Czy śmierć ojca wpływała na moment ślubu jego potomstwa? Badania pilotażowe XIX-wiecznego Poznania

Grażyna Liczbińska

doi:10.18290/rh25732.2

Data publikacji : 2025-04-11

Tom 73 Nr 2 (2025)

Czy śmierć ojca wpływała na moment ślubu jego potomstwa? Badania pilotażowe XIX-wiecznego Poznania

Grażyna Liczbińska

https://orcid.org/0000-0002-0922-4612

DOI: https://doi.org/10.18290/rh25732.2

Abstrakt

Stresy środowiskowe, takie jak wojny, klęski żywiołowe, epidemie, wstrząsy gospodarcze i polityczne, pogarszają funkcjonowanie rodziny. Ponadto życie w środowisku rodzinnym dotkniętym na przykład śmiercią rodzica (głównie ojca) zwiększa poziom stresu wśród potomstwa. Zgodnie z teorią akceleracji psychospołecznej stresujące środowisko często przyspiesza przejście od okresu dojrzewania do etapu życia reprodukcyjnego. Z drugiej strony śmierć ojca może ograniczać wsparcie finansowe dzieci i przez to obniżyć ich poziom życia (brak środków rodzicielskich), co z kolei może opóźniać zawieranie małżeństw, szczególnie w sytuacji, kiedy ślub potomstwa wymagał wsparcia rodzicielskiego. W pracy zbadano związek między utratą ojca w dzieciństwie (dzieci < 15 lat) i w dorosłości (≥15 lat) a wiekiem zawierania małżeństw przez synów i córki. Uwzględniono indywidualne historie kobiet i mężczyzn z Poznania, a dane zaczerpnięto z kart meldunkowych mieszkańców tego miasta. W XIX i na początku XX wieku śmierć ojca przyspieszała ślub córki o ponad 3 lata, w przypadku synów utrata ojca nie wpływała natomiast na moment ślubu.

Słowa kluczowe:

utrata ojca, stres psychiczny, tło ekonomiczne, role społeczne, karty meldunkowe ludności

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Belsky, Jay. „The Development of Human Reproductive Strategies: Progress and Prospects”. Current Directions in Psychological Science 21, nr 5 (2012): 310-316.

Belsky, Jay, Laurence Steinberg i Patricia Draper. „Childhood Experience, Interpersonal Development, and Reproductive Strategy: An Evolutionary Theory of Socialization”. Child Development 62, nr 4 (1991): 647-670.

Bogaert, Anthony F. „Age at Puberty and Father Absence in a National Probability Sample”. Journal of Adolescence 28, nr 4 (2005): 541-546.

Bowlby, John. Attachment and Loss. Wyd. 2. T. 3, Sadness and Depression. London: Hogarth Press–Institute of Psycho-Analysis, 1982.

Brodnicka, Emilia. „Ludność parafii Wieleń nad Notecią w drugiej połowie XVIII w.”. Przeszłość Demograficzna Polski, nr 3 (1970): 179-202.

Budnik, Alicja i Grażyna Liczbińska. „Urban and Rural Differences in Mortality and Causes of Death in Historical Poland”. American Journal of Physical Anthropology 129, nr 2 (2006): 294-304.

Daszkiewicz-Ordyłowska, Danuta. „Śluby w parafii toszeckiej w latach 1789-1877”. Śląskie Studia Demograficzne. T. 2, Śluby (pod red. Zbigniewa Kwaśnego) (1995): 47-68.

Ellis, Bruce J. i Judy Garber. „Psychosocial Antecedents of Variation in Girls’ Pubertal Timing: Maternal Depression, Stepfather Presence, and Marital and Family Stress”. Child Development 71, nr 2 (2000): 485-501.

Golde, Günter. Catholics and Protestants: Agricultural Modernization in Two German Villages. New York: Academic Press, 1975.

Hetherington, E. Mavis. „Effects of Father Absence on Personality Development in Adolescent Daughters”. Developmental Psychology 7, nr 3 (1972): 313-326.

„Kartoteka ewidencji ludności 1870-1931”. Dostęp: 22.06.2024. https://e-kartoteka.net/pl/about.

Kemkes-Grottenthaler, Ariane. „More than a Leap of Faith: The Impact of Biological and Religious Correlates on Reproductive Behavior”. Human Biology 75, nr 5 (2003): 705-727.

Knodel, John E. Demographic Behavior in the Past: A Study of Fourteen German Village Populations in the Eighteenth and Nineteenth Centuries. Cambridge: Cambridge University Press, 1988.

Kuklo, Cezary. Rodzina w osiemnastowiecznej Warszawie. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 1991.

Liczbińska, Grażyna. „Fertility and Family Structure in the Lutheran Population of the Parish of Trzebosz in the Second Half of the 19th Century and the Beginning of the 20th Century”. The History of the Family. An International Quarterly 17 (2012): 142-156.

Liczbińska, Grażyna. Lutherans in the Poznań Province: Biological Dynamics of the Lutheran Population from the 19th Century and Early 20th Centuries. Hamburg: Verlag Dr. Kovač, 2015.

Liczbińska, Grażyna. „Sztafeta pokoleń. Rodzina wielkopolska drugiej połowy XIX wieku”. W: Poznański sposób na niepodległość, red. Andrzej Gulczyński i Szymon Paciorkowski, 443-468. Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk–Wydawnictwo Miejskie Posnania, 2021.

Liczbińska, Grażyna, Ewa B. Syska, Renata Koziarska-Kasperczyk i Anna Kledzik. „Marital Fertility and the Family in Poland from the Late Nineteenth to the Early Twentieth Century”. Journal of Interdisciplinary History 49, nr 2 (2018): 279-303.

Liczbińska, Grażyna, Zbigniew Czapla, Janusz Piontek i Robert M. Malina. „Age at Menarche in Polish University Students Born Before, During and After World War II: Economic Effects”. Economics and Human Biology 28 (2018): 23-28.

Makowski, Krzysztof. Rodzina poznańska w I połowie XIX wieku. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, 1992.

McQuillan, Kevin. Culture, Religion, and Demographic Behaviour: Catholics and Lutherans in Alsace, 1750-1870. Montreal: McGill-Queen’s University Press, 1999.

Młynek, Justyna. „Funkcjonowanie osób osieroconych przez ojca w dzieciństwie”. Państwo i Społeczeństwo 6, nr 2 (2006): 123-128.

Moffitt, Terrie E., Avshalom Caspi, Jay Belsky i Phil A. Silva. „Childhood Experience and the Onset of Menarche: A Test of a Sociobiological Model”. Child Development 63, nr 1 (1992): 47-58.

Orzechowski, Krzysztof. „Prawo cywilne”. W: Historia państwa i prawa Polski, t. 3, Od rozbiorów do uwłaszczenia, red. Juliusz Bardach i Monika Senkowska-Gluck, 621-672. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1981.

Rachwał, Piotr. Ruch naturalny ludności rzymskokatolickiej w Lubelskiem w świetle rejestracji metrykalnej z lat 1582-1900. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2019.

Rosenbaum-Feldbrügge, Matthias i Enrico Debiasi. „The Impact of Parental Death on the Timing of First Marriage: Evolutionary versus Social Explanations (The Netherlands, 1850-1940)”. Demographic Research 40 (2019): 799-834.

Scelza, Brooke A. „Fathers’ Presence Speeds the Social and Reproductive Careers of Sons”. Current Anthropology 51, nr 2 (2010): 295-303.

Sheppard Paula, Justin R. Garcia i Rebecca Sear. „A Not-So-Grim Tale: How Childhood Family Structure Influences Reproductive and Risk-Taking Outcomes in a Historical U.S. Population”. PLoS ONE 9, nr 3 (2014): e89539.

Spychała, Jerzy. „Śluby w parafii Strzelce Opolskie w latach 1766-1870”. Śląskie Studia Demograficzne. T. 2, Śluby (pod red. Zbigniewa Kwaśnego) (1995): 7-44.

StatSoft. Statistica. Wersja 13.3. PC. 2019.

Szturm de Sztrem, Edward, red. „Tabl. 5. Polska Tablica wymieralności 1927 R”. Mały Rocznik Statystyczny 6 (1935): 28.

Urbańska, Magda. „Wychowanie i kształcenie kobiet w XIX-wiecznej Polsce”. Saeculum Christianum. Pismo historyczno-społeczne 18, nr 1 (2011): 217-230.

Voland, Eckart i Kai P. Willführ. „Why Does Paternal Death Accelerate the Transition to First Marriage in the C18-C19 Krummhörn Population?”. Evolution and Human Behavior 38, nr 1 (2017): 125-135.

Webster, Gregory D., Julia A. Graber, Amanda N. Gesselman, Benjamin S. Crosier i Tatiana O. Schember. „A Life History Theory of Father Absence and Menarche: A Meta-Analysis”. Evolutionary Psychology 12, nr 2 (2014): 273-294.