Kompozytorzy pochodzenia włoskiego i ich utwory w zasobach muzykaliów Opactwa Cystersów w Krakowie-Mogile

Susi Ferfoglia; Dariusz Smolarek

doi:10.18290/rh25735.18s

Data publikacji : 2025-12-22

Tom 73 Nr 5 Zeszyt specjalny (2025)

Kompozytorzy pochodzenia włoskiego i ich utwory w zasobach muzykaliów Opactwa Cystersów w Krakowie-Mogile

Susi Ferfoglia

https://orcid.org/0000-0001-7230-6648

Dariusz Smolarek

https://orcid.org/0000-0002-8609-8525

DOI: https://doi.org/10.18290/rh25735.18s

Abstrakt

W ośrodkach kościelnych XVIII-wiecznej Rzeczpospolitej funkcjonowało wiele zespołów muzycznych, które wykonywały muzykę wokalno-instrumentalną i instrumentalną. Dobrze zachowanym i licznym zasobem takich źródeł muzycznych jest zbiór muzykaliów (ponad 300 kompozycji) znajdujący się w Archiwum Opactwa Ojców Cystersów w Krakowie-Mogile (nazwa łacińska klasztoru Clara Tumba).

W repertuarze kapeli tego opactwa znajdowały się utwory polskich i zagranicznych XVIII-wiecznych kompozytorów. Wśród obcych można zauważyć sporą grupę twórców pochodzenia włoskiego (około 25 nazwisk). Są wśród bardziej znani np. L. Boccherini, P. Guglielmi, G. Paisiello, N. Piccinni, G. B. Sammartini. Ale znajdują się również muzycy, których nazwiska i kompozycje są odkrywane dopiero w ostatnich latach. W zbiorze jest około 40 utworów włoskich twórców. Na ten repertuar składają się: symfonie, sonaty, tria, arie wokalne (duety, tercety wokalne), kontrafaktury arii z oper, psalmy nieszporne, msza.

Obecność dzieł kompozytorów włoskiego pochodzenia w repertuarze mogilskiej kapeli muzycznej może świadczyć o powiązaniach z innymi ośrodkami muzycznymi. Niektórzy włoscy muzycy (wykonawcy i kompozytorzy) działali w zespołach muzycznych na dworze kolejnych królów Polski: Augusta II Mocnego, Augusta III i Stanisława Augusta. Fakt ten wskazuje na polsko-włoskie relacje muzyczne w XVIII-wiecznej Rzeczpospolitej. Tego rodzaju sytuacja sprzyjała transmisji obcego repertuaru i jego recepcji w środowisku muzycznym mogilskich cystersów.

Słowa kluczowe:

kapele muzyczne XVIII-wiecznej Rzeczpospolitej, XVIII-wieczni kompozytorzy włoscy, kultura muzyczna cystersów, Opactwo Cystersów w Krakowie-Mogile, muzyka wokalno-instrumentalna, muzyka instrumentalna

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Bieńkowska, I. (2015). Muzyka na dworze księcia Hieronima Floriana Radziwiłła. Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.

Bieńkowska, I. (2020). Music of Giuseppe Torti (before 1742–after 1780). Musicology Today, 17(1), 34–44. https://doi.org/10.2478/muso-2020-0003

Byczkowska-Sztaba, J. (2013). Rękopisy i druki muzyczne z XVIII wieku w zbiorach Archiwum Opactwa Cystersów w Krakowie – Mogile. Katalog tematyczny. Biblioteka Narodowa (wydanie elektroniczne w formacie PDF na płycie CD).

Chaniecki, Z. (1968). W sprawie kapeli Stanisława Lubomirskiego i początków opery włoskiej w Polsce. Muzyka, 13(3), 58–65.

Chaniecki, Z. (1972). Nieznane kapele polskie w XVII i XVIII wieku. Muzyka, 17(4), 84-96.

Chodkowski, A. (2001). Kontrafaktura. W: A. Chodkowski (red.), Encyklopedia muzyki (s. 457). Wydawnictwo Naukowe PWN.

Chybiński, A. (1937). Jan Wacław Burian. W: W. Konopczyński (red.), Polski Słownik Biograficzny (t. 3, s. 137). Polska Akademia Umiejętności.

Corago. (b. d.). Repertorio e archivio di libretti del melodramma italiano dal 1600 al 1900 – CORAGO. https://corago.unibo.it

Die Sächsische Landesbibliothek – Staats- und Universitätsbibliothek Dresden (SLUB). (b. d.): https://www.slub-dresden.de

Dizionario biografico degli italiani. (b. d.). https://www.treccani.it/enciclopedia. W: Enciclopedia Treccani. Treccani. https://www.treccani.it

Długosz, J. (1968). Źródła do dziejów kapeli nadwornej Lubomirskich w latach 1595–1644. Muzyka, 13(4), 84–88.

Długosz, J. (1972). Mecenat kulturalny i dwór Stanisława Lubomirskiego Wojewody Krakowskiego. Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Dziedzictwo Muzyki Polskiej w otwartym dostępie. (b. d.). Narodowy Instytut Fryderyka Chopina. https://polish.musicsources.pl/pl

Encyklopedia muzyczna. (b. d.). Polska Biblioteka Muzyczna – PBM. https://polskabibliotekamuzyczna.pl/encyklopedia/

Hofkirche & Königliche Privat-Musikaliensammlung. (b. d.). Hofmusik Dresden Webseite. https://hofmusik.slub-dresden.de/themen/hofkirche-koenigliche-privat-musikaliensammlung

Idaszak D. (1993). Grodzisk Wielkopolski. Katalog tematyczny muzykaliów. Musica Iagellonica.

IMSLP. (b. d.). Petrucci Music Library. https://imslp.org/wiki/6_String_Trios,_G.83-88_(Op.4)_ (Boccherini,_Luigi)

Jochymczyk M. (2016). Repertuar kapeli oo. Dominikanów w Gidlach w świetle aktualnych badań, ze szczególnym uwzględnieniem źródeł osiemnastowiecznych. W: A. Patalas (red.), Życie muzyczne w klasztorach dominikańskich w dawnej Rzeczpospolitej (ss. 76–112). Musica Iagellonica.

Katalog Archiwum Opactwa Cystersów w Mogile. (1919). Opracowali Dr. Kazimierz Kaczmarczyk i X. Gerard Kowalski Zak. Cyst. Wydawnictwo Sekcyi Archiwalnej Krajowego Grona Konserwatorskiego w Krakowie Nr. 1 z zasiłkiem OO. Cystersów w Mogile.

Kołodziejczyk, I. (1999). Opactwo w Mogile. W: H. Leszczyński (red.), Szlakiem cystersów. Małopolska – Południe. Przewodnik (ss. 13–48). Opactwo Cystersów w Mogile.

Mądry A. (2015). Wstępne wyniki badań nad rękopisami muzycznymi ze skasowanego opactwa cystersów w Obrze przechowywanymi w Bayerische Staatsbibliothek w Monachium. Hereditas Monasteriorum, 7, 265–279.

Mądry, A. (2013). Historia Muzyki Polskiej. Tom III, część 2: Barok 1697–1795. Muzyka religijna i jej barokowy modus operandi. Sutkowski Edition Warsaw.

Patalas A. (2016). Muzyka w sanktuarium Matki Bożej Gidelskiej. W: A. Patalas (red.), Życie muzyczne w klasztorach dominikańskich w dawnej Rzeczpospolitej (ss. 44–75). Musica Iagellonica.

Pietro Alessandro Guglielmi. (b. d.). l’Orchestra Virtuale del Flaminio. https://www.flaminioonline.it/Biografie/Guglielmi-biografia.html

Pośpiech R. (2000). Bożonarodzeniowa muzyka na Jasnej Górze w XVIII i XIX wieku. Wydział Teologiczny Uniwersytetu Opolskiego.

Przybyszewska-Jarmińska B. (2006). Historia Muzyki Polskiej. Tom III, część 1: Barok 1595–1696. Sutkowski Edition Warsaw.

Przybyszewska-Jarmińska B. (2007). Muzyczne dwory polskich Wazów. Wydawnictwo Naukowe Semper.

Répertoire International des Sources Musicales – RISM (b. d. -a). https://opac.rism.info/main-menu-/kachelmenu; w języku włoskim: https://opac.rism.info/it/menu-principale-/kachelmenu lub RISM. (b. d.-b). https://rism.online

Smolarek, D. (2016). Kompozytorzy muzyki instrumentalnej zachowanej w Archiwum Opactwa Cystersów w Krakowie-Mogile. Problem atrybucji. Roczniki Teologiczne, 63(13), 173–202.

Stróżyńska, B. (2015). Symfonia w XVIII-wiecznej Polsce. Teoria, repertuar i cechy stylistyczne. Akademia Muzyczna im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi.

Swaryczewska, K. (1964). Kapele klasztorne – Mogiła. W: J. Chomiński (red.), Słownik muzyków polskich (t. 1, s. 249). Polskie Wydawnictwo Muzyczne.

Szywalski P (2009). Osiemnastowieczne zbiory muzyczne Archiwum mogilskiego (Kontekst historyczny). Nasza Przeszłość, 112, 235–267.

Wyrwa A. M. (1992). Rozprzestrzenianie się cystersów w Europie Zachodniej i na ziemiach polskich. W: J. Strzelczyk (red), Cystersi w kulturze średniowiecznej Europy (ss. 25–54). Wydawnictwo Naukowe UAM.

Zschinsky-Troxler E. M. von (1939). Gaetano Pugnani (1731–1798). Ein Beitrag zur Stilerfassung italienischer Vorklassik. Atlantis.

Żórawska-Witkowska, A. (1995). Muzyka na dworze i w teatrze Stanisława Augusta. Arx Regia, Ośrodek Wydawniczy Zamku Królewskiego w Warszawie.

Żórawska-Witkowska, A. (1997). Muzyka na dworze Augusta II w Warszawie. Arx Regia, Ośrodek Wydawniczy Zamku Królewskiego w Warszawie.

Żórawska-Witkowska, A. (2012). Muzyka na polskim dworze Augusta III. Część I. Wydawnictwo Muzyczne POLIHYMNIA.