Samuel Meienreis and His Books From Leiden: Tracing the Provenance of the N-Psalter Fragments

Monika Opalińska

doi:10.18290/rh24725.7s

Data publikacji : 2024-12-31

Tom 72 Nr 5 Zeszyt specjalny (2024)

Samuel Meienreis i jego książki z Lejdy: na tropach fragmentów Psałterza N

Monika Opalińska

https://orcid.org/0000-0003-2260-852X

DOI: https://doi.org/10.18290/rh24725.7s

Abstrakt

Artykuł przedstawia historyczne tło odkrycia i proweniencję fragmentów Psałterza łacińskiego z glosą staroangielską (tzw. N-Psalter), odnalezionych w oprawach druków z kolekcji Samuela Meienreisa, protestanckiego teologa i bibliofila z Prus Królewskich, żyjącego na przełomie XVI i XVII wieku. Badania porównawcze i materiałowe tomów z fragmentami in situ, znajdujących się obecnie w Bibliotece C. Norwida w Elblągu, wskazują, że musiały być one kupione w Niderlandach i oprawione w lokalnym warsztacie introligatorskim, najpewniej podczas dwuletnich studiów Meienreisa na Uniwersytecie w Lejdzie. Zebrane w trakcie prac dane pozwoliły wyodrębnić kilka istotnych kryteriów, które należy uwzględnić w dalszych badaniach nad proweniencją Psałterza oraz zweryfikować ich wartość poznawczą w świetle przesłanek pochodzących z kolejnego elementu zbioru odnalezionego w Bibliotece Pembroke College w Cambridge.

Słowa kluczowe:

Samuel Meienreis, Bibliotheca Meienreisiana, Elbląg, Psałterz N, fragmenty rękopiśmienne, woluminy z makulaturą rękopiśmienną, Pembroke College Library

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf (English)

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Bauer, H. (1929). Alt-Elbinger Stammbücher in der Stadtbücherei. I. Biographische Beiträge aus Stammbüchern der kryptokalvinistischen Zeit um 1600. Elbinger Jahrbuch 8. [Das Stammbuch des Theologen Samuel Meienreis 1600–1602, Bodecks Stammbuch, zweiter Teil] (pp. 181–187).

Bremmer, R., & Dekker, K. (Eds.). (2006). Anglo-Saxon manuscripts in microfiche facsimile. Vol. 13: Manuscripts in the Low Countries. Arizona Center for Medieval and Renaissance Studies.

Chlebus, E. (2016). Dwie oprawy Tomasza Krügera z księgozbioru elbląskiego patrycjusza Andrzeja Morenberga. In I. Imańska & A. Wagner (Eds.), Dawnych ksiąg niesyty. Tom studiów dedykowanych profesorowi Januszowi Tondelowi na siedemdziesięciolecie urodzin (pp. 205–221). Wydawnictwo Naukowe UMK.

Czyżak, D. (2002). Zanim księgozbiór elbląski do Torunia dotarł… Rocznik Elbląski, 18, 141–148.

Derolez, R. (1972). A new Psalter fragment with O.E. glosses. English Studies, 53(5), 401–408.

Dietz, K. (1968). Die AE. Psalterglossen der HS. Cambridge, Pembroke College 312. Anglia, 86(3), 273–279. https://doi.org/10.1515/angl.1968.1968.86.273

du Rieu, W. N. (1875). Album studiosorum Academiae Lugduno Batavae MDLXXV-MDCCCLXXV. Den Haag.

Friedrich, K. (2006). The other Prussia: Royal Prussia, Poland and liberty, 1569–1772. Cambridge University Press.

Gierszewski, S. (Ed.). (1992–1997). Słownik biograficzny Pomorza Gdańskiego (Vols. 1–7). Uniwersytet Gdański.

Gneuss, H. (1998). A newly-found fragment of an Anglo-Saxon psalter. Anglo-Saxon England, 27, 273–287.

Gneuss, H. (2008). More Old English from Manuscripts. In V. Blanton & H. Scheck (Eds.), Intertexts: Studies in Anglo-Saxon culture presented to Paul E. Szarmach (pp. 411–421). Arizona Center for Medieval and Renaissance Studies & Brepols.

Gordon, B. (2015). Creating a reformed book of knowledge: Immanuel Tremmellius, Franciscus Junius, and their Latin Bible. In K. E. Spierling (Ed.), Calvin and the Book. The evolution of the printed word in reformed Protestantism (pp. 95–122). Vandenhoeck & Ruprecht.

Groth, A. (1993–2006). Historia Elbląga. Vols. 1–6. Gdańsk.

Groth, A. (2013). Burmistrzowie i prezydenci Elbląga 1286–1950. Elbląg.

Hoftijzer, P. (2018). Pallas Nostra Salus. Early-Modern printer’s marks in Leiden as expressions of professional and personal identity. In A. Wolkenhauer & B. F. Scholz (Eds.), Typographorum Emblemata. The printer’s mark in Early Modern culture (pp. 169–196). Walter de Gruyter.

Jutrzenka-Supryn, D. (2016). Świadectwa wielkie i małe. Rękopisy w zbiorach Biblioteki Elbląskiej – charakterystyka zbioru, badania i konserwacja. Rocznik Elbląski, 27, 183–211.

Jutrzenka-Supryn, D., Chlebus, E. & Sroka, J. (2024). Archeologia księgozbioru. Przeszłość, teraźniejszość i przyszłość rękopisów z makulatury oprawnej na wybranych przykładach z księgozbioru zabytkowego Biblioteki Elbląskiej. In M. Jakubek-Raczkowska & M. Czyżak (Eds.), Codices et Fragmenta. Średniowieczny kodeks rękopiśmienny w aspekcie historycznego trwania (97–116). Wydawnictwo Naukowe UMK.

Kizik, E. (2012). Prusy Królewskie. Społeczeństwo, kultura, gospodarka. Szkice z dziejów pod redakcją Edmunda Kizika. Muzeum Narodowe w Gdańsku.

Labuda, G. (Ed.). (1976). Historia Pomorza (Vol. 2, Part 1). Wydawnictwo Poznańskie.

Lamping, A. J. (2006). Lydius, Balthasar (1576–1629). Biografisch lexicon voor de geschiedenis van het Nederlands protestantisme (Vol. 6, pp. 175–177). Uitgeverij Kok. https://resources.huygens.knaw.nl/retroboeken/blnp/#source=6&page=175&accessor=accessor_index&view=imagePane&size=1219

Meyjes, Posthumus, G. H. M. (1998). Lydius, Johannes (1577–1643). Biografisch lexicon voor de geschiedenis van het Nederlands protestantisme (Vol. 4,pp. 321–322). Uitgeverij Kok.

Murray, J. (2019). Manuscript-waste fragments: Identifying the bindings from which they were removed [Unpublished doctoral dissertation]. University of Arts London, Chelsea College of Arts.

Müller, M. G. (1991). Elbing und die Zweite Reformation. In B. Jähnig & H.-J. Schuch (Eds.), Elbing, 1237–1987: Beiträge zum Elbing-Kolloquium im November 1987 in Berlin (pp. 109–127). Nicolaus-Copernicus-Verlag.

Nadolski, B. (1961). Życie i działalność naukowa uczonego gdańskiego Bartłomieja Keckermanna. Studium z dziejów Odrodzenia na Pomorzu. Towarzystwo Naukowe.

Opalińska, M. (2023). Putting the pieces back together: on the reconstruction of the fragmentary N-Psalter. Paper delivered at the Meetings with the Psalms and Psalters online Seminar Series. (November 2023). YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=qeNe5mRIbBw&list=

PLPWSLJ3CEEJqlgxLxFDObLWqlOYtgDhhW&index=14

Opalińska, M., Pludra-Żuk P., & Chlebus, E. (2023). The eleventh-century ‘N’ Psalter from England: New pieces of the puzzle. The Review of English Studies, 74(314), 203–221. https://doi.org/10.1093/res/hgac081

Pawlak, M. (1985). Z dziejów świetności Gimnazjum Elbląskiego w epoce Odrodzenia i Baroku. Wydawnictwo Morskie.

Pawlak, M. (1994). Reformacja i kontrreformacja w Elblągu w XVI–XVIII wieku. Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Bydgoszczy.

Pawlak, M. (1997). Wykształcenie burmistrzów elbląskich w XVII–XVIII wieku. Acta Universitatis Nicolai Copernici. Historia, 30(322), 41–55.

Pearson, D. (2019). Provenance research in book history. A Handbook (Rev. ed.). Bodleian Library.

Pearson, D. (2023, August 31). Book Owners Online. https://bookowners.online/About

Pickwoad, N. (2020). Unfinished business: Incomplete bindings made for the booktrade from the fifteenth to the nineteenth century. Quaerendo, 50, 40–81.

Pietrzyk, Z. (1999). Sztambuchy jako źródło do peregrynacji studenckich na przykładzie Polaków studiujących w Strasburgu. Odrodzenie i Reformacja w Polsce, 43, 139–150.

Pilch, H. (1997). The Sondershaüser Psalter: A newly discovered Old English Interlinear Gloss. NOWELE. North-Western European Language Evolution, 31–32(1), 313–323.

Pludra-Żuk, P. (2024). Perspektywy badań fragmentologicznych na podstawie projektu „Medieval Manuscript Fragments of Teutonic Prussia”. In M. Jakubek-Raczkowska & M. Czyżak (Eds.), Codices et Fragmenta. Średniowieczny kodeks rękopiśmienny w aspekcie historycznego trwania (pp. 163–180). Wydawnictwo Naukowe UMK.

Porck, T. (2024). Newly discovered pieces of an Old English glossed psalter: The Alkmaar fragments of the N-Psalter. Anglo-Saxon England, online, 1–66. https://doi.org/10.1017/S0263675123000121

Pulsiano, P. (2001). Old English glossed psalters. Psalms 1–50. University of Toronto Press.

Reinders, S. & Vandommele, J. (2022). A Renaissance for alba amicorum research. Early Modern Low Countries, 6(1), 1–13. https://emlcjournal.org/issue/view/5

Roberts, J. (2017). Some Anglo-Saxon psalters and their glosses. In T. Atkin and F. Leneghan (Eds.), The psalms and medieval English literature. From the conversion to the reformation (pp. 37–71). D. S. Brewer.

Schnabel, W. (2003). Das Stammbuch. Konstitution und Geschichte einer extsortenbezogenen Sammelform bis ins erste Drittel des 18. Jahrhunderts. De Gruyter.

Sekulski, J. (1990). Książka w Elblągu do roku 1772. Wydawnictwo Morskie.

Strickland, F. C. (2023). The devotion of collecting. Dutch ministers and the culture of print in the seventeenth century. Brill.

Szmelter, W. (1990). Samuel Meienreis, bibliofil elbląski schyłku XVI wieku w świetle swego księgozbioru [Unpublished master’s thesis]. Toruń.

Szorc, A. (Ed.). (2002). Rywalizacja katolików z luteranami o kościół św. Mikołaja w Elblągu 1520–1621. Źródła do dziejów reformacji w Prusach Królewskich. Wydawnictwo Hosianum.

Toswell, J. (2014). The Anglo-Saxon psalter. Brepols.

van Asselt, W. J. (2014). Introduction. In Franciscus Junius, A treatise on true theology with the life of Franciscus Junius (D. C. Noe, Trans., pp. xi–xlvii). Reformation Heritage Books.

Venn, J. A. (online). Alumni Cantabrigienses: A biographical list of all known students, graduates and holders of office at the University of Cambridge, from the earliest times to 1900. https://venn.lib.cam.ac.uk/Documents/acad/2018/search-2018.html

Witte, L. (2017). The English book in the Dutch Golden Age. Three well-read men and their libraries in the seventeenth century [Unpublished master’s thesis]. Leiden University.