O deslocamento das fronteiras linguísticas no processo da formação da Língua Geral Amazónica

Barbara Hlibowicka-Węglarz; João Batista Cardoso

doi:10.18290/rh24726.10s

Data publikacji : 2024-12-31

Tom 72 Nr 6 Zeszyt specjalny (2024)

Przesuwanie się granic językowych w procesie powstawania amazońskiego języka ogólnego

Barbara Hlibowicka-Węglarz

https://orcid.org/0000-0002-6438-8644

João Batista Cardoso

https://orcid.org/0000-0003-2777-6231

DOI: https://doi.org/10.18290/rh24726.10s

Abstrakt

Celem opracowania jest analiza zmian w historii języków kolonialnej Amazonii, wynikających z kontaktu miejscowej ludności z językiem europejskiego kolonizatora, tj. portugalskim. Kontakt między kolonizatorem a ludami tubylczymi o bardzo odmiennych tradycjach i zwyczajach kulturowych doprowadził do powstania w XVII wieku tzw. amazońskiego języka ogólnego (Língua Geral Amazónica), powszechnie używanego w Brazylii, który zaczął zanikać w XIX wieku, wypierany przez język portugalski. Autorzy poddają analizie różnorodne procesy zachodzące w interakcji między rdzenną ludnością a portugalskim kolonizatorem, które powodowały przesuwanie się granic językowych podczas kształtowania się języka ogólnego. W artykule jest omawiane zjawisko przesuwania się granic językowych na terenach misji jezuickich, w których język z pnia Tupi został narzucony rdzennej ludności Tapuia, mającej zupełnie inne pochodzenie.

Słowa kluczowe:

kontakt językowy, język ogólny, amazoński język ogólny, ludność Tupi, ludność Tapuia, misje jezuickie, polityka kolonialna, „tupinizacja” ludności Tapuia

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf (Português (Portugal))

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Argolo, W. C. (2011). Introdução à história das Línguas Gerais no Brasil: Processos distintos de formação no período colonial [Dissertação de Mestrado, Universidade Federal da Bahia]. Repositório Institucional da UFBA. https://repositorio.ufba.br/bitstream/ri/8334/1/Wagner% 20 Carvalho%20de%20Argolo%20Nobre.pdf

Barros, M. C. D. M. (2003). Notas sobre a política jesuítica da língua geral na Amazônia (séculos XVII-XVIII). Em J. R. B. Freire, M. C. Rosa (orgs.), Línguas gerais: política linguistica e catequese na América do Sul no período colonial (pp. 85–112). EdUERJ.

Ferronha, A. L., Bettencourt, M. (1992). A via láctea da Lusofonia. Em A. L. Ferronha (orgs.), Atlas da Língua Portuguesa na História e no Mundo (pp. 72–90). Casa da Moeda.

Freire, J. R. B. (2003). Língua Geral Amazônica: a história de um esquecimento. Em J. R. B. Freire, M. C. Rosa (orgs.), Línguas gerais: política linguística e catequese na América do Sul no período colonial (pp. 195–209). EdUERJ.

Freire, J. R. B. (2004). 2ª ed. (2011). Rio Babel: a história das línguas na Amazônia. EdUERJ.

Hoornaert, E., Azzi, R., van der Grijp, K., Brod, B. (2008). História da Igreja no Brasil: Primeira Epoca – Período Colonial, 5ª ed. Vozes.

Lucchesi, A., Baxter, D. (2006). Processos da crioulização na história sociolinguística do Brasil. Em. S. Cardoso, J. Mota, R. V. Mattos e Silva (orgs.), Quinhentos anos de história linguística do Brasil (pp.163–218). Secretaria da Cultura e Turismo do Estado da Bahia.

Monteiro, J. M. (1992). As Populações Indígenas do Litoral Brasileiro no Século XVII: Transformação e Resistência Em J. Dias. (org.), Brasil nas Vésperas do Mundo Moderno (pp. 121–136). Comissão Nacional para as Comemorações dos Descobrimentos Portugueses.

Noelli, F. S. (1996). As hipóteses sobre o centro de origem e rotas de expansão dos Tupi. Revista de Antropologia, 39(2), 7–53.

Pacheco de Oliveira, J., Freire, C. A. R. (2006). A presença indígena na formação do Brasil. Edições MEC.

Pereira, D. (2006). Crioulos de base portuguesa. Caminho.

Rodrigues, A. D. (1986). Línguas brasileiras: para o conhecimento das línguas indígenas. Loyola.

Rodrigues, A. D. (1996). As línguas gerais sul-americanas. PAPIA, 4(2), 6–18.

Rodrigues, M. B. (2021). Aporomomboé Ucár Çoupé (Faço com que seja mestre, e ensine a gente): Missionários jesuítas e os usos da Línua geral na Amazônia portuguesa (1622-1693) [Dissertação apresentada ao Programa de Pós-Graduação em História, Universidade Federal do Pará]. https://pphist.propesp.ufpa.br/ARQUIVOS/dissertacoes/2021/2021_Rodrigues_Marcelo_DISSERTACAO.pdf.

Schwade, M. C. D. L. (2014). Descrição fonético-fonológica do Nheengatu falado no Médio Rio Amazonas [Dissertação apresentada ao Programa de PósGraduação em Letras, Universidade Federal do Amazonas]. Biblioteca Digital de Teses e Dissertações da UFAM. https://tede. ufam.edu.br/handle/tede/4610.