Sojuz wielu ludziom odebrał pamięć i wspomnienia. Powieść Antero Tani Kałytenko jako próba rekonstrukcji pamięci (wybrane aspekty)

Marta Kaczmarczyk

doi:10.18290/rh257307.6

Data publikacji : 2025-10-14

Tom 73 Nr 7 (2025)

Sojuz wielu ludziom odebrał pamięć i wspomnienia. Powieść Antero Tani Kałytenko jako próba rekonstrukcji pamięci (wybrane aspekty)

Marta Kaczmarczyk

https://orcid.org/0000-0002-8840-5509

DOI: https://doi.org/10.18290/rh257307.6

Abstrakt

Artykuł analizuje sytuację pamięciową Ukraińców w odniesieniu do wydarzeń II wojny światowej na podstawie powieści Tani Kałytenko Antero. Brak międzypokoleniowej transmisji pamięci, posługiwanie się strategią milczenia jako sposobu oswojenia doświadczeń traumatycznych powoduje destabilizację i pęknięcia tożsamościowe, odczuwane przez Ołenę – reprezentantkę trzeciego pokolenia powojennego. Tę białą plamę w biografii swojej i rodziny stara się rekonstruować bohaterka powieści Kałytenko, wyruszając w podróż do Finlandii w poszukiwaniu śladów swojego pradziadka, który przebywał tam wraz z Armią Czerwoną podczas II wojny światowe. Chęć rekonstrukcji mitu rodzinnego zagraża integralności tożsamości bohaterki powieści, bowiem może skutkować utratą własnej historii i pamięci. Podjęty przez Kałytenko temat z grupy tzw. niewygodnych świadczy o zyskującej coraz szersze uznanie w literaturze ukraińskiej koncepcji pamięci dialogicznej Aleidy Assmann, co zasługuje na uwagę badawczą.

Słowa kluczowe:

pamięć, tożsamość, rekonstrukcja pamięci, literatura ukraińska, II wojna światowa

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Assmann, Aleida. Między historią a pamięcią. Antologia, red. Magdalena Saryusz-Wolska. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2013.

Bilewicz, Marek. „(Nie)pamięć zbiorowa Polaków jako skuteczna regulacja emocji”. Teksty Drugie, nr 6 (2016): 52–67. https://doi.org/10.18318/td.2016.6.4.

Bortnowski, Antoni. „«Może Estera» Katji Petrowskiej jako próba przezwyciężenia i oswojenia traumatycznej przeszłości”. Slavica Wratislaviensia, nr 173 (2021): 159–169. https://doi.org/10.19195/0137-1150.173.12.

Burdziej, Aleksandra. „Kultura jako pamięć. Aleidy Assmann dialog ze współczesnością”. Litteraria Copernicana 14, nr 2 (2014): 366–370. http://dx.doi.org/10.12775/LC.2014.045.

Campbell, Joseph. Bohater o tysiącu twarzy. Tłum. Andrzej Jankowski. Poznań: Zysk i S-ka, 1997.

Hirsch, Marianne. Family Frames: Photography, Narrative and Postmemory. London: Harvard University Press, 1997.

Hirsch, Marianne. „Pokolenie postpamięci”. Tłum. Mateusz Borowski i Małgorzata Sugiera. Didaskalia: Gazeta Teatralna, nr 105 (2011): 28–36.

Kalytenko, Tanya. Antero. Kyyiv: Tempora, 2020 [Калитенко, Таня. Антеро. Київ: Темпора, 2020].

Kaniowska, Katarzyna. „Postpamięć”. Centrum Badań Historycznych PAN w Berlinie. Dostęp 20.02.2025. https://cbh.pan.pl/pl/postpamięć.

Kaniowska, Katarzyna. „Postpamięć”. W: Modi memorandi. Leksykon kultury pamięci, red. Magdalena Saryusz-Wolska i Robert Traba, współpraca Joanna Kalicka, 389–392. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2014.

Khubina, Maryna. „Po toy bik «smerti avtora»: rozmova z Taneju Kalytenko”. Kul’t Krytyky, 1.02.2024 [Губіна, Марина. „По той бік «смерті автора»: розмова з Танею Калитенко”. Культ Критики, 1.02.2024]. Dostęp 20.02.2025. https://kultkrytyky.com/po-toj-bik-smerti-avtor-rozmova-z-taneyu-kalytenko/.

Kobielska, Maria. „Pamięć zbiorowa w centrum nowoczesności. Ujęcie Jeffreya K. Olicka”. Teksty Drugie, nr 6 (2010): 179–194.

Kopaliński, Władysław. Słownik symboli. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1990.

Matusiak, Agnieszka. Wyjść z milczenia. Dekolonialne zmagania kultury i literatury ukraińskiej XXI wieku z traumą posttotalitarną. Wrocław-Wojnowice: Kolegium Europy Wschodniej, 2018.

Neumann, Birgit. Literatura, pamięć, tożsamość. Tłum. Artur Pełka. W: Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka, red. Magdalena Saryusz-Wolska, 249–284. Kraków: Universitas, 2009.

Nietzsche, Friedrich. Niewczesne rozważania. Tłum. Michał Łukasiewicz. Kraków: Wydawnictwo Zielona Sowa, 2012.

Nora, Pierre. „Czas pamięci”. Tłum. Wiktor Dłuski. Res Publica Nowa, nr 7 (2001): 37–41.

Olick, Jeffrey. The Politics of Regret. On Collective Memory and Historical Responsibility. New York: Routledge, 2007.

Petrenko, Tetyana. „Antero”: Cherevyky dlia skhidnioyevropeys’koyi Popelyushky. Chytomo, 15.12.2020. [Петренко, Тетяна. «Антеро»: Черевики для східньоєвропейської Попелюшки. Читомо, 15.12.2020]. Dostęp 20.02.2025. https://chytomo.com/antero-cherevychky-dlia-skhidnoievropejskoi-popeliushky.

Seltzer, Mark. „Kultura rany”. Tłum. Agnieszka Rejnak-Majewska. W: Antologia studiów nad traumą, red. Tomasz Łysak, 315–323. Kraków: Universitas, 2015.

Szpociński, Andrzej. „Miejsca pamięci (lieux de mémoire)”. Teksty Drugie, nr 4 (2008): 11–20.

Wężyk, Katarzyna. „Armia gwałcicieli”. Newsweek Historia, nr 2 (2025): 8–15.