Wybrane nieodmienne części mowy we współczesnym śląskim języku literackim (przysłówki, modalizatory, wykrzykniki, dopowiedzenia)

Henryk Jaroszewicz

doi:10.18290/rh247207.12

Data publikacji : 2024-11-20

Tom 72 Nr 7 (2024)

Wybrane nieodmienne części mowy we współczesnym śląskim języku literackim (przysłówki, modalizatory, wykrzykniki, dopowiedzenia)

Henryk Jaroszewicz

https://orcid.org/0000-0003-2840-355X

DOI: https://doi.org/10.18290/rh247207.12

Abstrakt

Celem pracy pracy była prezentacja i analiza wybranych, nieodmiennych części mowy występujacych w śląskim języku literackim. Badania przeprowadzone na korpusie liczącym ok. 450 tys. słowoform wskazały, że śląskie przysłówki, modalizatory, dopowiedzenia i wykrzykniki używane we współczesnym piśmiennictwie zachowały swoją strukturalną odrębność i samodzielność. Wpływy współczesnego polskiego standardu na leksykę śląską – choć zauważalne – nie są w obrębie analizowanego materiału duże. Cechą wyróżniającą śląskie przysłówki, modalizatory, dopowiedzenia i wykrzykniki jest natomiast wysoka frekwencja zapożyczeń z języka niemieckiego. Dokonane badania pozwoliły skonstatować, że niektóre śląskie części mowy cechuje niewysoki stopień skrystalizowania normy leksykalnej. Odnaleźć tu można bowiem wiele efemeryd i indywidualizmów. W badanym materiale odnaleźć można też liczne przykłady homonimii (krōtko¹ = ‘krótko’ i krōtko² = ‘wkrótce’, rŏz¹ = ‘jednokrotnie’ i rŏz² = ‘kiedyś’).

Słowa kluczowe:

język śląski, dialekt śląski, język polski, gramatyka opisowa, części mowy

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Bąk P. (1993). Gramatyka języka polskiego, Wiedza Powszechna, Warszawa,

Grochowski M. (1986). Polskie partykuły. Składnia, semantyka, leksykografia, Ossolineum, Wrocław,

Grzegorczykowa R. (1975). Funkcje semantyczne i składniowe polskich przysłówków, Ossolineum, Wrocław,

Grzegorczykowa R., Laskowski R., Wróbel H. [red.] (1998). Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, PWN, Warszawa,

Grochowski M. (1986). Polskie partykuły. Składnia, semantyka, leksykografia, Ossolineum, Wrocław,

Jaroszewicz H. (2020a). Czasowniki współczesnego śląskiego języka literackiego (płaszczyzna semantyczna, etymologiczna i morfologiczna), „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”, 27/2, 2020, s. 53-64,

Jaroszewicz H. (2020b). Czy można mówić o istnieniu śląskiego języka literackiego? Współczesny uzus gramatyczno-ortograficzny literackiej odmiany etnolektu śląskiego, (w:) „Area slavica 3. Jazyk na hranici – hranice v jazyku”, red. I. Bogoczova, 2020, Ostrava, s.175-184,

Jaroszewicz H. (2022a). Zasady pisowni języka śląskiego. Studium normatywne, Wydawnictwo Naukowe IKR[i]BL, Siedlce,

Jaroszewicz H. (2022b). Leksyka współczesnego śląskiego języka literackiego, „Slavica Wratislaviensia”, CLXXV, Wrocław 2022, s. 77-85,

Jaroszewicz H. (2024). Składniowo niesamodzielne syntagmatyczne części części mowy we współczesnym śląskim języku literackim (przyimki, spójniki, relatory, partykuły), „Postscriptum Polonistyczne”, 33/1, [oddane do recenzji],

Jocz M., Ruda M., Wanot B. (2022). Konstrukcje bezosobowe z podmiotem arbitralnym i generycznym w gramatyce kaszubskiej i śląskiej na tle gramatyki polskiej, „Polonica” XLII, s. 95-113,

Jodłowski S. (1977). Podstawy polskiej składni, Warszawa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe,

Klemensiewicz Z., Lehr-Spławiński T., Urbańczyk S. (1981). Gramatyka historyczna języka polskiego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa,

Mętrak, M. (2017). Gwara? Godka? Język? Śląska tożsamość językowa w mediach elektronicznych. [w:] „Młodzi o języku regionów”, red. M. Kresa, Wydział Polonistyki UW, Warszawa, s. 97–109,

Milewski T. (1976). Językoznawstwo, PWN, Warszawa,

Nagórko A. (2002). Zarys gramatyki polskiej, PWN, Warszawa,

Saloni Z. (1977). Podstawy polskiej składni, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa,

Saloni Z., Świdziński M. (2007). Składnia współczesnego języka polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa,

Szober S. (1953). Gramatyka języka polskiego, oprac. W. Doroszewski, Nasza Księgarnia, Warszawa,

Wołodźko E. (1984). Przysłówki w języku rosyjskim i polskim, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa,

Wróbel H. (2001). Gramatyka języka polskiego, Od Nowa, Kraków,

Wyderka B. [red.] (2000-2020). Słownik gwar śląskich, tomy I-XVII, Instytut Śląski, Opole,

Wyderka B. (2019). Kształtowanie się normy składniowej w pisanej odmianie etnolektu śląskiego, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN”, XVII, s. 403-420.