Scenariusze ludzkich zachowań w Horrorze Emilii Dziubak i Madleny Szeligi

Dorota Filar

doi:10.18290/rh257306.3

Data publikacji : 2025-08-05

Tom 73 Nr 6 (2025)

Scenariusze ludzkich zachowań w Horrorze Emilii Dziubak i Madleny Szeligi

Dorota Filar

https://orcid.org/0000-0003-4692-8894

DOI: https://doi.org/10.18290/rh257306.3

Abstrakt

Książka Emilii Dziubak i Madleny Szeligi Horror przedstawia emocje, doznania i dramatyczne przeżycia – świat wewnętrzny, zwyczajowo wiązany z człowiekiem – z innej niż ludzka perspektywy. Z tekstu wyłania się narracja zaskakująca, niekiedy szokująca, w niecodziennym świetle stawiająca człowieka, ustanawiającego i pielęgnującego antropocentryczny porządek świata. Badany tekst proponuje alternatywną interpretację ludzkich zachowań – a przede wszystkim – burzy tradycyjny obraz relacji człowieka i/do świata roślin. Przedstawiona w artykule analiza jest nakierowana na narracyjne aspekty językowego i tekstowego obrazu świata. Przyjęto hipotezę, że utrwalone w kulturze i języku scenariusze ludzkich zachowań mogą podlegać znaczącej reinterpretacji, jeśli zostaną podane w wątpliwość „oczywiste” związki przyczynowo-skutkowe i wartości, wpisane w potoczną racjonalność, mocno zaznaczoną w utrwalonych faktach językowych.

Słowa kluczowe:

językowy obraz świata, tekstowy obraz świata, semantyka narracyjna, scenariusze ludzkich zachowań, kompetencja rozpoznawania humoru, intymistyka

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Bagłajewski, A., Bartmiński, J., Niebrzegowska-Bartmińska, S., i Łaszkiewicz, M. (red.). (2018). Praca ludzka w perspektywie interdyscyplinarnej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie--Skłodowskiej.

Bańko, M. (red.). (2000). Inny słownik języka polskiego. Wydawnictwo Naukowe PWN.

Bartmiński, J. (1993). Styl potoczny. W: J. Bartmiński (red.), Współczesny język polski. Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, t. 2 (s. 115–134). Wiedza o Kulturze.

Bartmiński, J. (2009). Językowe podstawy obrazu świata. Wyd. 3. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.

Bartmiński, J., Brzozowska, M., i Niebrzegowska-Bartmińska, S. (red.). (2016). Leksykon aksjologiczny Słowian i ich sąsiadów. T. 3: Praca. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.

Brückner, A. (1996). Słownik etymologiczny języka polskiego. Wyd. 7. Wiedza Powszechna.

Chłopicki, W. (1995). O humorze poważnie. Polska Akademia Nauk. Oddział w Krakowie.

Fauconnier, G., i Turner, M. (2002). The way we think: Conceptual blending and the mind’s hidden complexities. Basic Books.

Filar, D. (2013). Narracyjne aspekty językowego obrazu świata. Interpretacja marzenia we współczesnej polszczyźnie. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.

Fillmore, Ch. J. (1982). Frame semantics. W: Linguistic Society of Korea (red.), Linguistisc in the Morning Calm. Selected Papers from SICOL‒1981 (s. 111–137). Hanshin Publishing Company.

Kita, M. (2013). Polski dyskurs prywatności. Postscriptum Polonistyczne, 11(1), 93–103.

Krasowska, A. (2020). O pojęciu „kompetencji” w lingwistycznych badaniach nad humorem. Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego, 76, 107–120. https://doi.org/10.5604/01.3001.0014.6677

Lakoff, G. (2011). Kobiety, ogień i rzeczy niebezpieczne. Co kategorie mówią nam o umyśle (M. Buchta, A. Kotarba, A. Skucińska, tłum.). red. E. Tabakowska. Universitas.

Langacker, R.W. (2009). Gramatyka kognitywna. Wprowadzenie (E. Tabakowska, M. Buchta, H. Kardela i in., tłum.). Universitas.

Mandler, J. M. (1984). Stories, scripts, and scenes: Aspects of schema theory. Lawrence Erlbaum Associates.

Pajdzińska, A. (1990). Antropocentryzm frazeologii potocznej. Etnolingwistyka, 3, 59–70.

Pajdzińska, A. (2012). Definicje – „zwinięte narracje” [Referat]. Konferencja „Narracyjność języka i kultury”, Sandomierz, 19–21 września 2012.

Pajdzińska, A., i Tokarski, R. (1996). Językowy obraz świata – konwencja i kreacja. Pamiętnik Literacki, 87(4), 143–158.

Raskin, V. (1985). Semantic mechanisms of humor. D. Reidel.

Schank, R. C. (1982). Reading and understanding. Teaching from the perspective of artificial intelligence. Lawrence Erlbaum Associates.

Schank, R. C., i Abelson, R. (1977). Scripts, plans, goals and understanding. An inquiry into human knowledge structures. Lawrence Erlbaum Associates.

Schank, R. C., i Abelson, R. (1995). Knowledge and Memory: The Real Story. W: R. S. Wyer (red.), Advances in Social Cognition (T. 8, s. 1‒85). Lawrence Erlbaum Associates.

Skorupka, S. (red.). (1997). Słownik frazeologiczny języka polskiego. T. 1-2. Wiedza Powszechna.

Slany, K. (2016). Groza w literaturze dziecięcej. Od Grimmów do Gaimana. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.

Szeliga, M., i Dziubak, E. (2018). Horror. Gereon.

Szymczak, M. (red.). (1978). Słownik języka polskiego. Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Taylor, J. R. (2001). Kategoryzacja w języku. Prototypy w teorii językoznawczej (A. Skucińska, tłum). Universitas.

Tokarski, R. (1993). Słownictwo jako interpretacja świata. W: J. Bartmiński (red.), Współczesny język polski. Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, t. 2 (s. 335–388). Wiedza o Kulturze.

Tokarski, R. (2017). Ku tekstowym obrazom świata. W: A. Głaz i P. Łozowski (red.), Route 66: From deep structures to surface meanings. A Festschrift for Henryk Kardela on his 66-th birthday (s. 251–266). Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.

Słownik języka polskiego PWN [online]. https://sjp.pwn.pl/

Wielki słownik języka polskiego = [WSJP]. https://wsjp.pl/

Wincencjusz-Patyna, A. (2020). Pierwszy pitawal wegański, czyli o ilustracjach Emilii Dziubak do „Horroru” Madleny Szeligi. Dzieciństwo. Literatura i Kultura, 2(1), 125–141. https://doi.org/10.32798/dlk.532