuing Mercury, ed. John F. Miller and Jenny Strauss Clay, 121-140. Oxford: Oxford University Press, 2019.

Faulkner, Andrew. The Collection of Homeric Hymns. From the Seventh to the Third Centuries BC, w: The Homeric Hymns. Interpretative essays, edited by Andrew Faulkner, s. 175-205. Oxford: Oxford University Press, 2011.

Faulkner, Andrew. The Homeric Hymn to Aphrodite. Introduction, Text, and Commentary. Oxford: Oxford University Press, 2008.

Friedman, Lionel J. „Gradus Amoris”. Romance Philology 19, nr 2 (1965): 167-177.

Gadamer, Hans-Georg. „Hermeneutyka”, tłum. Andrzej Bronk. Życie i Myśl 26, nr 4 (1976): 137-150.

Gibson, Roy K. „Gallus: The First Roman Love Elegist”. W: A Companion to Roman Love Elegy, edited by Barbara K. Gold. 172-186. Chichester: Wiley-Blackwell, 2012.

Hanusiewicz, Mirosława. Pięć stopni miłości. O wyobraźni erotycznej w polskiej poezji barokowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper, 2004.

Harrison, Stephen J. „Horace’s Mercury and Mercurial Horace”. W: Tracking Hermes, Pursuing Mercury, ed. John F. Miller and Jenny Strauss Clay, 159-172. Oxford: Oxford University Press, 2019.

Herondas. Mimy. Tłum. Janina Ławińska-Tyszkowska. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 1988.

Homerikά, czyli Żywoty Homera i poematy przypisywane poecie. Tłum. Włodzimierz Appel. Warszawa: Prószyński i Spółka, 2007.

Inanna. Queen of Heaven and Earth. Her Stories and Hymns from Sumer. Trans. Diane Wolkstein, Samuel Noah Kramer. Cambridge: Harper, 1983.

Jenkins, Ian. „Is There Life after Marriage? A Study of the Abduction Motif in Vase Paintings of the Athenian Wedding Ceremony”. Bulletin of the Institute of Classical Studies, nr 30 (1983): 137-145.

Jones Roccos, Linda. „The Kanephoros and Her Festival Mantle in Greek Art”. American Journal of Archaeology 99, nr 4 (1995): 641-666.

Lausberg, Heinrich. Retoryka literacka. Podstawy wiedzy o literaturze. Tłum. Albert Gorzkowski. Bydgoszcz: Homini, 2002.

Liddell, Henry George i Robert Scott. A Greek-English lexicon. Oxford: Clarendon press, 1869.

Nisbet, Robin George Murdoch i Margaret Hubbard. A Commentary on Horace: Odes. Book I. Oxford: Clarendon Press, 1970.

Olson, S. Douglas (ed.). The ‘Homeric Hymn to Aphrodite’ and Related Texts: Text, Translation and Commentary. Berlin, Boston: De Gruyter, 2012.

Oxford Latin Dictionary, red. Peter G. W. Glare. Oxford: Clarendon Press, 1968.

Parry, Hugh. „The Homeric Hymn to Aphrodite: Erotic ‘Ananke’”. Phoenix 40, nr 3 (1986): 253-264.

Rappaport, Roy A. Ritual and Religion in the Making of Humanity. Cambridge: Cambridge University Press, 1999.

Rubio, Gonzalo. „Review of Inanna and Dumuzi: A Sumerian Love Story, by Yitschak Sefati”. Journal of the American Oriental Society 121, nr 2 (2001): 268-274.

Saayman, Francois. „Dogs and Lions in the Oresteia”. Akroterion 38, nr 1 (1993): 11-18.

Schmidt, Peter Lebrecht. „Porphyrio, Pomponius”. W: Brill’s New Pauly: Encyclopaedia of the Ancient World. Edited by Hubert Cancik, Helmuth Schneider, Christine F. Salazar, David E. Orton. Vol. 11. Leiden–Boston: Brill, 2007.

Scholia in Theocritum vetera, rec. Carl Wendel. Lipsiae: In Aedibus B.G. Teubneri, 1914.

Sowa, Cora Angier. Traditional Themes and The Homeric Hymns. Chicago: Bolchazy-Carducci Publishers, 1984.

Teokryt. Sielanki. Tłum. Artur Sandauer. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1953.

Terence. The Eunuch. Edited, translated, and commentary by Anthony J. Brothers. Warminster: Aris and Phillips, 2000.

Terencjusz. Komedie. Tłum. Ewa Skwara. Tom I. Warszawa: Prószyński, 2005.

The Comedies of Terence. Translated by Henry Thomas Riley. New York: Harper and Brothers, 1872.

The Homeric Hymns. Edited by Thomas William Allen, William Reginald Halliday, Edward Ernest Sikes, 2nd ed. Oxford: Oxford University Press, 1934.

Utwory Teokryta. Tłum. Kazimierz Kaszewski. Warszawa: P. Laskauer, I. W. Babicki, 1901.

Vendôme, Matthieu de. Ars versificatoria. W: Les arts poétiques du XIIe et du XIIIe siècle. Recherches et documents sur la technique littéraire du Moyen Âge, red. Edmond Faral, 106-193. Paris: Librairie ancienne Édouard Champion, 1923.