12th- and 13th-Century Old French Prose Psalm Translations: An Attempt at a Representation of Textual Affinities

Kinga Lis

doi:10.18290/rh24725.6s

Data publikacji : 2024-12-31

Tom 72 Nr 5 Zeszyt specjalny (2024)

XII- i XIII-wieczne starofrancuskie tłumaczenia Psałterza prozą. Próba przedstawienia zależności tekstowych

Kinga Lis

https://orcid.org/0000-0002-7888-098X

DOI: https://doi.org/10.18290/rh24725.6s

Abstrakt

Przedmiotem analizy w niniejszym artykule są XII- i XIII-wieczne tłumaczenia psalmów prozą na starofrancuski, włączając w to te przekłady, które można zaklasyfikować jako anglo-normandzkie. Tłumaczenia biblijne na starofrancuski, a już szczególnie przekłady psalmów, są i były przedmiotem licznych analiz. Z reguły tego rodzaju tłumaczenia klasyfikuje się chronologicznie lub też w grupach opartych na ich mise-en-page, zgodnie z ich statusem jako elementu całości Biblii lub niezależnego tekstu, bądź tradycji tłumaczeniowej, do której należą. Przy przyjęciu tego ostatniego podejścia, wyodrębnia się z reguły jasno grupę przekładów należących do tradycji oksfordzkiej, a pozostałe tłumaczenia wydają się należeć wyłącznie do ogólnie pojętej grupy tłumaczeń innych niż oksfordzkie. Zatem pomimo długoletnich badań nad tymi tekstami, zależności między nimi wydają się stosunkowo niejasne.

W niniejszym badaniu postaram się zgłębić relacje między tymi tekstami za pomocą analizy skupień, a więc przy pomocy narzędzia matematycznego, które pozwala na wyrażanie podobieństw i zależności zachodzących między tłumaczeniami w postaci wartości liczbowych. Uzyskane wyniki zaprezentowane będą na dendrogramach, które dobrze obrazują zależności pomiędzy tekstami. Jako że badanie musi być przeprowadzone na znormalizowanych tekstach, czynniki takie jak ortografia, wariacja w zakresie koniugacji lub deklinacji nie będą rzutowały na uzyskany w ten sposób obraz, a insularne lub kontynentalne pochodzenie poszczególnych przekładów nie będą go zaciemniały.

Słowa kluczowe:

anglo-normandzki, analiza skupień, podobieństwo cosinusowe, starofrancuski, psalm, tłumaczenie

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf (English)

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Agrigoroaei, V. (2019). The first psalters in Old French and their 12th century context. In V. Agrigoroaei & I. Sasu (Eds.), Vernacular psalters and the early rise of linguistic identities. The Romanian case (pp. 29–37). Dark Publishing.

Benoit, K., Watanabe, K., Wang, H., Nulty, P., Obeng, A., Müller, S., & Matsuo, A. (2018). Quanteda: An R package for the quantitative analysis of textual data. Journal of Open Source Software, 3(30), 774. https://doi.org/10.21105/joss.00774

Berger, S. (1884). La Bible française au Moyen Age: Étude sur les plus anciennes versions de la Bible écrites en prose de langue d'oïl. L’Imprimerie nationale.

Bogaert, P-M., Cannuyer, C., Chédozeau, B., Delforge, F., Gilmont, J-F., & Refoulé, F. (Eds.). (1991). Les Bibles en français: Histoire illustrée du moyen âge à nos jours. Brepols.

Careri, M., Ruby, C., & Short, I. (2011). Livres et écritures en français et en occitan au XIIe siècle: Catalogue illustré. Viella.

Charzyńska-Wójcik, M. (2021). Familiarity and favour: Towards assessing psalm translations. Linguistica Silesiana, 42, 43–77. https://doi.org/10.24425/linsi.2021.137231

Charzyńska-Wójcik, M., & Wójcik, J. (2022). Similarity measurements in tracing textual affinities. A study of Psalm 129 in 16th-century devotional manuals. Token, 14, 191–220.

Gibson, M. (1992). Conclusions: The Eadwine Psalter in context. In M. Gibson, T. A. Heslop & R. W. Pfaff (Eds.), The Eadwine Psalter. Text, image, and monastic culture in twelfth-century Canterbury (pp. 209–213). The Modern Humanities Research Association and the Pennsylvania State University Press.

Harsley, F. (Ed). (1889). Eadwine’s Canterbury Psalter, edited with introduction and notes, from the manuscript in Trinity College, Cambridge. Part II: Text and notes. N. Trübner and Co,

Hasenohr, G. (1990). Traductions et littérature en langue vulgaire. In J. Vezin (Ed.), Mise en page et mise en texte du livre manuscrit (pp. 229–352). Promodis.

Heimann, A. (1975). The last copy of the Utrecht Psalter. In The Year 1200: A Symposium (pp. 313–338). The Metropolitan Museum of Art.

Heslop, T. A. (1992). The history of the Eadwine Psalter. I. The Eadwine Psalter at Canterbury and Cambridge. In M. Gibson, T. A. Heslop & R. W. Pfaff (Eds.), The Eadwine Psalter. Text, image, and monastic culture in twelfth-century Canterbury (pp. 193–195). The Modern Humanities Research Association and the Pennsylvania State University Press.

Hir, Y. le. (1961). Sur les traductions en prose française du Psautier. Revue de linguistique romane, 25(99–100), 324–328.

Lis, K, & Wójcik, J. (2023). French and English texts of the Laws of Oléron: Assessing proximity between copies and editions by means of cosine similarity. The John Rylands Library Bulletin, 99(2), 103–126.

Markey, D. (1989). Le psautier d’Eadwine. Edition critique de la version Iuxta Hebraeos et de sa traduction interlinéaire anglo-normande. Mss Cambridge, Trinity College, R.17.1 et Paris, Bibliothèque nationale, fonds latin 8846. Tome 2: Textes [Unpublished doctoral dissertation]. Rijksuniversiteit Gent.

Markey, D. (1992). The Anglo-Norman version. In M. Gibson, T. A. Heslop & R. W. Pfaff (Eds.), The Eadwine Psalter. Text, image, and monastic culture in twelfth-century Canterbury (pp. 139–156). The Modern Humanities Research Association and the Pennsylvania State University Press.

Michel, F. (Ed.). (1860). Libri psalmorum versio antiqua gallica E Cod. MS. in Bibl. Bodleiana asservato una cum versione metrica aliisque monumentis pervetustis. nunc primum descripsit et edidit. Academic Press.

Michel, F. (Ed.). (1876). Le livre de psaumes ancienne traduction française publiée pour la première fois d’après les manuscrits de Cambridge et de Paris. Imprimerie nationale.

R Core Team. (2020). R: A Language and Environment for Statistical Computing. R Foundation for Statistical Computing. www.R-project.org.

Rector, G. (2010). The Romanz psalter in England and Northern France in the twelfth century: Production, mise-en-page, and circulation. Journal of the Early Book Society, 13, 1–38.

Ruby, C. (2010). Les Psautiers bilingues latin / français dans l’Angleterre du XIIe siècle. Affirmation d’une langue et d’une écriture. In S. le Briz & G. Veysseyre (Eds.), Approches du bilinguisme latin-français au Moyen Age: linguistique, codicologie, esthétique (pp. 167–190). Brepols.

Samaran, C. (1929). Fragment d'une traduction en prose française du Psautier, composée en Angleterre au XIIe siècle. Romania, 55(218), 161–173.

Short, I. (Ed.). (2015). The Oxford Psalter (Bodleian MS Douce 320). Anglo-Norman Text Society.

Short, I., Careri, M., & Ruby, C. (2010). Les Psautiers d’Oxford et de Saint Albans: Liens de parenté. Romania, 128(509–510), 29–45.

Sneddon, C. R. (2011). The Old French Bible: The first complete vernacular Bible in western Europe. In S. Boynton & D. J. Reilly (Eds.), The practice of the Bible in the Middle Ages. Production, reception, and performance in western Christianity (pp. 296–314). Columbia University Press.

Sneddon, D. A. (1978). The Anglo-Norman psalters: I. A note on the relationship between the Oxford and Arundel Psalters. Romania, 99(395), 395–400.

Stirnemann, P. (1992). Paris, BN, MS lat. 8846 and the Eadwine Psalter. In M. Gibson, T. A. Heslop, & R. W. Pfaff (Eds.), The Eadwine Psalter. Text, image, and monastic culture in twelfth-century Canterbury (pp. 186–192). The Modern Humanities Research Association and the Pennsylvania State University Press.

Wang, J., & Dong, Y. (2020). Measurement of text similarity: A survey. Information, 11, 421. https://doi.org/10.3390/info11090421

Wójcik, J. (2021). Measuring internal spelling variation of an Early Modern English text. Linguistica Silesiana, 42, 107–123. https://doi.org/10.24425/linsi.2021.137234

Zagórska, P. (2019). The patronage of the Eadwine Psalter. Linguistica Silesiana, 40, 23–40.